پروژه بین المللی مشارکت مردمی منابع طبیعی و توسعه پایدار روستایی ترسیب کربن آزادشهر
1393/10/01
تاریخ پایان:
1398/09/30
استان:
گلستان
شهرستان:
آزادشهر
شهر:
چشمه ساران
شمال :
368411 , 4097871
جنوب:
362836 , 4085375
شرق:
379106 , 4094829
غرب:
347569 , 4095414
پروژه بین المللی ترسیب کربن در استان گلستان در سال 1393 با هدف بسط و توسعه دیدگاه های مشارکتی در حفاظت، احیاء و توسعه منابع طبیعی، افزایش توان و ظرفیت مردم، بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی ساکنان محل و در نهایت بهبود معیشت به منظور ارتقاء وضعیت منابع طبیعی منطقه با تصویب در سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری وقت مصوب و توسط اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان با حضور تسهیلگران در روستاهای هدف و مشارکت جوامع محلی در شش روستا در بخش چشمه ساران در شهرستان آزادشهر آغاز گردید. اهداف پروژه: کاهش گازهای گلخانهای (مقیاس جهانی)، حفاظت و احیای منابع طبیعی با مشارکت مردم (مقیاس ملی)، بهبود شاخصهای توسعه انسانی از طریق توانافزایی و بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی (مقیاس محلی). برنامههای مدیریت منابع طبیعی با مشارکت مردم با بهکارگیری ظرفیتها و قابلیتهای متنوع در عرصههای منابعطبیعی، حفظ و احیای آنها، افزایش تولید داخلی و افزایش راندمان آن و تأمین امنیت غذایی از سیاستهای کلی ابلاغ اقتصاد مقاومتی در بخش کشاورزی و منابعطبیعی صورت پذیرفت. بدین منظور و با هدف کاهش وابستگی معیشت مردم به منابعطبیعی و افزایش مشارکت آنان در فعالیتهای حفظ و احیا منابعطبیعی و توسعهای، فعالیتهای احیاء و توسعه پوشش سبز، برنامههای توسعهای، فعالیت تعاونی فراگیر دهستان توسعه پایدار چشمهساران، برنامههای آموزشی ترویجی در منطقه هدف پروژه ترسیب کربن و ... انجام شد.
- اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان
گلستان
- شرکت تعاونی فراگیر دهستان توسعه پایدار
چشمهساران
- شرکت تعاونی زعفرانکاران روستای وامنان
- ادارات خدماترسان شهرستان آزادشهر
- جوامع محلی روستاهای محدودۀ پروژه
پروژه ترسیب کربن در استان گلستان در سال 1393 و با هدف بسط و توسعه دیدگاههای مشارکتی در حفاظت، احیاء و توسعه منابع طبیعی، افزایش توان و ظرفیت مردم، بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی ساکنان محل و در نهایت بهبود معیشت به منظور ارتقاء وضعیت منابع طبیعی منطقه با تصویب در سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری وقت مصوب و توسط اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان و شهرستان آزادشهر به اجرا درآمد. به طوری که فعالیتهای مشارکتی با حضور تسهیلگران در روستاهای هدف و جلسات مستمر با جوامع محلی آغاز گردید.
تأسیس صندوقهای خرد روستایی و تعاونی فراگیر در منطقه در سال 1394 و عضویت جوامع محلی در آن باعث شد تا بسیاری از پروژههای احیایی و اصلاحی مرتع و آبخیزداری از جمله بوتهکاری، کپهکاری، کودپاشی، مرمت چشمهها و آبشخورها در مرتع به تعاونیهای مذکور جهت افزایش مشارکت روستاییان و کاهش وابستگی آنها به مراتع واگذار گردید.
با توسعه کشت و کار گیاهان دارویی از جمله زعفران و آموزش تسهیلگران به جوامع روستایی در جهت تولید پایدار، تعاونی زعفرانکاران در جهت حمایت از زعفرانکاران روستایی محصولات سالانه را به صورت تضمینی خریداری و پس از فراوری در بازارهای مختلف به فروش میرساند. ضمن این که این تعاونی تسهیلات بدون بهره و با کمترین بروکراسی اداری به روستاییان ارائه میدهد.
با توجه به نواقص موجود در امکانات زیربنایی روستاهای مورد مطالعه در شروع اجرای پروژه، ارتباط و هماهنگی تسهیلگران با ادارات شهرستانی از جمله فرمانداری، بخشداری، ادارات خدماترسان آب، برق و گاز، کمیته امداد امام خمینی (ره)، بهزیستی، میراث فرهنگی و... باعث شد تا بخش زیادی از چالشهای عمرانی و زیرساختی روستاها مانند گازرسانی روستای خوشییلاق، جابجایی ستون برقهای مزاحم و ساخت مدرسه در روستای سیبچال، اجرای طرح هادی در کلیۀ روستاهای طرح و...، مرتفع گردد.
جوامع محلی نیز به دلیل مشارکت حداکثری در بخشهای مختلف پروژۀ ترسیب کربن از جمله جلسات درونگروهی روستایی، تأسیس تعاونیها و صندوقهای خرد روستایی، فعالیتهای احیایی و اصلاحی مراتع، عملیات مکانیکی و بیولوژیکی آبخیزداری، مشارکت درون روستایی عمرانی و زیرساختی با ارکان روستاها، رونق و توسعه مشاغل فراموش شده، بهبود منابع درآمدی از طریق کشت و فرآوری زعفران و گیاهان دارویی، جزء مهمترین ذینفعان پروژۀ مذکور میباشد.
