اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان سبزوار

و اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی

اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سبزوار با حق مالکیت معنوی تجربه پخش سیلاب کال شور سبزوار زیرمجموعه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی و مجموعه تحت امر سازمان جنگلها ,مراتع و آبخیزداری کشور می باشد.

بهره برداری از گیاهان دارویی نظیر قدومه محلی,اشنیان (شغار)و لیسیوم

بله ، اجرای این پروژه در منطقه سبب پیشگیری از فرسایش بادی و آبی خاک می گردد.

بله، کاشت گونه های بیابانی مقاوم به شوری و کم آبی موجب احیائ پوشش گیاهی منطقه گردیده است.

بله، تقویت پوشش گیاهی موجب توسعه دامداری و بهبود معیشت اهالی محلی گردیده است.

بله، بهره برداری به صورت چرای دام و برداشت گونه های گیاهی قدومه (آلیسوم یا تخم شربتی)، گرگ تیغ ( جهت رنگرزی و درمان تب)، اشنیان ( جهت تهیه شغار برای تهیه کشمش و مویز .....)

بله، جلوگیری از هدر رفت سیلاب، تولید علوفه دام در دوره های خشکسالی منطقه

بله، بهبود معیشت ساکنین محلی از  طریق رونق دامداری و افزایش درآمد به واسطه بهره برداری از گیاهان دارویی و صنعتی در منطقه

بله، تاثیر پروژه بر بهبود اشتغال و معیشت اهالی محلی سبب جلب مشارکت و همکاری مردم در اجرای پروژه بیابانزدایی در منطقه گردیده است.

بله، تولید علوفه سبب افزایش تولیدات دامی در منطقه گردیده است و همچنین برداشت محصولات فرعی مانند گیاهان دارویی سبب ایجاد درآمدهای جانبی برای اهالی شده است. 

بله، با برگزاری دوره های آموزشی مرتبط

بله، علاوه بر تقویت گونه های گیاهی بومی منطقه، اجرای این پروژه سبب تقویت حیات وحش  نیز گردیده است. (هر ساله در فصل مهاجرت پرندگان استخر زخیره آب میزبان این پرندگان برای مدت کوتاهی در مسیر مهاجرتشان می باشد)

بله، تقویت پوشش گیاهی موجود با کمک دانش بومی و کشت گونه های محلی

بله، بهبود معیشت و ارتقا فرهنگ منابع طبیعی در منطقه

بله، تقویت اکوسیستم منطقه

احیائ اراضی شور با استفاده از عملیات پخش سیلاب در منطقه کالشور سبزوار 

بمنظور احیاء و توسعه تاغزارها و جلوگیری از بیابان زایی وافزایش ظرفیت علوفه ای با کشت گیاهان آتریپلکس , قره داغ عجوه , اشنیان

باتوجه به اینکه یکی از محدودیت های بیابان زدایی و کاشت نهال در اراضی بیابانی کمیود آب می باشد. در این پروژه با استفاده از ظرفیت سیلابهای کالشور و ذخیره آن در استخر های احداث شده، که توانایی نگهداری آب را در برخی سالها تا شهریور ماه دارند اقدام به بیش از 4000 هکتار بیابان زدایی شده است. از دیگر محدودیتهای منطقه خاک شور و قلیای کویر می باشد که با استفاده از تکنیک آبیاری مستقیم به صورت جوی و پشته خاکشویی و نمک زدایی انجام می گردد.

ضعف بنیه اقتصادی افراد بومی منطقه

تقویت بنیه مالی بهره برداران محلی افزایش خواهد یافت و نرخ بیکاری و مهاجرت از روستاها کاهش می یابد.

در این طرح با احداث بند گابیونی در مسیر کالشور و تعبیه دریچه خروج آب، میزان یک درصد دبی سیلاب کالشور را به استخر احداث شده به مساحت حدود 14 هکتار هدایت و اقدام به ذخیره سازی آن نموده و در طول تابستان برای آبیاری جوی و پشته ای نهالکاری استفاده می شود . کانالهای فرعی احداث شده جهت آبیاری مستقیم عرصه نهالکاری به صورت ثقلی و جوی و پشته استفاده می گردد.این مهم در تمام مدت زمان جاری بودن سیلاب قابل اجرا می باشد.

تکنیک احداث بند گابیونی بر روی کالشور , احداث دستکها در طرفین بند به طول 3 کیلومتر جهت جمع آوری هرزآب ها و احداث کانالهای اصلی و فرعی انتقال آب به طول 20 کیلومتر در عرصه اجرای طرح و آبیاری مستقیم نهالکاری با هدف خاکشویی و نمک زدایی کویر جهت استقرار نهالهای کاشته شده از جمله روشهای اصلی کار می باشد.

