اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان جنوبی

جوامع محلی

- اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری از طریق ارائه توصیه های فنی و نظارتی در این طرح مشارکت نموده است

- جوامع محلی نیز در کاشت، نگهداری و حفاظت از منطقه احیا شده و با توجه باینکه اجرای این پروژه در بهبود زندگی مردم محلی تاثیر داشته لذا نسبت به حفظ و نگهداری آن احساس مسئولیت می نمایند.

این پروژه در قالب مشارکت مردمی انجام شده است لذا توان افزایی جوامع محلی را در پی داشته و حفظات از عرصه های منابع طبیعی هم توسط مردم به صورت خودجوش انجام می گردد

- بهبود پوشش گیاهی در منطقه

-  جلوگیری از فرسایش خاک و ایجاد گرد و غبار در منطقه 

این پروژه با مشارکت جوامع محلی علی الخصوص خانواده آقای ناهید صورت گرفته است به نحوی که تولید نهال و تامین نیروی کارگری از ایشان تامین گردیده است.

- ایجاد انگیزه در بین بهره برداران و همکاری و توسعه در امر مشارکت احیای منابع طبیعی در عرصه های همجوار 

- باعت رونق زراعت و باغبانی در اراضی مستثنیات به دلیل کنترل گرد و غبار  گردیده است. 

میزان زمان بهره برداری از این پروژه زمان بر بوده و حداقل 5 سال وقت میبرد تا به تولید برسد لذا صبر و حوصله کافی را طلب می نماید.

انتخاب و کشت گیاهان با توجه به شرایط اقلیمی منطقه صورت گرفته که خود باعث سازگاری بیشتر گونه های کشت شده با تغییرات اقلیمی می گردد و همچنین منجر به افزایش میزان تولید علوفه در هکتار شده است.

- برگزاری دوره آموزشی چهره به چهره برای جوامع محلی توسط آقای علی ناهید در قالب مروج منابع طبیعی

- بازدید بهره برداران سایر سامانه های منابع طبیعی از این طرح به عنوان یک الگوی موفق

- پخش گزارش این طرح در صدا و سیمای استان 

اساس این طرح بر پایه درخواست مردمی و با مشارکت آنها اجرا گردیده است و نگهداری و حفاظت از آن نیز همچنان توسط جوامع محلی علی الخصوص آقای علی ناهید انجام می گردد.

- بهبود پوشش گیاهی و تولید علوفه باعث رونق دامداری و شترداری در منطقه شده است

- جمع آوری بذر  توسط جوامع محلی و فروش آن به عنوان یک منبع درآمد برای ایشان می باشد

این طرح در راستای حمایت و تشویق جوامع محلی در امر احیا و حفاظت و نگهداری و نیز با برگزاری تورها و بازدید از پروژه های موفق موجب تقویت سرمایه های اجتماعی و حس تعلق خاطر به مجموعه منابع طبیعی و افزایش سطح آگاهیهای عمومی می گردد.

احیای عرصه مورد نظر توسط آقای ناهید باعث بهبود پوشش گیاهی و در نتیجه بهبود وضعیت اکوسیستم طبیعی منطقه گردیده است.

1- افزایش توان تولیدی علوفه

2- افزایش بهره برداری از گیاهان دارویی

3- رونق دامداری

4- بهبود وضعیت کشاورزی

5- افزایش ترسیب کربن

در اثر اجرای طرح به دلیل بهبود و افزایش علوفه تولیدی در طی مدت قرق و نیز بکارگیری نیروی انسانی و تجهیزاتی بهره برداران عرصه موجب افزایش اثرات اقتصادی و ترویج فرهنگ منابع طبیعی گردیده و مردم متوجه این مهم گردیده و از لحاظ فرهنگی و اجتماعی مسولیت پذیر می گردند بطوریکه در حال حاضر مردم درخواست توسعه پوشش گیاهی منطقه را دارند.

1- بهبود وضعیت اکوسیستم طبیعی منطقه

2- بهبود وضعیت حیات وحش منطقه

3- کاهش گرد و غبار

4- افزایش سطح آبهای زیرزمینی از طریق افزایش نفوذ پذیری خاک

پروژه مشارکت مردمی و تثبیت شن های روان و بیابانزدایی ریگ بشرویه خراسان جنوبی (سال شروع 1380)

منطقه ریگ  در 10 کیلومتری شهرستان بشرویه 

گرم و خشک

منطقه به لحاظ وضعیت خاک شناسی در گروه خاکهای شور و قلیایی قرار دارد. 

بافت خاک: رسی لومی

رژیم حرارتی خاک: مزریک 

دشتی و شیب کمتر از دو درصد

فقیر با گرایش منفی بطوریکه هیچ گونه گیاهی به دلیل دقی و دشتی بودن عرصه وجود ندارد.

وجود چاه های کشاورزی ، متوسط بارندگی سالیانه: 100میلیمتر ،  متوسط دمای سالیانه:25درجه سلسیوس

منابع اصلی و فرعی درآمد : میزان درآمد از محل فروش بذر جمع آوری شده و تامین علوفه برای شتر ها می باشد که در هر هکتار به طور میانگین حدود 1-3 تن بذر جمع آوری می شود.