حمایتی و خدماتی:
-
کوچ معکوس در منطقه از طریق ایجاد زمینه های متعدد شغلی
-
بالا رفتن سطح توانمندی معیشتی از طریق جمع آوری و فرآوری محصولات ارگانیک
از سطح باغات هلو ، آلو، گیلاس، آلبالو و ... از راه های تولید ترشی و مربا و خشک
کردن میوه
- برگزاری دوره های آموزشی ویژه اعضای تعاونی
در جهت ایجاد مشاغل جایگزین دامداری
-
اجرای عملیات نهال کاری و بذرکاری وبوته کاری در اراضی مراتع با مشارکت جوامع محلی
- تولید نهالستان مرتعی
- کشت نهال های غیر مثمر در مسیر آب های جاری
- پیگیری گازرسانی روستای خوش ییلاق و کاهش وابستگی به چوب و هیزم
جنگل و مراتع
- استفاده از
نیروهای مردمی خودجوش به عنوان قرقبان جهت حفاظت و پیشگیری از تخریب
- تأمین نیروی حفاظتی از اهالی روستا در جهت حفاظت از
جنگل و مراتع
- قرق
نمودن بخشی از مراتع در جهت احیاء و تجدید طبیعی پوشش گیاهی
- نهالکاری
مشارکتی با درختان و درختچههای مثمره
- مرمت و
بهسازی 23 باب چشمه در مراتع
- ساخت 2 باب
آبانبار در مراتع
- ساخت و
جاسازی 131 دستگاه آبشخور فلزی در مراتع
- کودپاشی 1200
هکتار از مراتع
- کاشت گل
محمدی به مساحت 10 هکتار در مراتع روستای خوش ییلاق
- انجام
عملیات کپهکاری به مساحت 400 هکتار
- انجام
عملیات بذرکاری در 150 هکتار مراتع
- کشت یونجه در جهت احیای اراضی شیبدار
-
توسعه سطح باغات مثمره تا 450 هکتار
-
کشت گل محمدی و توزیع نهال به تعداد 200 هزار اصله
-
تولید و توسعه نهال گیاهان دارویی از قبیل گل گاوزبان به تعداد 15 هزار بوته
- توزیع بذر گیاهان دارویی به مقدار 80 کیلوگرم در
جهت توسعه آنها
-
استفاده از مناطق مستعد برای کاشت درختان مثمره مانند زرشک و گردو
- بهرهبرداری و فرآوری از گیاهان دارویی از
جمله زعفران و گل گاوزبان
-
بهرهبرداری از زراعت چوب از قبیل صنوبر و سپیدار
- فرآوری و بستهبندی محصولات فرعی منابع طبیعی
مانند آب زرشک، رب انار و...
-
مرمت و بهسازی چشمهها جهت استفادۀ بهینه از آب
-
ساخت آب انبار با مشارکت جوامع محلی جهت تأمین بخشی از نیاز آبی در زمان خشکسالی و
کم آبی
- استفاده از کاه و کلش و گیاهان خشک شده پس
از آبیاری نهالها برای جلوگیری از خشک شدن رطوبت در پای نهالها
- مدیریت بیولوژیک افات در سطح مزارع گیاهان دارویی
-
برگزاری دورهها و کارگاههای آموزشی و ترویجی با عناوین و موضوعات مختلف
-
بازدید از نمونههای برون استانی (به عنوان مثال خراسان شمالی و جنوبی)
-
طراحی، چاپ و توزیع بروشورها و تراکتهای ترویجی مرتبط با محصولات منطقه
-
طراحی و معرفی منطقه از طریق چاپ سه جلد کتابچه ترسیب کربن در مراحل مختف اجرا
- برگزاری و شرکت در جشنوارها و نمایشگاه جهت ارائه
محصولات ئ دستاوردهای بومی منطقه
-
استفاده از پتانسیل مشارکت نیروی مردمی در حفاظت از عرصه حفاظت شدۀ روستاهای
محدودۀ طرح
-
استفاده از مشارکت مردم در احیاء و اصلاح مراتع از جمله نهالکاری، بوتهکاری، کپهکاری،
کودپاشی و...
-
بکارگیری افراد پیشرو و خبره در امر اطلاعرسانی و تبلیغات محیطی
-
همکاری روحانیون روستایی در استفاده از تریبون مساجد در جهت انسجام و همبستگی
اجتماعی حفاظت از عرصۀ مذکور از جمله حاج آقا احمدی
- مشارکت جوامع محلی در پروژههای مکانیکی و
بیولوژیکی آبخیزداری
-
ایجاد فرصتهای شغلی از طریق کشت و کار و فرآوری گیاهان دارویی
-
ایجاد فرصتهای شغلی از طریق تولید نهال مرتعی و گیاهان دارویی
-
ایجاد کارگاه بافندگی پارچه برای زنان روستایی با هدف کارآفرینی
-
ایجاد کارگاه تولید و پرورش قارچ خوراکی
-
ایجاد کارگاه صنایع دستی و زمینهسازی بازاریابی و فروش آن
-
ایجاد کارگاه خیاطی برای بانوان به صورت گروهی
-
ایجاد کارگاه بافندگی گلیم و فرش برای زنان روستایی
-
ایجاد کارگاه بافندگی تابلو فرش برای زنان روستایی
-
ایجاد کارگاه تولید عرقیات گیاهی
-
ایجاد کارگاه بستهبندی گیاهان دارویی
-
ایجاد کارگاه چهل تیکهبافی با قلاب
-
ایجاد کارگاه آینهکاری روی سفال
-
ایجاد کارگاه نمدمالی
-
ایجاد کارگاه عروسکبافی
-
ایجاد مشاغل دامداری کوچک
- ایجاد مشاغل زنبورداری
-
تشکیل شرکت تعاونی فراگیر دهستان توسعه پایدار چشمه ساران در روستای هدف طرح
-
ایجاد 6 صندوق خرد روستایی به تفکیک روستا
-
اجرای دورههای آموزشی با هدف آگاهسازی و ایجاد فرصتهای شغلی جایگزین در بین
زنان و مردان
-
انجام بازدید جوامع روستایی از پروژههای موفق برون استانی از جمله بازدید پروژه
موفق خراسان شمالی، خراسان جنوبی، شاهرود، مازندران و...
