اطلاعات پرسشنامه

تعاونی فراگیر دهستان توسعه پایدار چشمه¬ساران


تاریخ شروع:
1394/00/00
تاریخ پایان:

استان:
گلستان
شهرستان:
آزادشهر
شهر:
چشمه ساران

مختصات جغرافیایی UTM
شمال :
,
جنوب:
,
شرق:
,
غرب:
,

توضیحات :
تعاونی فراگیر دهستان توسعه پایدار چشمه¬ساران، در سال 1394 در منطقۀ چشمه¬ساران حوزه آبخیز تیل آباد شهرستان آزادشهر در استان گلستان با مشارکت جوامع محلی تأسیس و شروع به فعالیت نمود. این شرکت تعاونی با بیش از 200 عضو در زمینه¬های اصلاح و احیای مراتع از جمله کودپاشی، کپه¬کاری، بوته¬کاری، مرمت و بهسازی چشمه¬ها، جنگلکاری با گونه¬های مثمره و کشت و کار گیاهان دارویی از طریق جلب مشارکت جوامع محلی جهت توانمندسازی و ایجاد فرصت¬های جایگزین فصلی و در برخی موارد دائمی تا کنون اقدام به فعالیت نموده است.


1- حق مالکیت معنوی
اگر تمام و یا بخشی از بهترین تجربیات/ دانش بومی توضیح داده شده در این قالب تحت پوشش حق مالکیت معنوی برای سازمان ، نهاد، فرد، گروه، تشکل رسمی و یا بومی و جوامع محلی می باشد، مشخص کنید:

- اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان

- اعضای صندوق­های خرد توسعه روستایی منطقه

- کشاورزان، زنان روستایی و سایر جوامع محلی منطقه  

توضیحی در مورد سازمان ، نهاد، فرد، گروه، تشکل رسمی و یا بومی و جوامع محلی صاحب حق بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه دهید:

تعاونی فراگیر دهستان توسعه پایدار چشمه­ساران، در سال 1394 در منطقۀ چشمه­ساران حوزه آبخیز تیل آباد شهرستان آزادشهر با مشارکت جوامع محلی شش روستای وامنان، کاشیدار، نراب، تیل آباد، سیب چال و خوش ییلاق تأسیس و شروع به فعالیت نمود. این شرکت تعاونی هم اکنون دارای 200 عضو شامل اعضای صندوق­های خرد روستایی (زنان و مردان، کشاورزان، دامداران، باغداران و غیره) بوده که در زمینه­های اصلاح و احیای مراتع از جمله کودپاشی، کپه­کاری، بوته­کاری، مرمت و بهسازی چشمه­ها، جنگلکاری با گونه­های مثمره و کشت و کار گیاهان دارویی از طریق جلب مشارکت جوامع محلی جهت توانمندسازی و ایجاد فرصت­های جایگزین فصلی و در برخی موارد دائمی تا کنون اقدام به فعالیت نموده است. 


2- طبقه بندی
بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده را بر اساس نوع عرصه/ ارتباط با ماموریت های محوری سازمان جنگلها مراتع و آبخیزداری/ و تاثیرات آن در اعمال بهترین تجربیات/ دانش بومی طبقه بندی کنید ( می توانید چندین گزینه را انتخاب کنید)
کاربری غالب در منطقه مشخص شده
جنگل بلی
مرتع بلی
بیابان بلی
حفاظت از عرصه های منابع طبیعی بلی
آبخیزداری/ آبخوانداری بلی
توان افزایی جوامع محلی بلی
سایر ( عنوان درج گردد) :

- تولید نهال­های گیاهان مرتعی

- فعالیت های آموزشی، ترویجی و مشارکت های مردمی

کمک به اقدامات مدیریت منابع طبیعی
حفاظت و پیشگیری از تخریب :

- جهت کاهش وابستگی به چوب و هیزم­ جنگل و مراتع در بین دامداران به همراه آموزش با استفاده از انرژی نو

- استفاده از مشارکت بهره­برداران در حفاظت از عرصه­های احیایی و اصلاحی

- بررسی و پیگیری نمونه­های برون استانی عملیاتی حفاظتی جنگل و مراتع

- استفاده از نیروهای مردمی به عنوان قرقبان جهت حفاظت و پیشگیری از تخریب

احیاء :