- بهبود پوشش گیاهی از طریق احیا و نهالکاری

- تثبیت تپه های ماسه ای و کنترل سرعت آستانه فرسایش بادی در کانون بحرانی فرسایش بادی ریگ بشرویه

- مدیریت رواناب ها با ایجاد هلالی های آبگیر که ضمن افزایش سطح برداشت علوفه قابل استحصال برای چرای دام زمینه افزایش پوشش گیاهی و در نتیجه افزایش حفاظت خاک را در پی داشته است و تغییر محسوسی در اثر نفوذ هرزآبهای جمع آوری شده در پشت هلالی ها به سفره های زیر زمینی و در نتیجه افزایش سطح آب چاههای کشاورزی داشته است.

1- شهرستان بشرویه به لحاظ آب و هوائی جز مناطق گرم و خشک و کويري طبقه ‏بندي می‏ شود.

2- در شهرستان بشرویه سه کانون فرسایش بادی وجود دارد که مدیریت منابع طبیعی و آبخیزداری را با چالش روبرو کرده است

3- وجود خشکسالیهای سالهای اخیر

 آقای علی ناهید با مشارکت سایر مردم و با تلاش و پشتکار فراوان طی فرایند چندین ساله توانسته اند با کاشت نهالهای سازگار با منطقه و نگهداری و حفاظت از آنها باعث بهبود پوشش گیاهی و کاهش گردو خاک و در نتیجه بهبود وضعیت معیشتی مردم منطقه گردند.

1-   تسریع وتقویت و توسعه اجرای طرح‌های مقابله با  بیابانزایی و کوتاه کردن مدت اجرای برنامه ها

2-  کاهش هزینه‌های دولت به لحاظ افزایش سطوح کاری و پایداری آن از طریق اجرای طرحها با مشارکت مردم

3-  کاهش خسارات ناشی از توسعه و فعالیت کانون‌های بحرانی و فرسایش بادی 

4- افزایش سطح آگاهی مردم در خصوص ضرورت اجرای طرحهای بیابانزدایی و اهمیت نقش مشارکتهای مردمی 

4-  کاهش تصدی گری دولت و بوروکراسی اداری وافزایش نقش نظارتی و هدایتی دستگاه مسئول 

5-  جبران کمبود و ضعف ظرفیت‌های پیمانکاری بویژه در مناطق محروم و دور افتاده بیابانی 

6-  بکارگیری منابع مالی و انسانی بالقوه در فعالیت‌های بیابانزدایی 

7-    افزایش انطباق طرح‌ها با خواست‌ها و نیازهای بهره برداران 

8-      استفاده از دیدگاه‌ها وتجارب وخلاقیت‌ها ودانش بومی در احیای مناطق بیابانی

روش معمول در این این پروژه ها واگذاری طرح به یک پیمانکار می باشد

آقای علی ناهید از اهالی منطقه ریگ شهرستان بشرویه می باشد که شغل ایشان و سایر مردم منطقه دامداری علی الخصوص شترداری بوده و طی سالهای گذشته به دلیل خشکسالیها با مشکل بیابانزایی و کاهش علوفه برای دام و افزایش گرد و خاک در سطح منطقه روبرو بوده اند. لذا ایشان در یک اقدام خودجوش با مشارکت سایر مردم محلی اقدام به احیای حدود 74 هکتار از عرصه های منابع طبیعی با کاشت نهال تاغ و حفاظت و نگهداری آن نموده است که الان با بهبود پوشش گیاهی منطقه علاوه بر تامین علوفه دام (شتر) باعث کاهش گرد و خاک در سطح روستاهای منطقه نیز شده است و یک منبع درآمد نیز از طریق فروش بذر جمع آوری شده برای ایشان ایجاد نموده است. حفاظت و قرق و نگهداری این تاغزارهای دست کاشت بر عهده آقای علی ناهید و مردم منطقه می باشد. این طرح  از ابتدا تا انتها با مشارکت مردمی انجام شده است که منجر به کاهش هزینه های دولت و افزایش بازدهی طرح گردیده است.

اقدامات شاخص:

1- حفاظت و نگهداری در اجرای پروژه  با رعایت اصول فنی

2- انجام عملیات نهالکاری و آبیاری در زمان مناسب 

3- درصد بالای سبزینه گی نهالهای کشت شده 

4-  دقت در اجرای عملیات نهالکاری و جلوگیری از تخریب مرتع  و نگهداری و مراقبت از جنگلهای دست کاشت مجاور

6- همکاری و تعامل با نیروهای یگان حفاظت شهرستان

- اجرای عملیات قرق و حفاظت منطقه توسط جوامع محلی 

- شناسایی گونه های مناسب جهت کشت در منطقه با مشارکت جوامع محلی

- اجرای عملیات نهالکاری با استفاده از گونه سازگار توسط جوامع محلی 

- آبیاری دوره ای توسط جوامع محلی

نقاط اشتراک : کاشت نهال

تفاوتها : 