- ارتقاء آگاهی جوامع روستایی از طریق حضور تسهیلگران
و مروجان در روستاها
-
بهبود وضعیت پوشش گیاهی از طریق فعالیتهای احیایی و اصلاحی
- مرمت چشمهها
و ساخت آب انبارها در جهت مصرف بهینه آب
- احیای اراضی
شیبدار از طریق کشت گیاهان علوفهای در جهت جلوگیری از فرسایش
- کشت گونههای
درختی مثمره و گیاهان دارویی در جهت تجدید چندمنظورۀ پوشش گیاهی
- ایجاد
زراعت چوب و بوستانهای روستایی در جهت گسترش فضای سبز روستاها
-
تولید و فرآوری گیاهان دارویی از جمله گلگاوزبان و گلمحمدی
- کشت و
فرآوری زعفران و عرضۀ آن در بازار
- کشت و تولید
گیاهان علوفهای از جمله یونجه در اراضی شیبدار
- بهرهبرداری
اصولی از محصولات غیرچوبی جنگل و فرآوری آن جهت مصرف و فروش
- اجرای طرح زراعت چوب در روستاها از طریق افراد پیشرو
و بهرهبرداری از آنها
-
افزایش سطح مشارکت روستاییان و بالا رفتن دانش و آگاهی محیطی آن ها از عرصه
-
بالا رفتن حس مسئولیتپذیری روستاییان نسبت به حفاظت منابع طبیعی
-
پیشگیری و جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهر از طریق مشاغل ایجاد شده و بالا
رفتن زیستپذیری در روستاها
-
بهبود وضع درآمدی و معیشتی روستاییان از طریق مشاغل فصلی و دائمی ایجاد شده
- بهرهگیری از دانش بومی و سنتها جوامع روستایی در
برنامهریزی اجرای پروژه
-
کاهش فرسایش خاک در اراضی شیبدار بر اثر کاشت گیاهان علوفهای و درختان مثمره
-اجرای
کشاورزی حفاظتی با کشت گیاهان دارویی چندساله بدون شخم و شیار
- تجدید پوشش
گیاهی مرتعی از طریق عملیات احیایی
- جلوگیری از
هدررفت آب منابع آب سطحی از طریق استفاده بهینه از نزولات جوی و جمعآوری آن در آب
انبارها
- احیای اراضی
جنگلی در منطقه با استفاده از گونههای مثمره و درآمدزا
- بهبود وضعیت چشمانداز طبیعی در منطقه و زمینهسازی
در جهت جذب توریسم
پروژه مشارکت مردمی منابع طبیعی و توسعه پایدار روستایی / ترسیب کربن شهرستان آزادشهر/1393
تعيين
تغييرات آب و هوايي از عوامل مهم محيطي در اكوسيستم محسوب میشود. متوسط بارندگی
و دمای منطقه مورد هدف طرح به ترتیب حدود 343 میلیمتر و 7/10 درجه سانتیگراد
است. اقلیم منطقه بر اساس طبقهبندی دومارتن جزو اقلیم نیمه خشک محسوب میشود.
بیشترین بارندگی آن در اسفندماه حدود 6/39 میلیمتر و کمترین میزان آن در
تابستان 1/9 میلیمتر بوده و 85% از سال وزش باد در منطقه وجود دارد. میانگین بارش سالانه 343 میلیمتر می باشد. |
بخش
اعظم منطقه دارای خاک مساعد و حاصلخیز است. به طوری که برخی از مناطق به دلیل
شیب خیلی زیاد مستعد فرسایش خاک است. این در حالی است که شرایط فیزیکی و شیمیایی
خاک باعث شده تا جوامع محلی در منطقه بتوانند کشت وسعی از زعفران داشته باشند.
بررسیها نشان میدهد که قلوهسنگ، سنگریزه، شن، سیلت و رس بخش زیادی از وضعیت
خاکی منطقه را تشکیل میدهد. |
به
طور كلي حوضه آبخيز تیل آباد به دليل بالا بودن ميزان اختلاف ارتفاع نسبي
واحدهاي اراضي جزء حوضههاي كوهستاني تلقي ميگردد. حداقل ارتفاع 8/984 متر و
حداكثر ارتفاع حدود 69/2744 متر ميباشد. بیشترین مساحت ارتفاعی مربوط به ارتفاع
1600 تا 1800 متر (معادل 62/25 درصد از مساحت منطقه) میباشد. |
این
حوزه دارای پوشش جنگلی با گونههای مهم چون بلوط، ممرز، کچف، ارس، ولیک،
داغداغان، نمدار، ملچ، آزاد، ون، توسکا، افرا، گیلاس وحشی، خرمندی، کرب و انجیلی
میباشد. تیپهای غالب جنگلی آن شامل: بلوط، ممرز، ممرز بلوط، ممرز انجیلی، ممرز
افرا، کچف ممرز بلوط، ممرزکچف و کچف است. پوشش مرتعی به وسعت 42815 هکتار که
گونههای مهم آن عبارتند از: گوناسپرس،علفپشمکی، درمنهکوهی، سالسولا، کلاهمیرحسن،
گوشبره، گیس پیرزن، فستوکا، زرشک البرز، بومادران، آسپرولا، علف باغی، خاک
شیر، علف پشمکی، یونجه و غیره میباشد. |
میزان بارندگی منطقه 343 میلیمتر در سال می باشد. با توجه به شرایط مساعد
بارندگی و برف منطقه دارای وضعیت مناسب آبی است. اغلب منابع آبی در منطقه به صورت
چشمهها، رودخانههای و چاههای پُر از آب است.
به طوری که دامداران از آنها برای شرب دام و کشاورزان نیز برای آبیاری
مزارعشان استفاده میکنند.
-
وضعیت معیشتی غالب خانوارهای منطقه به دلیل کمبود فرصتهای شغلی مناسب و دور افتادگی
از مرکز استان، شهرستان و مرزی بودن و نبود شغل و درآمد مطمئن و معتبر بسیار پایین
و کم میباشد. -
بیشترین منبع درآمد در این منطقه اختصاص دارد به کشاورزی که اهمیت ویژهای در
منطقه دارد. -
با توجه به مستعد بودن اراضی به احداث باغهای مثمره، توسعه کشت زعفران و گیاهان
دارویی در برخی کشتها تغییر میزان درآمد مردم خصوصاً زعفران مشهود و چشمگیر
بوده و موجبات بهبود روزافزون وضع معیشتی مردم را به همراه داشته است. - وجود باغات مثمر و با کیفیت از لحاظ تولید میوه بسیار کمک به سطح درآمدی نموده است.