- بوته­کاری، بذرپاشی، کودپاشی و کپه­کاری در مراتع

- بازسازی و بهسازی سازه­های آبخیزداری به همراه بوته­کاری و بذرپاشی

- نهالکاری مشارکتی با درختان و درختچه­های مثمره و غیرمثمره 

توسعه :

- توسعه سطح باغات مثمره شامل گیلاس، آلبالو، گردو، گلابی و به

- افزایش سطح گلستان­های گل محمدی

- توسعه کیفی وضعیت مراتع از طریق اصلاح و احیای آن با مشارکت دامداران    

- توسعه و پیشرفت در صنایع تبدیلی منطقه (مانند گلاب­گیری و اسانس­گیری)

بهره برداری :

- استفاده از مناطق مستعد برای کاشت درختان مثمره مانند گردو، بادام و فندق

 - بهره­برداری و فرآوری از گیاهان دارویی مانند گل محمدی، گل گاوزبان، اسطوخدوس، زعفران

- بهره­برداری از زراعت چوب از قبیل سپیدار و صنوبر

سازگاری با شرایط نامطلوب نظیر خشکسالی/ طغیان امراض و آفات/ کاهش تولید علوفه و... :

- مبارزه با ملخ پلی­سارکوس در مراتع با مشارکت اعضای تعاونی و دامداران

- مرمت و بهسازی چشمه­ها جهت استفادۀ بهینه از آب

- مشارکت در ساخت آب انبار با مشارکت جوامع محلی جهت تأمین بخشی از نیاز آبی در زمان خشکسالی و کم آبی

- مشارکت در ساخت و توزیع آبشخوارهای فلزی در بین دامداران 

ظرفیت سازی و ارتقاء آگاهی :

- برگزاری دوره و کارگاه­های آموزشی و ترویجی

- بازدید از نمونه­های استانی و برون استانی

- طراحی، چاپ و توزیع بروشورها و تراکت­های ترویجی در بین دامداران با هدف ارتقاء آگاهی آن­ها

مشارکت، همکاری :

استفاده از پتانسیل مشارکت اعضای صندوق خرد روستایی، زنان و مردان، کارآفرینان موفق و دارای ایده در کلیۀ طرح­ها و پروژه­ها از تصمیم­گیری تا اجرای فعالیت

کمک به اهداف توسعه پایدار منابع طبیعی
بهبود وضعیت اقتصادی :

- ایجاد فرصت­های شغلی از طریق تولید نهال­های مرتعی

- ایجاد فرصت­های شغلی از طریق کشت و کار و فراوری گیاهان دارویی

- ایجاد فرصت­های شغلی از طریق عملیات احیایی و اصلاحی مراتع

- ایجاد فرصت­های شغلی از طریق تغییر الگوهای کشت در زمینه­های کشاورزی و باغداری

بهبود سرمایه های اجتماعی نظیر ایجاد و ساماندهی تشکلها، آموزش، ارتقاء آگاهی و... :

- برگزاری کارگاه­ها و دوره­های آموزشی در زمینه­های تشکیل تعاونی­ها، تشکل­ها و صندوق­های خرد روستایی

- ساماندهی اعضای تعاونی و جذب افراد جدید در آن 

بهبود وضعیت اکوسیستم های منابع طبیعی :

- بهبود  وضعیت مرتع از طریق احیای و اصلاح

- کاهش اثرات تخریبی دام با مرمت چشمه­ها و ایجاد آبشخوارهای بتنی

- تغییر تنوع پوشش گیاهی در مراتع 

نوع اثرات بهترین تجربیات/ دانش بومی در محدوده استفاده از آن
اثرات تولیدی و یا بهره وری :

- افزایش تولید علوفه مرتعی از طریق بوته­کاری و کپه­کاری مراتع

- افزایش تولید و میزان بهره­وری از گیاهان دارویی 

اثرات اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی :

- بالا رفتن سطح مشارکت بهره­برداران و جوامع محلی

- افزایش سطح دانش و آگاهی بهره­برداران و جوامع محلی به طرق مختلف

- بالا رفتن حس مسئولیت­پذیری ذینفعان در راستای حفاظت از مراتع

- پیشگیری و جلوگیری از مهاجرت روستا به شهر از طریق مشاغل ایجاد شده

- بهبود وضع درآمدی و معیشتی بهره­برداران و جوامع محلی از طرق مختلف 

اثرات زیست محیطی :

- کاشت گیاهان روی اراضی شیبدار از طریق عملیات­های احیایی و اصلاحی و اجرای پروژه­های آبخیزداری جهت جلوگیری از فرسایش

