- اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان و شهرستان گالیکش

- کشاورزان، زنان روستایی و سایر جوامع محلی منطقه  

طرح کوچ روستاهای منطقه ( عرب­کلو وخسروآباد ) مستند به دومین صورت جلسه ستاد اجرائی ساماندهی خانوارهای جنگل نشین از محل اعتبارات سال 1379آغاز و در سال  1390خاتمه یافت این طرح جهت احیاء جنگل کاری وساماندهی دام موجود در جنگل ها وتجمیع تک خانوارهای جنگل نشین انجام گرفته است. پروژه تجمیع خانوارهای جنگل نشین در راستای محرومیت زدایی جنگل نشینان در  طرح صیانت از جنگل های شمال کشور در حوزه استحقاظی شهرستان گالیکش به مرحله اجرا درامده است ، روستاهای عرب گلو وخسرو آباد از جمله روستاهایی بودند که فاقد امکانات اولیه آب شرب ، برق ، جاده ارتباطی و...بوده اند وشرایط لازم را جهت اجرای طرح جابجایی داشتند اهالی این روستاها به صورت داوطلبانه پیگیر اجرای طرح جابجایی بوده که پس از نشست های متوالی وضمن توافقات به عمل امده با اهالی ونمایندگان این روستاها در سال 1379 طرح توسط اداره کل منابع طبیعی وآبخیزداری استان گلستان تهیه وپس از تصویب در ستاد اجرائی در همان سال به اجراء گذارده شد .که پس از بحث وتبادل نظر مقرر گردید  بابت هرهکتار زمین مبلغ 9میلیون ریال ومابقی به ازاء مسکن افراد30 میلیون ریال به ازاء هرواحد دامی مبلغ 100هزار ریال به مشمولین طرح پرداخت گردد و67 خانوار ساکن دائم وموقت به مساحت تقریبی 303 هکتار اراضی زراعی وتعداد 2040 واحد دامی مشمول طرح شناخته شدند وافراد مشمول با رعایت تشریفات قانونی در دفتر خانه اسناد رسمی حاضر و با رضایت کامل اقدام به انعقاد قرارداد ثبتی نمودند وپس از انجام کلیه تعهدات از سوی مشمولین طرح مبنی برتحویل عرصه وتخریب اعیانی ها وخروج وحذف کامل دام از اراضی منابع ملی ، تمامی حق وحقوق قانونی به مشمولین طرح پرداخته شده است  و پس از پرداخت تمامی مشمولین طرح ، کلیه عرصه های خریداری شده در راستای حفظ وتوسعه وصیانت از جنگل حسب طرح مصوب به جنگلکاری تخصیص یافته اند. 

- برگزاری کارگاه ­ها و جلسات آموزشی- ترویجی برای دامداران جهت جلوگیری از فشار دام به جنگل

- جنگلکاری در مناطق هدف با گونه­ های مثمره و غیرمثمره (مانند گردو و بلوط)

- جهت کاهش وابستگی به چوب و هیزم­ جنگل و  در بین دامداران - استفاده از مشارکت بهره ­برداران در حفاظت از عرصه­ های احیایی و اصلاحی

- بررسی و پیگیری نمونه­ های برون استانی عملیاتی حفاظتی جنگل

- استفاده از نیروهای مردمی به عنوان قرقبان جهت حفاظت و پیشگیری از تخریب

- مرمت چشمه ها و ذخیره نزولات جوی جهت تقویت سفره های زیرزمینی

- جنگلکاری با نهال های مثمره ( گردو) و غیر مثمره سوزنی برگ و پهن برگ ( کاج و بلوط )

- توسعه و احیا جنگل با کاشت گونه های جنگلی

- توسعه کیفی وضعیت جنگل از طریق اصلاح و احیای آن با مشارکت دامداران

- توسعه باغات و گیاهان دارویی در سطح منطقه     

- بهره­ برداری و فرآوری از گیاهان دارویی خودرو مانند گل گاوزبان،

- بهره برداری از  درختان مثمره ( گردو، الوچه ، کندس و...  ) 