|
- جلب مشارکت حداکثری مردم به صورت برنامهریزی
شده و در قالب فعالیتهای تسهیلگری از طریق ایجاد اعتماد و بالا بردن سرمایۀ
اجتماعی - بالا بردن دانش و آگاهی جوامع محلی
از طریق برگزاری جلسات و دورههای آموزش زنان و مردان به صورت هدفمند و در جهت
بالا بردن پتانسیل اشتغالزایی - حفاظت، احیاء، اصلاح، توسعه و بهرهبرداری
اصولی مراتع از جمله کپهکاری، بذرکاری، بذرپاشی، کودپاشی، بوتهکاری، مرمت
منابع آبی و... با مشارکت جوامع محلی در قالب پایداری مدیریت مرتع - تسهیل در فعالیتهای زیربنایی و
عمرانی د روستاها از طریق هماهنگی با سازمانهای دولتی |
- زمینهسازی فرصتهای شغلی جدید و رونق مشاغل قدیم
روستایی با هدف توانمندسازی جوامع محلی و تأمین معیشت آنها
- محدوده منطقه مورد طرح دارای مسائل و مشکلات
از قبیل چالشهای اقتصادی و اجتماعی (پایین بودن درآمد و نبود اشتغال کافی و پایین
بودن اقتصاد خانوارها) به تبع آن فشار زیاد به منابع طبیعی و ملی و مرتع از طریق
نگهداری احشام بیش از ظرفیت مرتع و تعلیف در خارج از ایام و فصل چرا و ورود احشام
به جنگل و چرای نهالها توسط دامها و جمعآوری نارس محصولات فرعی مرتعی و جنگلی
از قبیل انار وحشی و زرشک و سایر محصولات کندس و گلابی وحشی و طبیعی و تعلیف گیاهان
دارویی توسط احشام به روش رمه گردانی سنتی و غیراصولی و پایین آوردن ارزش اقتصادی
آنها - تغییرات اقلیمی از قبیل کمبود ریزش
نزولات جوی و بارش نامتعادل و نامتعارف بارش، بالا بودن دما، خشکی بیش از حد منطقه
مدیریت و بهرهبرداری بهینه از منابع طبیعی و انفال را با چالشهای جدی روبهرو نموده
است. -
عدم اعتماد و همکاری مناسب بین مردم و دستگاههای اجرایی، موازیکاری
دستگاههای اجرایی جهت اجرای اقدامات، عدم آگاهی و اطلاع رسانی - بیاعتمادی و کمبود مشارکت جوامع
محلی و عدم تقویت نگرش به کارآفرینی و فعالیتهای تیمی در روستاها، عدم وجود
خدمات مشاورهای به ویژه در زمینه بازاریابی و تولید محتوا، مشکل و اختلاف اداره
منابع طبیعی با روستاییان پیرامون ملی و
مستثنیات بودن اراضی، مهاجرت بی رویه مردان به شهرهای بزرگ و تهران جهت
اشتغال، مشکلات ناشی از مهاجرت برای زنان و افزایش مشکلات خانوادگی -
کمبود اعتبارات، افزایش تورم و ایجاد فاصله طبقاتی، نیاز به تسهیلات برای
اشتغالات پایدار، عدم هماهنگی بعضی نهادها - کم توجهی به دانش بومی روستاییان و
به بافت سنتی واصالت ها وباورها |
- ضعف در سرمایه اجتماعی وبی اعتمادی مردم
- تقویت وضعیت اقتصادی جوامع محلی به دلیل
فرصتهای شغلی و منابع درآمدی ایجاد شده و تأمین بخشی از معیشت آنها - تقویت وضعیت اجتماعی و فرهنگی
جوامع محلی به دلیل تأسیس شرکت تعاونی و ایجاد انسجام و همبستگی، اعتماد و
مشارکت اجتماعی - تقویت وضعیت زیست محیطی منطقه به
دلیل جنگلکاری های سالیانه - تقویت حفاظتی خاک به دلیل افزایش
درصد پوشش گیاهی و جلوگیری از فرسایش - ایجاد شهرک های کسب وکار در
روستاها - ایجاد شرایطی مناسب برای فعالیت
وجذب فارغ التحصیلان روستازاده - برگزاری دورههای آموزشی برای اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل و دورههای آموزشی مرتبط با نیاز جوامع محلی بهمنظور آموزش اصول صحیح کشاورزی و دامپروری و سایر مشاغل - ترویج
استفاده از گونههای مناسب و مقاوم به کمآبی برای کشاورزی و استفاده از گونههای
مقاوم به کم آبی با صرفه اقتصادی بالا در اراضی دیم به جای کشتهای کم درآمد - افزایش ارائه تسهیلات کمبهره به
افراد دارای ایده و آینده کارآفرینی - زمینهسازی فروش محصولات دارویی و
غیردارویی تولیدی جوامع محلی توسط تعاونی و رفع بخشی از مشکلات آنها - اعتمادسازی آگاهی بخشی وتقویت
سرمایه اجتماعی در سطوح جوامع روستایی - ظرفیت سازی و توان افزایی در سطح
شوراها ودهیارهای روستاها - استفاده از رویکردهای توسعه
مشارکتی فناوری (ترکیب دانش بومی ودانش نوین برای ارایه راه حل های مناسب ) - توسعه مهارت شغلی زنان روستایی
جهت کاهش وابستگی خانوارها به عرصههای منابع طبیعی -فراهم آوردن بازار مناسب برای
تولیدات و محصولات تولیدی و برقراری ارتباط تولیدکننده و مصرفکننده و حذف دلالها - بسترسازی برای فعالیتهای
اکوتوریسم و گردشگری |
1- ظرفیتسازی و توانمندسازی جوامع محلی 2- ایجاد فرصتهای شغلی و معیشتی جوامع محلی
و کاهش بیکاری 3- جلوگیری از مهاجرت روستاییان و افزایش
زیستپذیری روستایی 4- کاهش وابستگی بهرهبرداران مرتعی به مرتع
از طریق کشت و کار گیاهان دارویی و فراوری و عرضۀ آنها به بازار 5- ایجاد تشکلها و صندوقهای خرد روستایی
در منطقه در راستای بالا بردن شبکۀ اجتماعی 6- حفاظت، احیاء، اصلاح، توسعه و بهرهبرداری
اصولی از مراتع |
* با توجه به سیاستگذاریهای اخیر سازمان جنگلها،
مراتع و آبخیزداری کشور در راستای واگذاری طرحها و پروژههای کوچک و در برخی
موارد متوسط به جوامع محلی در قالب صندوق های اعتباری خرد، با اهداف دستیابی به
مدیریت مشارکتی منابع طبیعی، حفظ، احیاء و توسعه منابع طبیعی، بهبود سطح درآمد با
لحاظ نمودن شاخصهای توسعه پایدار در حال اقدام می باشد.