- روند کاهشی تخریب مراتع از طریق کاهش بوته­کنی با ایجاد فرهنگ­سازی استفاده از انرژی خورشیدی

- کاشت گونه­های درختی در اراضی شیبدار و کم بازده جهت جلوگیری از شخم و شیار و تغییر کاربری اراضی


3- تشریح موقعیت و شرایط
عنوان بهترین تجربیات/ دانش بومی و سال شروع

تعاونی فراگیر دهستان توسعه پایدار چشمه­ساران

موقعیت مکانی ( در صورت وجود نقشه ای ارائه دهید) باgps از اسامی رسمی و محلی برای تشریح این موفعیت استفاده نمایید

 تعاونی فراگیر دهستان توسعه پایدار چشمه ساران در سال 1394 با عضویت دویست نفر از جوامع محلی ساکن  شش روستای هدف پروژه عبارتند از: تیل آباد، خوش ییلاق، سیب‌چال، کاشیدار، نراب و وامنان در محل اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان آزادشهر به شماره ثبت 1138 و تاریخ 11/12/94 تأسیس شد. افراد مذکور جزء جوامع محلی پروژه بودند که در  صندوق­های خرد اعتباری روستاهای خود عضویت داشتند. بیشتر اقدامات و فعالیت­های این تعاونی فراگیر در بخشی از آبخیز تیل‌آباد با طول‌ جغرافيایي شرقي ً47، َ17، ْ55 تا  42 ، َ40، ْ55 و عرض جغرافيايي شمال ً22، َ45، ْ36 تا  ً2، َ5، ْ37که مساحتی بالغ بر 48329 هکتار دارد، انجام شده و یا در حال انجام است.

راجع به وضعیت طبیعی محل به اختصار توضیح دهید
اقلیم :

اقلیم منطقه بر اساس روش آمبرژه، نیمه خشک سرد، به روش دومارتن، نیمه­خشک و به روش دومارتن اصلاح شده، فراسرد می‌باشد. بارندگي متوسط سالانه حوزه معادل 9/315 ميلي­متر بوده كه ماه اسفند و فصل زمستان به ترتيب پرباران‌ترین ماه و فصل به شمار می‌روند. ماه تیر و فصل تابستان نيز كم باران‌ترین ماه و فصل سال می‌‌باشند. دماي متوسط حوزه نيز معادل 5/11 درجه سانتي­گراد محاسبه شده است. تبخير و تعرق پتانسيل حوزه نیز معادل 3/1662 ميلي­متر در سال برآورد گرديده است.

خاک :

خاک منطقه عمدتاً لوم با ساختمان دانه‌ای همره با سنگریزه و سیلتی لومی با ساختمان فشرده همراه با سنگریزه  می‌باشد.

توپوگرافی :

حداقل ارتفاع از سطح دریا در منطقه 900 متر و حداکثر آن 2880 متر می‌باشد. بیشتر منطقه در حدود 5/96 درصد در ارتفاع 3/1205 قرار گرفته است. ارتفاع متوسط وزني حوزه برابر 7/1679 است که حدود 4/44 درصد از اراضی را در بر می‌گیرد. جهت غالب آبخیز تیل آباد جهت شمال غربی با مساحت 41/8289 هكتار  است که معادل 85/16 درصد جهت غالب منطقه مي‌باشد. حوزه مورد مطالعه داراي 7 كلاس طبقات شيب بوده كه طبقات شيب 40< درصد داراي بيشترين مساحت تحت پوشش ( 5/13052 هكتار و 5/26 درصد) از كل حوزه را در برگرفته و ميزان شيب متوسط وزني 6/25درصد محاسبه شده است. زمان تمرکز حوزه در زیرحوزه­ها مختلف و به روش کرپیج بین 64/1 و 15/5 ساعت متغیر است.

پوشش گیاهی :

طبق تقسيمات كاربري اراضي فعلي (Land Use) اکثر سطح اراضی حوزه مرتع ، جنگل و اراضی کشاورزی بوده که به ترتیب مساحت مراتع 3/26004 هكتار معادل 8/52 درصد و مساحت جنگل 4/15754 هکتار معادل 01/32 درصد و اراضی کشاورزی 2/5398 هکتار معادل  11درصد برآورد گرديده است.