- کنترل سرمای شدید منطقه با پوشاندن پلاستیک های مخصوص روی نهال ها

- سنگلاخی بودن جهت حفر چاله و تشتک

- مبارزه با آفت برگخوار بلوط در جنگل  

- مرمت و بهسازی چشمه ­ها جهت استفادۀ بهینه از آب

- برگزاری دوره و کارگاه ­های آموزشی و ترویجی

- بازدید از نمونه­ های استانی و برون استانی

- طراحی، چاپ و توزیع بروشورها و تراکت­ های ترویجی در بین دامداران با هدف ارتقاء آگاهی آن­ها

- مشارکت جوامع روستایی از اجرای طرح

- استفاده از پتانسیل مشارکت اعضای بومی روستاهای مورد هدف دارای ایده در طرح­  از تصمیم­ گیری تا اجرای فعالیت

- ایجاد فرصت­ های شغلی از طریق به کارگیری در اجرای جنگلکاری از طریق جذب نیروهای بومی

- ایجاد فرصت ­های شغلی برداشت گیاهان دارویی خودرو ومحصولات فرعی جنگل ( کندس ، ولیک و... )

- ایجاد فرصت­ های شغلی از طریق عملیات احیایی و اصلاحی جنگل  

- ایجاد فرصت ­های شغلی از طریق تغییر الگوهای کشت در زمینه ­های کشاورزی و باغداری

- برگزاری کارگاه ­ها و دوره ­های آموزشی در زمینه راه اندازی مشاغل جایگزین جهت بهبود ومعیشت جوامع محلی وکاهش فشار به منابع طبیعی

- ساماندهی خانوار های جنگل نشین و جذب افراد بومی جهت اجرای طرح  

- بهبود  وضعیت جنگل  از طریق احیای و اصلاح

- کاهش اثرات تخریبی دام از طریق ساماندهی طرح خروج دام از جنگل وراه اندازی مجتمع های دامداری

- مرمت چشمه ­ها جهت تقویت سفره های زیر زمینی

- تغییر تنوع پوشش گیاهی در جنگل 

- افزایش تولید علوفه جنگلی از طریق بوته ­کاری و نهالکاری در اراضی زراعی

- افزایش تولید و میزان بهره ­وری از گیاهان دارویی 

- بالا رفتن سطح مشارکت بهره ­برداران و جوامع محلی

- افزایش سطح دانش و آگاهی بهره ­برداران و جوامع محلی به طرق مختلف

- بالا رفتن حس مسئولیت­ پذیری ذینفعان در راستای حفاظت از جنگل 

- کاشت گونه های جنگلی  روی اراضی شیبدار از طریق عملیات­ های احیایی و اصلاحی و اجرای پروژه ­های آبخیزداری جهت جلوگیری از فرسایش

- کاشت گونه ­های درختی در اراضی شیبدار و کم بازده جهت جلوگیری از شخم و شیار و تغییر کاربری اراضی

طرح ساماندهی روستاهای جنگل نشین عرب کلو و خسرو آباد شهرستان گالیکش در استان گلستان/1380

-منطقه کوهستانی بالا: این منطقه که بالاتر از ارتفاع 1500متراز سطح دریا قراردارند دارای هوای نیمه خشک سرد بوده ودرجه حرارت متوسط حداقل کمتر از 5-درجه سانتیگراد می باشد .  

مالکیت مکان مورد نظر در اختیار اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان می ­باشد. لذا کلیۀ فعالیت­ ها و طرح ­ها در قالب قرارداد جنگلکاری که به تصویب و تأیید کمیته فنی اداره کل رسیده است، به شرکت ایمن سازه قابوس  واگذار گردیده است.

- ترویج استفاده از گونه‌های مناسب و مقاوم به کم‌آبی برای کشاورزی و جنگلکاری با استفاده از گونه‌های مقاوم به کم آبی با صرفه اقتصادی بالا در اراضی دیم به جای کشت­ های کم درآمد  

- مشارکت سنتی افراد در فعالیت ها و طرح ­های جنگلی.