در روش معمول هر یک از اقدامات و پروژه ها می بایست در بازه زمانی محدود و شرایط خاص در منطقه به صورت جداگانه و انفرادی صورت می پذیرفت. به سرمایه های اجتماعی، مالی، انسانی، محیطی و فیزیکی کمتر توجه می شد و افزایش مشارکت مردمی در راستای تقویت انواع سرمایه ها در سطح محلی صورت نمی پذیرفت.
- برگزاری دوره های آموزشی و ترویجی برای ذینفعان
در جهت افزایش دانش و بینش آنها نسبت به گیاهان داروئی، زرشک، و... با همکاری
کارشناسان تخصصی در این زمینه
- شناسایی و نحوه جمع آوری محصولات فرعی و نگهداری
و چگونگی استفاده از این گیاهان دارویی در درمان بومی بیماری های دامی و انسانی
- استفاده از برخی گیاهان برای مبارزه بیولوژیک
برخی از آفات و امراض و بیماری های گیاهان محصولات کشاورزی
- ترویج و توسعه کشت گیاهان دارویی از جمله گل
گاوزبان، گل محمدی، زیره، شیرین بیان و غیره برای افزایش راندمان تولید و تقویت بنیه
و اقتصاد مالی خانوار ها
- کشت درخت توت در جهت توسعه فضای سبز و پرورش
کرم ابریشم
- رب گیری از میوه درختان و درختچه های انار ترش
- ترویج و تبلیغ قالیبافی و قالیچه با نقوش و
طراحی های جدید و بازاریابی
- ترويج و تحكيم مشاركت ، همكاري و تعاون
عمومي بین اعضاء و جوامع محلی و صندوق های خرد
- استفاده از نیروهای محلی در کلیه مراحل
مختلف یک پروژه (از ابتدا تا انتهای هر پروژه)
- تأمين نيازهاي مشترك اقتصادي، اجتماعي و
فرهنگي اعضاء و كمك به تحقق عدالت اجتماعي.
- سعی در بهبود وضعیت منابع طبیعی از طریق روش های
احیایی و عملیات بیولوژیک و آبخیزداری و بکارگیری دانش بومی
- ایجاد فرصت های شغلی برای اعضای صندوق، با
هدف ایجاد شغل جایگزین جهت کاهش دامداری و فشار دام بر منابع طبیعی و حفظ عرصه های منابع طبیعی با راه اندازی
دامداری های صنعتی و نیمه صنعتی بسته
- استفاده از انرژهای نو نظیر انرژی گازی، انرژی خورشیدی و انرژی بادی و غیره (مانند توزیع پنل ها و آبگرمکن های خورشیدی در بین جوامع محلی) با هدف کاهش آلودگی محیط زیست
- جلب مشارکت بهره برداران بومی و جوامع محلی در حفظ و حراست از انفال و مدیریت پایدار منابع طبیعی و جنگلی با استفاده از تکنیک ها و روش های بومی منطقه
- دستیابی با هدف مدیریت مشارکتی منابع طبیعی و توسعه روستایی با تشکیل بسیج جامعه محلی، پیاده کردن روش مطالعاتی PRA، اقدامات اجرایی منابع طبیعی، توسعه کسب و کار و معیشت پایدار
-استفاده از جوامع محلی در کلیه سطوح تصمیمگیری چون برنامهریزی، اجرا و نظارت پروژههای تعاونی (حضور داوطلبانه و مشارکت جوامع محلی در مکانیابی پروژههای مورد اجرای تعاونی با توجه به شناخت منطقه، حضور داوطلبانه و مشارکت جوامع محلی در پروژههای مختلف مورد اجرا توسط تعاونی فراگیر)
-ارائه پروژه کسب و کار و معیشت پایدار
-دراختیار قرار دادن نهاده بین مردم با قیمت پایین با هدف بهره مندی مناسب و صحیح مردم از نهاده ها و تقویت درآمد تعاونی با اخذ مبالغ پایین از نهاده ها در حالت مقایسه با قیمت های موجود در بازار
1- ایجاد اشتغال برای خانوارهای
روستایی محدوده طرح
2- افزایش درآمد خانوارها
با بهره برداری بهینه از محصولات فرعی از منابع طبیعی
3- ایجاد انگیزه برای
بومیان و محلیان برای احداث شرکت تعاونی مدیریت منابع طبیعی
4- برگزاری
جشنواره مدیریت مشارکتی منابع طبیعی
5- برگزاری
کارگاه آموزشی و ترویجی برای ساکنان محلی
6- ترویج
و تبلیغ دامداری بسته و نیمهصنعتی
7- پرورش
بوقلمون، اردک و مرغ خانگی
با توجه به وظایف پیشبینی شده و مأموریت برنامههای
مشارکتی صندوق های مذکور، احیاء و مرمت چشمهها و ایجاد
آببندان، حفظ و حراست از منابع طبیعی با استفاده از همیاران ذینفعان منابع طبیعی
با نفوذ و نیروی حفاظتی، برگزاری دورههای آموزشی مورد نیاز با هدف بهبود معیشت و
اقتصاد خانواده، کشت و توسعه گیاهان دارویی چون گلگاوزبان و گل محمدی، توسعه
جنگلکاری با گونههای مثمره و غیرمثمره، توسعه زراعت زعفران، کشت یونجه ،عملیات
بانکتبندی و بنج مارک در جهت جلوگیری از رواناب و فرسایش خاک توسعه کسب و کار و اشتغال سازگار با محیط، توجه
به دانش بومی جوامع محلی و بکارگیری آن در برنامهها و فعالیتها، ترویج و فرهنگسازی
استفاده از انرژی های نو و پاک، از مهمترین فعالیتهای اصلی آن
بوده است.