وضعیت منابع آب :

حجم سالانه چشمه­هاي آبخیز تيل آباد بيش از 6/12 ميليون مترمكعب مي­باشد كه دبی متوسط ماهانه بر حسب مترمکعب بر ثانیه در ماه فروردين  43/0 و دی ماه 44/0 بيشترين و در تیر ماه كمترين 32/0 را دارا ميباشد. دبي متوسط سالانه رودخانه/ چشمه تيل آباد در ایستگاه هيدرومتري غزنوی- تيل آباد در سی سال دوره مورد بررسي 4/0 مترمكعب در ثانيه مي­باشد. دبي متوسط سالانه رودخانه نوده كه ايستگاه هيدرومتري مربوطه در پایین دست محدوده مورد مطالعه قرار دارد، 21/2 مترمكعب و معادل 7/69 ميليون مترمكعب در سال مي­باشد كه از مقطع ايستگاه به شمال منطقه جريان يافته و پس از الحاق با آبدهي رودخانه­هاي نرماب (پس پشته) و چهل چاي ( لزوره) از ايستگاه هيدرومتري قره سو ( ارازكوسه) عبور نموده و به شاخه اصلي گرگان­رود مي­پيوندد. مسير اصلي رودخانه نوده به موازات جاده اصلي آزادشهر شاهرود قرار دارد و كليه رودخانه­هاي موجود در شرق و غرب بدان جريان مي­يابند. ابتداي شاخه اصلي رودخانه با توجه به آبدهي و طول مسير از روستاهاي گلستان، نراب، كاشيدار و وامنان سرچشمه گرفته و پس از رسيدن به پل غزنوي و الحاق با رودخانه تيل آباد در مسير جاده ادامه مسير داده و به سمت شمال جريان مي­يابد.

آبدهي متوسط ماهانه رودخانه نوده پس از اندكي كاهش در ماه آبان 93/1 مترمكعب در ثانيه به تدريج تا فروردين روند صعودي داشته، به طوري كه حداكثر دبي متوسط ماهانه فروردين 75/4 مترمكعب در ثانيه مي­باشد كه يكي از دلايل آن گرم شدن هوا و ذوب تدريجي برف ارتفاعات بوده و سپس از آبدهي آن به شدت كاسته مي‎گردد و به دلیل آبياري اراضي شاليكاري مسير به خصوص در كاهش آبدهي ماهانه رودخانه مؤثر مي­باشند، به طوري كه تير ماه با دارا بودن 76/0 مترمكعب در ثانيه حداقل آبدهي ماهانه را دارا مي­باشد افزايش دبي متوسط ماهانه مرداد و شهريور تا اندازه­اي به دليل كاهش آبياري اراضي كشاورزي مسير و جريان سيلاب­هاي موسمي تابستانه است كه در كميت آبدهي ماه­هاي مذكور تأثيرگذار بوده است.

وضعیت غالب شرایط اقتصادی – اجتماعی مردم ساکن در محل و یا در مجاورت آن
سطح درآمد، منابع اصلی و فرعی درآمد، مالکیت اراضی و حق بهره برداری رسمی و عرفی از منابع طبیعی شامل زمین/ آب/ تولیدات مرتع جنگل/ کیاهان دارویی و... :

با توجه به مستعد بودن اراضی به احداث باغ­های مثمره، توسعه کشت زعفران و گیاهان دارویی در برخی کشت­ها تغییر میزان درآمد مردم خصوصاً زعفران مشهود و چشم‌گیر بوده و موجبات بهبود روزافزون وضع معیشتی مردم را به همراه داشته است.

منابع اصلی و فرعی درآمد:

دامداری خرده­پا اعم از گاو و گوسفند و کشاورزی دیم، باغداری، کشت و کار گیاهان دارویی و فرآوری و فروش آن در بازارهای محلی، منطقه­ای و ملی، به عنوان منبع اصلی درآمدی و کارگری روزمزد و در برخی مواقع ساخت صنایع دستی از منابع درآمدی فرعی می­باشد.  

 

مالکیت اراضی و حق بهره­برداری رسمی و عرفی از منابع طبیعی شامل زمین/ آب/ تولیدات مرتع جنگل/ کیاهان دارویی و...:

مالکیت مکان مورد نظر در اختیار اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان می­باشد. لذا کلیۀ فعالیت­ها و و طرح­ها در قالب قرارداد که به تصویب و تأیید کمیته فنی اداره کل رسیده است، به شرکت تعاونی مذکور واگذار گردیده است.   