- عدم  استفاده از نیروهای بومی

- اجرایی شدن طرح ­ها بدون در نظر گرفتن مسائل اقتصادی و اجتماعی 

با توجه به اهدف اصلی  ساماندهی روستاهای جنگل نشین  می‌توان بیان نمود:

1- حفاظت و حمایت از جنگل با اعمال مدیریت اصولی و فنی برای توقف روند تخریب منابع طبیعی به وسیله انسان و دام

2- ارتقاء و بهبود وضعیت کیفی و کمی جنگل

3- جلوگیری از فرسایش خاک و سایر بحران های اکولوژیکی و ایجاد تعادل در جنگل های منطقه و دستیابی به توسعه پایدار

4- ایجاد شغل و رونق اقتصادی برای مردم منطقه – حمایت و حفاظت از گونه های باارزش درختی با تأکید بر تنوع زیستی

5- ترويج و تحكيم مشاركت جوامع محلی روستاهای مورد هدف جهت توسعه جنگلکاری و جلوگیری از فرسایش خاک در اراضی شیبدار

6- استفاده از نیروهای بومی در کلیه مراحل مختلف طرح جهت حفظ، احیا و توسعه و بهره برداری

7- تأمين نيازهاي مشترك اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي اعضاء و كمك به تحقق عدالت اجتماعي.

بهبود شاخص‌های توسعه انسانی

8- سعی در بهبود وضعیت جنگل از طریق روش­ های احیایی و اصلاحی جنگل و بکارگیری دانش بومی به عنوان مکمل دانش رسمی

9- ایجاد فرصت­ های شغلی برای جوامع محلی با استفاده از مشارکت و بکارگیری آنها در اجرای عملیات نهالکاری جهت کاهش فشار دام و کاهش تخریب عرصه ­های منابع طبیعی

با توجه به وظایف پیش­ بینی شده و مأموریت برنامه ­های مشارکتی طرح مذکور، احیاء و توسعه جنگل (نهالکاری ، بذرپاشی، بذرکاری، بانکت بندی، حصار کشی، تشتک زنی، احیاء و مرمت چشمه­ ها، حفظ و حراست از منابع طبیعی با جذب قرقبان و نیروی حفاظتی بومی ، برگزاری دوره­ های آموزشی مورد نیاز با هدف بهبود معیشت و اقتصاد خانواده، کشت و توسعه گیاهان دارویی چون گل‌گاوزبان، توسعه جنگلکاری با گونه­ های مثمره و غیرمثمره، توجه به دانش بومی جوامع محلی و بکارگیری آن در برنامه ­ها و فعالیت ­ها، ترویج و فرهنگ ­سازی جهت جنگل کاری و ـ مشاركت نیروهای بومی در امر خروج دام از عرصه‌هاي جنگلي و حفاظت از عرصه‌هاي نهال‌كاري شده از مهم­ترین فعالیت ­های اصلی آن بوده است.

نقاط مشترک: اجرای اقداماتی در راستای احیاء، توسعه و حفظ منابع طبیعی

نقاط تفاوت: نیازسنجی اقدامات بر اساس خواسته و نیاز مردم، استفاده از نیروی کارگری داوطلبانه و غیرداوطلبانه بومی در اجرای و نظارت طرح، متمرکز نمودن پرورش و نگهداری دام در جهت جلوگیری از تخریب جنگل 

بلی، موفقیت در مشارکت در خصوص اقدامات متناسب منابع طبیعی، اشتغال، کشت گیاهان دارویی، باعث بازدیدهای مکرر جوامع محلی سایر استان­ ها و شهرستان ­ها از اقدامات طرح  شده است. به ‌منظور آشنایی با روند اقدامات انجام شده طرح و پروژه‌های دیگر، جوامع محلی بازدیدهای خارج از استان و بالعکس انجام شده است. تهیه بروشور و نشریه­ های مختلف و شرکت در همایش‌های مختلف به منظور معرفی اقدامات و فعالیت­ ها، از جمله فعالیت­ های اجرایی در طرح مذکور است. 

جوامع روستایی جنگل نشین

اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان 

اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان به عنوان کارفرما در این طرح با برنامه ریزی هدفمند نسبت به جنگلکاری و حفاظت از عرصۀ مذکور با مشارکت جوامع محلی جنگل نشین اقدام نموده است. 

 1- فراهم آوردن بستر اشتغال برای جوامع محلی

2- توانمندسازی و ارتقاء دانش جوامع محلی با هدف بهبود درآمد و معیشت

3-افزایش اعتماد مردم نسبت به یکدیگر و همچنین به دولت

4-افزایش توسعه جنگلکاری جهت حفظ واحیا منابع طبیعی

5- افزایش توسعه باغات و کشت گیاهان دارویی و تأمین بخشی از معیشت مردم

6- توجه به دانش بومی و بروز کردن آن به‌منظور استفاده از آن به عنوان منبع درآمد

7- افزایش احساس تعلق نسب به حفظ و اجرای طرح

8- افزایش تعامل دوسویه بین مردم و ادارات مرتبط خصوصاً اداره منابع طبیعی 

 1- افزایش فرهنگ حفظ منابع طبیعی در بین جوامع محلی

2- افزایش تاب‌آوری و کاهش آسیب­ پذیری مردم در برابر مخاطرات طبیعی چون خشکسالی و تغییر اقلیم