- تقویت اقتصاد خانوارهای کم درآمد در راستای
ترویج اقتصاد مقاومتی
- ایجاد
اشتغال پایدار و قابل توسعه برای جوانان با توجه به پتانسیل های موجود
- تلفیق تجربه و دانش بومی و محلی با علوم و فنون
نوین علمی و کاربردی ارتقاء سطح کمی و کیفی آن
- اجرای اقداماتی در راستای احیاء، توسعه و حفظ منابع
طبیعی به عنوان نقاط مشترک، و مطالعه وضع موجود منطقه، نیازسنجی
اقدامات بر اساس خواسته و نیاز مردم، استفاده از نیروی کارگری داوطلبانه و
غیرداوطلبانه مردمی در اجرای و نظارت پروژهها، بالابردن احساس تعلق مردم به پروژهها،
توجه به مشارکت مردم و معیشت آنان، فراهم نمودن اشتغال پایدار استفاده از کشتهای
جایگزین در زراعت، به عنوان نقاط متفاوت با روشهای معمول است.
بلی، موفقیت در مشارکت در خصوص اقدامات متناسب
منابع طبیعی، اشتغال و تشکیل صندوقهای خرد اعتباری، کشت گیاهان دارویی، توزیع
نهال مثمره و یونجه باعث بازدیدهای مکرر جوامع محلی سایر استانها و شهرستانها از
اقدامات صندوق ها شده است. به منظور آشنایی با روند اقدامات انجام شده صندوق ها و
پروژههای دیگر، اعضای صندوق بازدیدهای
خارج از استان و بالعکس انجام شده است.
به منظور آشنایی با روند اقدامات انجام شده تعاونی و
پروژههای دیگر، اعضای تعاونی و هیأت مدیره و جوامع محلی بازدیدهای خارج از استان
و بالعکس انجام شده است. تهیه بروشور و نشریههای مختلف و رقابت در زمینه کسب تعاونی
برتر در سطح کشور و شرکت در همایشهای مختلف به منظور معرفی اقدامات و فعالیتها،
از جمله فعالیتهای اجرایی در تعاونی مذکور است.
1- شرکت تعاونی فراگیر توسعه پایدار چشمه ساران
2- دهیاری و شورای اسلامی روستاهای منطقه
3- شرکت تعاونی تولید زعفران وامنان
4- صندوق های خرد اعتباری
روستاهای طرح
1- اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان
2- اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان آزادشهر
3- اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی شهرستان آزادشهر
1-اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان به عنوان کارفرما و هماهنگ کننده فعالیت های برنامه ریزی شده در استان از طریق دستگاه های عضو کارگروه استانی و کارشناسان ناظر و معین مستقر در اداره کل.
2-اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان به عنوان هماهنگ کنندۀ فعالیت های برنامه ریزی شده در شهرستان از طریق تسهیلگران و دهیاران و اعضای شورای روستایی جلسات.
3- اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی با همکاری و همراهی در ثبت و تقویت تعاونی موجود در حوزه مورد مطالعه و ارائه تسهیلات ویژه و برگزاری دوره های آموزشی- ترویجی در جهت توانمندسازی جوامع محلی نقش آفرینی نمودند.
4- شرکت تعاونی فراگیر توسعه پایدار چشمه ساران با عضویت بهره برداران و جوامع محلی در راستای برگزاری دوره های آموزشی همکاری لازم را با دستگاه های ذیربط داشته و در راستای اخذ پروژه متناسب با موضوعات لحاظ شده در اساسنامه تعاونی در قالب آئین نامه اجرایی بند ب ماده 29 اقدام نمودند.
5- دهیاری و شوراهای اسلامی روستاهای منطقه در راستای هماهنگی و همکاری برگزاری دوره های آموزشی، توانمند کردن جوامع محلی در جهت ایجاد معیشت پایدار نقش آفرینی نمودند.
6- شرکت تعاونی تولید زعفران وامنان با ارائه تسهیلات کوتاه مدت و بلند مدت کم بهره به ویژه برای زنان روستایی عضو صندوق های خرد، خرید محصولات کشاورزی و گیاهان دارویی، بسته بندی محصولات و برندینگ نقش آفرینی نمودند.
7- صندوق های خرد اعتباری روستایی با عضوگیری از جوامع محلی و بهره برداران به ویژه زنان روستایی با ارائه تسهیلات کم بهره در راستای ایجاد و تقویت مشاغل پایدار نقش آفرینی نمودند.
اثرات اقتصادی – اجتماعی ( از جمله فرهنگی)
-
بهبود وضعیت اقتصادی جوامع محلی از طریق فرصتسازی شغلی و تنوع منابع درآمدی در روستاها
و تولید محصولات هدفمند و عرضۀ آنها به بازار
- گسترش شبکۀ اجتماعی از طریق به مشارکت گرفتن جوامع
محلی در فعالیتهای مختلف فرهنگی و اجتماعی و بهرهگیری از دانش بومی در برنامهریزیها
در قالب حفظ چارچوب آداب و رسوم بومی
بهبود وضعیت منابع طبیعی و آبخیزداری
-
اجرای پروژههای بهبود پوشش گیاهی در مرتع از طریق بذرکاری، بذرپاشی، کپهکاری
و...
- کشت و توسعه گیاهان دارویی به ویژه زعفران و فرآوری
آن در جهت کاهش وابستگی جوامع محلی به مرتع
-
ایجاد فرصت های شغلی فصلی تولید و فرآوری محصولات تولیدی و عرضۀ آنها به بازارهای
استانی و خارج استان
- تقویت دانش فنی ومهارتی جهت توسعه شغلی واجرای طرح ها
-تعامل وهمکاری صندوق های خرد
روستاهای مجاور با هم در جهت تأمین منابع و فراهم نمودن بازار فروش
به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر کاهش تخریب سرزمین دارد؟ تخریب سرزمین به عوامل انسانی و یا طبیعی اطلاع می شود که در دراز مدت موجب کاهش قابلیت تولید خاک می گردند
به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر حفظ تنوع زیستی دارد؟
به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر تعدیل و یا سازگاری با اثرات تغییر اقلیم دارد؟ منظور از تغییر اقلیم در این سند کلیه اقداماتی است که موجب کاهش انتشار کربن اتمسفری و یا افزایش ترسیب یا ذخیر کربن در پوشش گیاهی و خاک می گردد. توسعه پوشش گیاهی از اقدامات شاخص ترسیب کربن در بخش منابع طبیعی می باشد.