بر پایه چه معیار و شاخصهایی بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده را اثرگذار در مدیریت پایدار منابع طبیعی و آبخیزداری می دانید

با توجه به فعالیت­های مشارکتی مختلفی که تعاونی فراگیر دهستان توسعه پایدار چشمه­ساران در زمینه‌های مرتبط با منابع طبیعی انجام داده است، ضمن جلب رضایت، اعتماد و بالا رفتن سرمایه اجتماعی و انسجام اجتماعی در منطقه شده است، موفق به بهبود معیشت جوامع محلی منطقه به‌طور مستقیم و غیرمستقیم شده است. تولید نهال و بوته­های مرتعی، افزایش پوشش گیاهی در مراتع و تقویت آن، احیاء و توسعه منابع طبیعی با مشارکت مردم از مهم‌ترین اقدامات این پروژه محسوب می‌شود. ضمن این که گسترش هدفمند کشت و کار گیاهان دارویی به ویژه زعفران نیز از جمله برنامه­های شرکت تعاونی مذکور است. همچنین با استفاده از رونق صنایع دستی و مشاغل خانگی با تسهیلات اندک، باعث ظرفیت­سازی و توانمندسازی جوامع محلی به خصوص زنان عضو صندوق خرد روستایی شده است. به طور کلی اقداماتی همچون احیا و توسعه مراتع (کپه‌کاری، بذرپاشی، بذرکاری، کودپاشی، تولید، انتقال و کشت گیاهان گلدانی مرتعی)، احیاء و مرمت چشمه مرتعی، حفظ و حراست از منابع طبیعی با جذب قرقبان و نیروی حفاظتی، برگزاری دوره­های آموزشی مرتبط با منطقه با هدف بهبود معیشت، کشت و توسعه گیاهان دارویی و گل محمدی، توسعه جنگلکاری، لایروبی و ذخیره نزولات آسمانی، توسعه کسب و کار و اشتغال سازگار با محیط و توسعه استفاده از انرژی‌های پاک و نو، از نکات مثبت فعالیت­های اجرایی و موفق تعاونی چشمه­ساران می­باشد. 


4- تشریح مشکلات ( علل مستقیم و غیر مستقیم) و اهداف بهترین تجربیات/ دانش بومی
تشریح مشکلات و چالشهای منطقه در رابطه با مدیریت منابع طبیعی و آبخیزداری

چالش­های تعاونی چشمه­ساران را می‌توان در موارد زیر خلاصه نمود:

- پایین بودن سطح اعتباری تعاونی که باعث عملکرد ضعیف آن در ارائه تسهیلات و وام­های کم­بهره جهت زمینه­سازی ایجاد مشاغل خانگی خواهد شد.

- نداشتن زیرساخت‌های مناسب چون جاده دسترسی مطلوب، دوری از مرکز شهرستان و کمبود امکانات مناسب پزشکی، آموزشی و رفاهی هم می‌توان به این مشکلات افزود.

- نداشتن مجوز بسیاری از فعالیت­ها با توجه به جامع بودن نوع اقدامات قابل انجام توسط تعاونی‌ها مثل فرآوری گیاهان دارویی

- عدم آشنایی اعضاء تعاونی با اصول و قوانین تعاونی­ها

- از جمله مشکلات مردم منطقه می­توان به نداشتن بازار مناسب برای فروش محصولات تولیدی جوامع محلی اشاره کرد.

- عدم آشنایی و آگاهی جامع مردم روستایی با مهارت­های کشاورزی و باغداری سازگار با منطقه

چالشهایی که توسط بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده حل می شود را توضیح دهید

تعاونی مذکور با اقدامات زیر می‌تواند بخشی از مشکلات و چالش­ها را کم و حل نماید:

- برگزاری دوره‌های آموزشی برای اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل و دوره‌‌های آموزشی مرتبط با نیاز جوامع محلی به‌منظور آموزش اصول صحیح کشاورزی و دامپروری و سایر مشاغل

- افزایش ارائه تسهیلات کم­بهره به افراد دارای ایده و آینده کارآفرینی

- زمینه­سازی فروش محصولات دارویی و غیردارویی تولیدی جوامع محلی توسط تعاونی و رفع بخشی از مشکلات آن­ها

- توسعه مهارت شغلی زنان روستایی جهت کاهش وابستگی خانوارها به عرصه­های منابع طبیعی