3- افزایش پوشش جنگل از طریق فعالیت­ هایی همچون عملیات ذخیره نزولات آسمانی و نهالکاری و عملیات بانکت بندی  

4- اجرای صحیح مدیریت چرا در جهت تقویت پوشش گیاهی جنگل

5- حفظ عرصه‌های جنگلی و توسعه آن از طریق جنگلکاری با گونه­ های مثمره و غیرمثمره

6- حفظ خاک و جلوگیری از تخریب و فرسایش با توسعه پوشش گیاهی به ویژه بر روی اراضی شیبدار

1- توسعه جنگلکاری و افزایش سرانه فضای سبز منطقه

2- توسعه مشارکت جوامع روستاهای هدف جنگل نشین در جهت احیا و اصلاح جنگل و توسعه مرمت چشمه‌های جنگلی

3-تقویت سفره های آب زیرزمینی از طریق ذخیره نزولات جوی ، نهالکاری ، بانکت بندی ، تشتک و...

بررسی اسناد و مدارک در طرح حاکی از درآمد مناسب فعالیت ­ها و افزایش نسبی سطح معیشتی و توانمندی جوامع محلی به ویژه از طریق کشت گیاهان دارویی، و توسعه باغات بوده است. به بیان دیگر، نسبت سود به هزینه نشان از روند صعودی چرخۀ اقتصادی و مالی در این طرح می ­باشد. 

بلی، کلیه اقدامات به واسطه مشارکت مردم و احساس تعلق آنان انجام شده است. این مشارکت با تغییر دیدگاه و نگرش مردم بومی در منطقه اتفاق افتاده است. به طوری که در برخی موارد جوامع محلی با ارائه ایده خلاقانه آمادگی مشارکتی خود را به طرح اعلام داشته ­اند. لذا این دانش بومی پایدار است چرا که، مردم ضمن پی بردن به اهمیت حفظ عرصه­ های منابع طبیعی و کاهش وابستگی آنان به منابع طبیعی، مشارکت آنها در توسعه عملیات جنگلکاری و ساماندهی دام هایشان وهمچنین تغییرات الگوی کشت به سوی کشت و کار گیاهان دارویی روی آورده و این امر فرصت ­های شغلی را در مراحل کاشت، داشت و برداشت و همچنین فرآوری محصولات و عرضه به بازارهای محلی، منطقه­ ای و ملی به وجود آورده است. لذا مشارکت، با آگاهی جوامع محلی از منافع شخصی خود در فعالیت­ وطرح مذکور، دوچندان شده است.  

بر اساس اقدامات انجام شده در طرح که شالوده آن حضور و مشارکت مردم در کلیه مراحل استاز بسیاری از شهرستان­ ها و استان ­ها نیز بازدیدهای مکرری از اقدامات و شیوه انجام کار این طرح در منطقه مورد هدف داشته‌ که منظر به بسط و اجرای این طرح در مناطق خود را نموده اند.

نوع اقدامات، نحوه و شیوه عمل طرح در شهرستان‌های مجاور چون گالیکش، مراوه‌تپه کلاله  به عنوان الگوی موفق در حال پیاده­ سازی است. 

بلی،

اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان از طریق اعطای تسهیلات کم بهره به جوامع محلی و فراهم نمودن اسکان برای جوامع روستایی جنگل نشین، ایجاد مجتمع های دامداری ، بازدیدهای برون استانی  و برگزاری کارگاه های آموزشی، زمینه ساز اجرای هرچه بهتر طرح مذکور و تعمیم آن به مناطق دیگر شده اند.  