به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر ارتقاء تاب آوری عوامل انسانی و طبیعی مرتبط دارد؟ منظور از تاب آوری قابلیت حفظ کارکرد سیستم در مواجه با یک شوک و یا ننش ناشی از عوامل اقلیمی و یا انسانی می باشد.
با اعطای تسهیلات به جوامع محلی عضو
صندوق های اعتباری خرد و شرکت تعاونی به صورت زنجیره ای و بررسی پایدار بودن
اشتغالات طرح های توجیهی اقتصادی مشاغل (کشت وفراوری وبازار یابی گیاهان دارویی،
پرورش قارچ دکمهای ، تولید زنجیره ای مرغ بومی، توسعه بومگردی و گردشگری های کشاورزی
ودامداری های بسته) مورد بررسی قرار گرفته است به این صورت که شماری از اشتغالات
خرد وزنجیره ای جوامع محلی در بخش های خدماتی، کشاورزی و احیایی مورد ارزیابی قرار
می گیرد. برای ارزیابی اثرگذاری های اقتصادی کسب وکار های ایجاد شده زنجیره ای از
روش ارزش خالص وتحلیل هزیته فایده استفاده شده است. بنابر نتایج بدست امده عملکرد
اقتصادی کسب وکارهای زنجیره ای وکوچک در نقطه ی بهینه ودر وضعیت مثبت قرار داشته
است و دو معیار ارزش خالص و هزینه فایده وضع مطلوبی دارند.
بررسی ها حاکی از درآمد مناسب فعالیتها و افزایش
نسبی سطح معیشتی و توانمندی جوامع محلی به ویژه از طریق کشت درختان مثمره ،
غیرمثمره و گیاهان دارویی بومی منطقه بوده است. به بیان دیگر، اگر نحوه جمع آوری و
خرید و فروش محصولات اصلی و سایر محصولات فرعی منابع طبیعی اصلاح گردد قطعاً در تقویت
اقتصاد خانوار و ایجاد اشتغال و درآمد بومیان مؤثر واقع خواهد شد.
بلی، کلیه اقدامات به واسطه مشارکت مردم و احساس تعلق آنان
انجام شده است. به طوری که در برخی موارد جوامع محلی با ارائه ایده خلاقانه آمادگی
مشارکتی خود را به پروژه اعلام داشتهاند.
تغییر در نگرش و درک پروژه
ترسیب کربن توسط سایر نهادها از طریق برقراری ارتباط مؤثر و نزدیک بین نهادهای
دولتی و ارتباط کارشناسان تسهیلگر با کارشناسان اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و
گردشگری، جهاد کشاورزی و ایجاد نگرش تیمی و گروهی جهت انجام فعالیتهای اشتغالزا و
تسهیلات به جوامع محلی و شناسایی بهتر ذینفعان.منجر به پایداری وموفقیت این فعالیت
ها وپروژه ها می گردد. از طرفی این
مشارکت با تغییر دیدگاه و نگرش مردم بومی در منطقه اتفاق افتاده است.که منجر به
بهینه کردن کلیه اقدامات با وجود ذخیره ای از نیروی کار ماهر ومتخصص ، حضور تولید
کنندگان کالاهای واسطه ای ، تسهیل در گردش اطلاعات ، فناوری ومهارت وشکل گیری
خدمات عمومی کسب وکار های جایگزین خواهد شد
به طوری که در برخی موارد جوامع محلی با ارائه ایده خلاقانه آمادگی مشارکتی
خود را به صندوق خود وسپس به صندوق های دیگر به صورت زنجیره ای اعلام داشتهاند. لذا این دانش بومی پایدار است
چرا که، مردم ضمن پی بردن به اهمیت حفظ عرصههای منابع طبیعی و کاهش وابستگی آنان
به منابع طبیعی، تغییرات الگوی کشت به سوی کشت و کار گیاهان دارویی روی آورده و
این امر فرصتهای شغلی را در مراحل کاشت، داشت و برداشت و همچنین فرآوری محصولات و
عرضه به بازارهای محلی، منطقهای و ملی به وجود آورده است. لذا مشارکت، با جوامع
محلی در جهت راه اندازی کسب وکارهای و کمک به اهداف فعالیت ها وپروژه های منابع
طبیعی دوچندان شده است.
بلی بر اساس اقدامات انجام شده در پروژه ترسیب کربن که شالوده آن حضور و مشارکت مردم در کلیه مراحل است، این پروژه به عنوان پروژه برتر در سطح کشور معرفی شده است. پروژه های مشارکتی بسیاری از شهرستانها و استانها نیز بازدیدهای مکرری از اقدامات و شیوه انجام کار این شهرستان داشتهاند.
این تجربه در سایر شهرستانهای استان و همچنین استانهای دیگر بسط
داده شده است.
بر اساس اقدامات انجام شده در صندوق های اعتباری خرد
که با حضور و مشارکت جوامع محلی،
کارافرینان و ذینفعان منابع طبیعی به موفقیت رسیده است، فعالیت های این صندوق به عنوان صندوق برتر در زمینه فعالیت های بیولوژیک
، آبخیزداری وکارآفرینی روستایی بعنوان نمونه معرفی شده است. صندوق های اعتباری
خرد سایر دستگاهها از جمله جهاد کشاورزی و بسیج سازندگی بازدیدهای مکرری از
اقدامات و شیوه انجام کار فعالیت ها در این حوزه داشتهاند که این فعالیت ها و اقدامات
من جمله ایجاد زنجیره کارآفرینی و اقدامات بیولوژیک زنجیره ای در شهرستانهای و استان
های دیگر به عنوان الگوی موفق در حال پیادهسازی است.