-فراهم آوردن بازار مناسب برای تولیدات و محصولات تولیدی و برقراری ارتباط تولیدکننده و مصرف­کننده و حذف دلال­ها

- بسترسازی برای فعالیت­های اکوتوریسم و گردشگری

- ترویج استفاده از گونه‌های مناسب و مقاوم به کم‌آبی برای کشاورزی و استفاده از گونه‌های مقاوم به کم آبی با صرفه اقتصادی بالا در اراضی دیم به جای کشت­های کم درآمد  

اهداف اجرایی بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده را مشخص کنید

با توجه به سیاست­گذاری­های اخیر سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری کشور در راستای واگذاری طرح­ها و پروژه­های کوچک و در برخی موارد متوسط به جوامع محلی در قالب تشکیل تعاونی­های فراگیر، با اهداف دستیابی به مدیریت مشارکتی منابع طبیعی، حفظ، احیاء و توسعه منابع طبیعی، بهبود سطح درآمد با لحاظ نمودن شاخص‌های توسعه پایدار در سال 1394 شروع به فعالیت نموده است. 


5- فعالیت ها
روشهای معمول در رابطه با اهداف و فعالیتهای بهترین تجربیات/ دانش بومی را تشریح کنید

با توجه به وظایف پیش­بینی شده و مأموریت برنامه­های مشارکتی تعاونی مذکور، احیاء و توسعه مراتع (کپه‌کاری، بذرپاشی، بذرکاری، کودپاشی، تولید، انتقال و کشت گیاهان گلدانی مرتعی)، احیاء و مرمت چشمه­های مرتعی، حفظ و حراست از منابع طبیعی با جذب قرقبان و نیروی حفاظتی، برگزاری دوره­های آموزشی مورد نیاز با هدف بهبود معیشت و اقتصاد خانواده، کشت و توسعه گیاهان دارویی چون گل‌گاوزبان و گل محمدی، توسعه جنگلکاری با گونه­های مثمره و غیرمثمره، توسعه زراعت زعفران، لایروبی و ذخیره نزولات آسمانی در راستای بهره­گیری صحیح از آب تولیدی، توسعه کسب و کار و اشتغال سازگار با محیط، توجه به دانش بومی جوامع محلی و بکارگیری آن در برنامه­ها و فعالیت­ها، ترویج و فرهنگ­سازی استفاده از انرژی های نو و پاک، از مهم­ترین فعالیت­های اصلی آن بوده است. 

توضیح مختصر در خصوص تکنیک و روشهای اعمال بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه دهید

با توجه به اهدف اصلی تأسیس و راه­اندازی تعاونی فراگیر چشمه­ساران می‌توان بیان نمود:

1- ترويج و تحكيم مشاركت، همكاري و تعاون عمومي بین اعضاء و جوامع محلی و شرکت تعاونی

2- استفاده از نیروهای محلی در کلیه مراحل مختلف یک پروژه (از ابتدا تا انتهای هر پروژه)

3- تأمين نيازهاي مشترك اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي اعضاء و كمك به تحقق عدالت اجتماعي.

بهبود شاخص‌های توسعه انسانی

4- سعی در بهبود وضعیت مراتع از طریق روش­های احیایی و اصلاحی مراتع و بکارگیری دانش بومی به عنوان مکمل دانش رسمی

5- ایجاد فرصت­های شغلی برای اعضای تعاونی، با هدف ایجاد شغل جایگزین جهت کاهش دامداری و فشار دام بر مرتع و حفظ عرصه­های منابع طبیعی

6- استفاده از انرژ‌های نو نظیر انرژی گازی، انرژی خورشیدی و انرژی بادی و غیره (مانند توزیع پنل­ها و آبگرمکن­های خورشیدی در بین جوامع محلی) با هدف کاهش آلودگی محیط زیست و حفظ مرتع

توضیح مختصری راجع به فعالیت های اصلی با توجه به اهداف اجرایی ارائه دهید. فعالیتهای هر هدف اجرایی مشخص شده در بند فوق را بیان نمائید.