- انتخاب عرصه مورد نظر برای کاشت نهال توسط مردم

- انتخاب گونه مورد کاشت (تاغ) توسط مردم

- کاشت نهال توسط مردم

- آبیاری عرصه کاشته شده توسط مردم

- نگهداری و قرق منطقه توسط مردم

- حفاظت از منطقه توسط مردم

- انجام مدیریت چرا و تعادل دام و مرتع در منطقه توسط مردم

مشارکت مردم در انتخاب عرصه کاشت، نوع گونه برای کاشت، نگهداری و حفاظت از آن

بله . الگوبرداری از طرح مذکور در طرح های بیابان زدایی با مشارکت اهالی روستاهای اطراف طرح در حال انجام می باشد. همچنین در این زمینه افرادی متقاضی اجرای طرحهای مشابه در سایر شهرستانها گردیده اند.

 جامعه محلی بهره بردار

 اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری

جامعه محلی: تامین نیروی کارگری و نیز تامین آب مورد نیاز پروژه و سایر نهاده ها و نیز مکانیابی اجرای پروژه و حفاظت و نگهداری طرح

اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری: در ارائه مشاوره های فنی و نظارت بر اجرای دقیق پروژه طبق دستورالعملهای فنی و در تامین بخشی از اعتبار پروژه 

1-  افزایش سطح درآمد

2-  افزایش عملکرد کشاورزی

3- کاهش گرد و غبار منطقه

4- بهبود وضعیت اقلیم منطقه

5- اشتغال زایی 

1-کاهش فرسایش بادی منطقه و جلوگیری از افزایش گرد و غبار

2-  بهبود وضعیت پوشش گیاهی

1-تشویق روستاییان به کاشت درخت

2-  کاهش مهاجرت به شهر

3- افزایش سطح درآمد بهره برداران

بلی.  انجام این پروژه با ایجاد پوشش گیاهی که بدنبال خود موجب ورود سایر گونه های بومی منطقه در اثر قرق خواهد گردید و نیز افزایش تولید علوفه که موجب بهبود درآمد ساکنان منطقه می گردد و نیز کاهش اثرات خشکسالی و افزایش ضریب نفوذپذیری آب دذر خاک و نیز بهبود اقلیم منطقه پس از 5-3 سال بسته به میزان نزولات آسمانی این طرح کاملا توجیه اقتصادی و فنی دارد بطوریکه جوامع اطراف پروژه متقاضی توسعه آن گردیده اند.

بله به دلیل:

1-افزایش میزان علوفه  مورد استحصال دام

2-  افزایش سطح حفاظت خاک و جلوگیری از  فرسایش بادی

3- بازگشت ترکیب گیاهی به سمت جامعه کلیماکس

4- افزایش سطح آبهای زیرزمینی

5 – افزایش سطح برداشت محصولات کشاورزی مثل پسته، گندم و جو پنبه و..

بله

با توجه به اقلیم گرم خشک خراسان جنوبی و وجود کانون های بحران در این استان این تجربه در سایر نقاط استان مانند سربیشه و نهبندان نیز انجام شده است.

خیر

اجرای پروژه هایی با این روش یعنی با استفاده از مشارکت مردمی از ماندگاری بیشتری برخوردار می باشد چراکه مردم برای احیا، نگهداری و حفاظت از عرصه های کاشته شده، پای کار می باشند. اجرای پروژه با مشارکت مردم باعث تشویق روستاییان به کاشت درخت ، کاهش مهاجرت به شهر، افزایش سطح در آمد بهره برداران، انجام عملیات قرق و نگهداری توسط بهره برداران، نهالکاری و آبیاری دوره ای توسط بهره برداران شده است همچنین از دیدگاه‌ها وتجارب وخلاقیت‌ها ودانش بومی منطقه و مردم در احیای مناطق بیابانی نیز استفاده گردید

اجرای پروژه ها با مشارکت مردم باعث کاهش هزینه‌های دولت به لحاظ افزایش سطوح کاری و پایداری آن از طریق اجرای طرحها با مشارکت مردم

- انتخاب عرصه برای کاشت نهال توسط مردم با توجه اینکه در کانون فرسایس بادی قرار داشته است

- انتخاب گونه تاغ برای کاشت با توجه به سازگاری آن با منطقه و خوش خوراکی برای دام

- قرق منطقه توسط خود مردم با توجه به افزایش سطح آگاهی آنها

- اجرای مدیریت چرا و رعایت تعادل دام و مرتع توسط مردم با هدف اینکه نهالهای کاشته شده به اندازه کافی رشد کرده و تثبیت گرده اند

- حفاظت و نگهداری در اجرای پروژه  با رعایت اصول فنی

-  انجام عملیات نهالکاری و آبیاری در زمان مناسب 

-  درصد بالای سبزینه گی نهالهای کشت شده 

- دقت در اجرای عملیات نهالکاری و جلوگیری از تخریب مرتع  و نگهداری و مراقبت از جنگلهای دست کاشت مجاور

-  همکاری و تعامل با نیروهای یگان حفاظت شهرستان