بلی،
1- هماهنگی و همکاری در بازدیدهای برون استانی
اعضای صندوق از الگوهای موفق استانهای دیگر از جمله بومگردی های گیلان و باغ های اشکورات
2- هماهنگی و همکاری در بازدید های برون
استانی اعضای فعال صندوق از الگوی موفق
3- همکاری در برگزرای کارگاه
های آموزشی نیاز سنجی شده در روستاها برای اعضای صندوق
4- همکاری در فراهم نمودن
بازار فروش وایجاد جشنواره ها جهت فروش محصولات تولیدی اعضای صندوق
5- همکاری در جهت اعطای
تجهیزات به اعضای صندوق اعتباری خرد جهت راه اندازی کارگاه های صنایع دستی
6- همکاری در جهت اعطای تسهیلات فردی به جوامع
محلی
7- تجلیل و اعطای تقدیر نامه توسط استانداری، جهاد
کشاورزی استان، فرمانداری شهرستان وسایر دستگاه های اجرایی
محلی
کدام شهر و شهرها
سایر استانها(کدام استان و استانها)
خاور میانه (کدام کشور یا کشورها)
سایر کشورهای نقاط جهان(کدام کشور یا کش.رها)
1- سطح پایین بهرهگیری از مشارکت جوامع محلی
در اجرای پروژهها: فراهم آوردن مشارکت مردم در کلیه مراحل اجرای فعالیت و افزایش
قدرت تصمیمگیری جوامع محلی و اظهار نظر آنها
2- سطح اعتماد و انسجام اجتماعی پایین در بین
جوامع محلی و دستگاههای اجرایی: فراهم آوردن اعتماد بین جوامع محلی و نیز افزایش
اعتماد به مسئولین و افزایش تعامل دوسویه بین مردم و جوامع محلی و همچنین افزایش
اعتماد به نفس در مشارکت اجتماعی
3- پایین بودن سطح مسئولیتپذیری جوامع محلی
در امر حفاظت و احیای عرصههای طبیعی: تغییر نگرش بهرهبرداران در امر مدیریت
مراتع و ترغیب و بالا بردن انگیزه در بین آنها در راستای حفاظت، احیاء و اصلاح
مراتع
4- کم رنگ بودن همکاری و مشارکت جوامع محلی و
سازمانها: فراهم کردن مشارکتهای بین سازمانی و افزایش تعامل بین جوامع محلی و
سازمانهای ذیربط
5- عدم وجود تشکل، صندوق خرد روستایی و
تعاونی مرتبط با منابع طبیعی: تشکیل گروههای توسعه روستا و سازماندهی جوامع محلی
در قالب صندوقهای خرد روستایی و تعاونی منابع طبیعی
6- عدم آگاهیرسانی در قالب جلسات و دورههای آموزش
مرتبط: افزایش آگاهی و تقویت ظرفیت گروههای
توسعه روستایی و جوامع محلی از طریق جلسات و دورههای آموزشی و ترویجی متعدد
1- عدم مشارکت یا سطح پایین جوامع محلی در
طرحها و پروژههای اقتصادی منابع طبیعی و آبخیزداری: بکارگیری جوامع محلی در قالب
انعقاد قرارداد تعاونی با اداره کل منابع طبیعی در راستای تأمین بخشی از منابع
معیشتی مردم
2- نفوذ وسودجویی دلالان و واسطه ها: جلوگیری
از واسطهگریها و حضور دلالان در منطقه در جهت بهبود وضعیت معیشت مردم بومی
3- کمبود منابع اعتباری برای سرمایه گذاری
وتوسعه کسب وکارهای محلی: جذب اعتبار مبتنی بر فعالیتهای تسهیلگری از ارگانها و
سازمانهای مختلف
4- کم توجهی به زنجیره تأمین وزنجیره ارزش در
تولید وعرضه محصولات روستایی: بهبود وضعیت فرآوری محصولات تولیدی در روستاها و
عرضۀ مستقیم آن به بازار
5- عدم شرایط لازم در ارائه تسهیلات بانکی با
سود اندک به جوامع محلی: با راهاندازی صندوقهای خرد روستایی و تعاونی مذکور
زمینه برای دریافت تسهیلات کم بهره در جهت رونق مشاغل خانگی و جایگزین دامداری به
وجود آمده است.
6- عدم کاربری صحیح اراضی کشاورزی و درصد سودآوری
پایین برای جوامع محلی: توزیع گونههای مثمره جهت کاشت بر روی اراضی شیبدار و
همچنین تغییر الگوی کشت در بخش زیادی از اراضی کشاورزی به گیاهان داویی مانند گل
محمدی، زعفران، گل گاوزبان
1-
سازگاری پایین فعالیتهای اصلی جوامع محلی به ویژه کشاورزی و دامداری با شرایط و
پتانسیل محیطی: سازگار نمودن کشاورزی و دامداری سنتی با منابع محیطی از طریق ایجاد فرصتهای شغلی مناسب و رونق مشاغل
خانگی و تغییر الگوی کشت
2-
رواج دامداری سنتی در بین مردم بومی: پایین آمدن سطح دامداری سنتی از طریق رونق
فرصتهای جایگزین و اقتصادی با ارائه تسهیلات کم بهره
3-
سطح پایین عملیات احیایی و اصلاحی در مراتع: توسعه و ارتقای سطح پوشش گیاهی در
مراتع از طریق احیاء و اصلاح مراتع و جلوگیری از تخریب به کمک مشارکت مردمی
4-
رها بودن اراضی شیبدار در منطقه و شرایط برای فرسایش: اجرای درختکاری مثمره و همچنین کشت یونجه در
اراضی شیبدار با دو اصل درآمدزایی و جلوگیری از فرسایش
5-
عدم استفاده و بهرهگیری از دانش بومی در فعالیتها: احیای دانش بومی در منطقه و
استفاده از آنها به عنوان مکمل دانش رسمی در اجرای موفق برنامهها
6-
عدم وجود مشاغل جایگزین به ویژه برای زنان روستایی: ترویج مشاغل خرد درآمدزا با
حمایت تعاونی
7-
وابستگی مضاعف به مراتع در جهت امورات زندگی و معیشتی: ترویج فرهنگ استفاده از انرژیهای نو و کاربردی آن جهت
جلوگیری از تخریب مراتع
8- عدم برگزاری نمایشگاه در جهت ارائه محصولات بومی و
محلی: برگزاری نمایشگاه به عنوان فرصتی مناسب برای عرضه و معرفی محصولات مختلف روستایی
منطقه با حمایت صندوق های خرد روستایی