با توجه به عدم وجود آب مازاد در منطقه و قیمت بالای آن (درصورت عدم استفاده از این ظرفیت می بایست از چاه های عمیق منطقه آب خریداری گردد.) بهترین و کم هزینه ترین و پرسود ترین روش برای احیای بیابان است. احیای کویر با توجه به شوری خاک امری بسیار مشکل و غیر متعارف می باشد .

در روش های معمول با خریداری آب کشاورزی و انتقال آن توسط تانکر با صرف هزینه های گزاف این مهم انجام می شود. در روشهای معمول احیای کویر با خاک شور و ریزدانه استقرار نهال امکانپذیر نیست.

بله

بازدیدهای مکرر کارشناسان ومدیران از پروژه مزبور

بازدید اساتید دانشگاه , دانشجویان و مسئولان شهرستانی

بازدید دامداران و روستائیان شهرستان جهت توسعه الگوی مذکور

تهیه مستند تلویزیونی تلاش سبز و پخش از کانالهای استانی و کشوری

1- بهره برداران بومی 2- تعاونی ترسیب کربن روداب 3- شوراهای اسلامی روستاهای برآباد , شمس آباد دروک و دامرود

1- جهاد سازندگی سابق 2- مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان سبزوار

بهره برداران محلی منطقه در امر نهالکاری، رعایت قرق و پروژه های آبیاری به صورت مشارکتی دخیل بوده اند.

شرکت تعاونی ترسیب کربن روداب اقدام به کشت 120 هکتار نهالکاری به صورت مشارکتی در منطقه نموده است.

شوراهای اسلامی روستاها با تشویق اهالی محلی به افزایش مشارکت در اجرا و حفاظت موثر عمل کردند. 

جهاد سازندگی سابق احداث بندگابیونی بر روی کالشور سبزوار و ایجاد دستکها و کانال انتقال را احداث نموده است .

مطالعات اولیه طرح توسط مرکزتحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان انجام شده است.

1- بیابان زدایی 2- تولید علوفه

1- احیای کانون های بحرانی فرسایش خاکی 2- تغییر اکوسیستم منطقه 3- بهبود معیشت روستاییان 4- ایجاد بهترین الگوی کاربردی بیابانزدائی , آبخیزداری, مرتعداری و بهره برداری از گیاهان دارویی به همراه قرق و حفاظت خودجوش افراد بومی منطقه

1- افزایش تاب آوری جوامع محلی 2- ترغیب بهره برداران به حفاظت و حمایت از منطقه

بلی با یکبار هزینه در حدود سی سال قبل، هرساله در این منطقه نهالکاری و بیابان زدایی صورت می پذیرد که تا کنون بیش از 4000 هکتار با این روش بیابان زدایی صورت گرفته است.

بلی تا هنگامی که کالشور در جریان است می توان از این ظرفیت بالقوه استفاده کرد

بله بند خاکی بروغن واقع در شهرستان داورزن الگو گرفته از طرح پیشنهادی می باشد ولی به دلیل جانمایی غیر دقیق منجر به شکست پروژه گردیده است.

خیر

مشارکت جوامع محلی به خصوص جوامع محلی بهره بردار که ذینفعان مستقیم اجرای این پروژه بودند از موارد مثبت بود که سبب کاهش هزینه ها و ایجاد تعهد اخلاقی در خصوص حفاظت از عرصه ها است. 

اجرای این پروژه از محل اعتبارات ملی بوده که با مشارکت جوامع محلی در اجرا، هزینه ها به مقدار زیادی کاهش پیدا کرد.

در بحث نهالکاری، نتایج اجرای این پروژه نشان داد کاشت گونه آتریپلکس که از گونه های بومی منطقه نیست درصد موفقیت پایینی دارد.

همچنین تجربه نهالکاری در این منطقه نشان داد که

اجرای عملیات نمک زدائی و خاک شویی توسط آب سیلاب و اجرای همزمان عملیات نهالکاری به صورت احداث جوی و پشته در اراضی کویری باعث استقرار اولیه نهالها گردیده است . نهالهای مورد استفاده از نوع گونه های آتریپلکس کانیسنس , تاغ , عجوه , قره داغ و اشنیان می باشد . در اراضی که امکان آبیاری به روش مستقیم امکانپذیر نبوده است اصلاح خاک به روش مکانیکی و تعویض خاک شور و قلیا با خاک حاصلخیز کشاورزی در محدوده کاشت هر نهال انجام شده و نتایج آن مثبت ارزیابی شده است. روش کار به صورت حمل خاک حاصلخیز توسط تراکتور و تریلی و تخلیه آن در گودالهای کاشت نهال و کف تشتکها بوده است.