1- عدم استفاده از پتانسیل­ های معیشتی موجود در منطقه: فراهم آوردن اشتغال پایدار و متناسب با منابع طبیعی برای افراد مختلف در روستا

2- سطح پایین بهره ­گیری از مشارکت جوامع محلی در اجرای طرح : فراهم آوردن مشارکت مردم در کلیه مراحل اجرای فعالیت و افزایش قدرت تصمیم­ گیری جوامع محلی و اظهار نظر آن­ها

3- سطح اعتماد و انسجام اجتماعی پایین در بین جوامع محلی و دستگاه ­های اجرایی: فراهم آوردن اعتماد بین جوامع محلی و نیز افزایش اعتماد به مسئولین و افزایش تعامل دوسویه بین مردم و جوامع محلی و همچنین افزایش اعتماد به نفس در مشارکت­ اجتماعی

4- پایین بودن سطح مسئولیت ­پذیری جوامع محلی در امر حفاظت و احیای عرصه ­های طبیعی: تغییر نگرش بهره ­برداران در امر مدیریت مراتع و ترغیب و بالا بردن انگیزه در بین آن­ها در راستای حفاظت، احیاء و توسعه جنگل  

5- کم رنگ بودن همکاری و مشارکت جوامع محلی و سازمان­ ها: فراهم کردن مشارکت­ های بین سازمانی و افزایش تعامل بین جوامع محلی و سازمان ­های ذیربط

6- عدم وجود تشکل ها و گروه های توسعه مرتبط با منابع طبیعی در روستاهای مورد هدف: تشکیل گروه ­های توسعه روستا و سازماندهی جوامع محلی در قالب تعاونی منابع طبیعی

7- عدم آگاهی رسانی در قالب جلسات و دوره ­های آموزش مرتبط: افزایش آگاهی و تقویت ظرفیت گروه ­های توسعه روستایی و جوامع محلی از طریق جلسات و دوره ­های آموزشی و ترویجی متعدد

1- عدم مشارکت یا سطح پایین جوامع محلی در طرح ­ها و پروژه ­های اقتصادی منابع طبیعی و آبخیزداری: بکارگیری جوامع محلی در قالب انعقاد قرارداد تعاونی به عنوان قرقبان  با اداره کل منابع طبیعی در راستای تأمین بخشی از منابع معیشتی مردم

2- عدم شرایط لازم در ارائه تسهیلات بانکی با سود اندک به جوامع محلی: جهت دریافت تسهیلات کم بهره در جهت رونق مشاغل خانگی و جایگزین دامداری به وجود آمده است.

3- عدم کاربری صحیح اراضی کشاورزی و درصد سودآوری پایین برای جوامع محلی: توزیع گونه­ های مثمره  و غیر مثمره جهت کاشت بر روی اراضی شیبدار و همچنین تغییر الگوی کشت در بخش زیادی از اراضی کشاورزی به گیاهان داویی مانند :زعفران، گل گاوزبان 

1- سازگاری پایین فعالیت­ های اصلی جوامع محلی به ویژه کشاورزی و دامداری با شرایط و پتانسیل محیطی: سازگار نمودن کشاورزی و دامداری سنتی با منابع محیطی از طریق ایجاد فرصت ­های شغلی مناسب و رونق مشاغل خانگی و تغییر الگوی کشت

2- رواج دامداری سنتی در بین مردم بومی: پایین آمدن سطح دامداری سنتی از طریق رونق فرصت­ های جایگزین و اقتصادی با ارائه تسهیلات کم بهره و راه اندازی مجتمع های دامداری با حمایت دستگاه های دولتی

3- سطح پایین عملیات احیایی و اصلاحی در جنگل ها: توسعه و ارتقای سطح پوشش گیاهی درجنگل از طریق احیاء و اصلاح جنگل و جلوگیری از تخریب به کمک مشارکت مردمی

4- رها بودن اراضی شیبدار در منطقه و شرایط برای فرسایش: اجرای نهالکاری مثمره و غیرمثمره در اراضی شیبدار با دو اصل درآمدزایی و جلوگیری از فرسایش

5- عدم استفاده و بهره ­گیری از دانش بومی در فعالیت ­ها: احیای دانش بومی در منطقه و استفاده از آن­ها به عنوان مکمل دانش رسمی در اجرای موفق برنامه­ ها

6- عدم وجود مشاغل جایگزین به ویژه برای زنان روستایی: ترویج مشاغل خرد درآمدزا با حمایت طرح

7- وابستگی مضاعف به جنگل ها در جهت امورات زندگی و معیشتی: ترویج فرهنگ استفاده از انرژی­ های نو و کاربردی آن جهت جلوگیری از تخریب جنگل وساماندهی طرح خروج از دام در بین جوامع محلی جنگل نشین.