دستیابی با هدف مدیریت مشارکتی منابع طبیعی و توسعه روستایی با تشکیل بسیج جامعه محلی، پیاده کردن روش مطالعاتی PRA، اقدامات اجرایی منابع طبیعی، توسعه کسب و کار و معیشت پایدار، استفاده از جوامع محلی در کلیه سطوح تصمیم‌گیری چون برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت پروژه‌های تعاونی (حضور داوطلبانه و مشارکت جوامع محلی در مکان‌یابی پروژه‌های مورد اجرای تعاونی با توجه به شناخت منطقه، حضور داوطلبانه و مشارکت جوامع محلی در پروژه‌های مختلف مورد اجرا توسط تعاونی فراگیر)، ارائه پروژه کسب و کار و معیشت پایدار، دراختیار قرار دادن نهاده‌ بین مردم با قیمت پایین با هدف بهره‌مندی مناسب و صحیح مردم از نهاده‌ها و تقویت درآمد تعاونی با اخذ مبالغ پایین از نهاده­ها در حالت مقایسه با قیمت­های موجود در بازار، روش­های معمولی است که تعاونی مذکور در پیشبرد اجرای فعالیت­هایش بهره برده است.  

نقاط اشتراک و تفاوت بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده و مزایای آن را در مقایسه به با روش های معمول مرتبط بیان کنید

اجرای اقداماتی در راستای احیاء، توسعه و حفظ منابع طبیعی به عنوان نقاط مشترک، و مطالعه وضع موجود منطقه، نیازسنجی اقدامات بر اساس خواسته و نیاز مردم، استفاده از نیروی کارگری داوطلبانه و غیرداوطلبانه مردمی در اجرای و نظارت پروژه‌ها، بالابردن احساس تعلق مردم به پروژه‌ها، توجه به مشارکت مردم و معیشت آنان، فراهم نمودن اشتغال پایدار استفاده از کشت­های جایگزین در زراعت، به عنوان تفاوت­های دانش بومی ارائه شده با روش­های معمول است. 

آیا اقدامی در ارتباط با الگو سازی و بهره برداری از بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده در طرح های اجرایی مرتبط صورت گرفته است؟ در صورتی که جواب مثبت است تشریح نمائید.

بلی، موفقیت در مشارکت در خصوص اقدامات متناسب منابع طبیعی، اشتغال و تشکیل صندوق‌های خرد اعتباری، کشت گیاهان دارویی، توزیع نهال مثمره و یونجه باعث بازدیدهای مکرر جوامع محلی سایر استان­ها و شهرستان­ها از اقدامات تعاونی شده است. به ‌منظور آشنایی با روند اقدامات انجام شده تعاونی و پروژه‌های دیگر، اعضای تعاونی و هیأت مدیره و جوامع محلی بازدیدهای خارج از استان و بالعکس انجام شده است. تهیه بروشور و نشریه­های مختلف و رقابت در زمینه کسب تعاونی برتر در سطح کشور و شرکت در همایش‌های مختلف به منظور معرفی اقدامات و فعالیت­ها، از جمله فعالیت­های اجرایی در تعاونی مذکور است. 


6- سازمان ها / نقش آفرینان درگیر ( همکاری، مشارکت و نقش دست اندرکاران)
نام و مشخصات تشکلها، سازمانهای مردم نهاد، تعاونیها، انجمن ها و سایر بخشهای غیر دولتی مشارکت کننده در این تجربه موفق را بیان کنید
2 مورد :

1- شرکت تعاونی زعفرانکاران گلستان

2- صندق خرد اعتباری روستای تیل­آباد

3- صندق خرد اعتباری روستای خوش ییلاق

4- صندق خرد اعتباری روستای کاشیدار

5- صندق خرد اعتباری روستای نراب

6- صندق خرد اعتباری روستای وامنان

7- صندق خرد اعتباری روستای سیب چال

در صورتیکه این تجربه موفق با مشارکت دستگاه های اجرایی دولتی / دیگر انجام شده نام دستگاه های مذکور را ذکر نمایید
2 مورد :

1- اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان:  

2- اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان

نقش دست اندرکارانی را که نام بردید ( دولتی و غیر دولتی) در برنامه ریزی، و اجرا و پایش و ارزیابی بهترین تجربیات/ دانش بومی ذکر کنید

اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان به عنوان کارفرما در این بخش و تعاونی فراگیر دهستان توسعه پایدار چشمه‌ساران به همراه صندوق­های خرد اعتباری روستاهای هدف به عنوان مجری اجرای طرح­ها و پروژه­های مختلف مشارکتی در شهرستان­  ایفای نقش می­کنند.


7- اثر بخشی
در مورد اثرات کاربرد بهترین تجربیات/ دانش بومی در منطقه اجرای آن توضیح دهید (دو اثر اولویت دار در زمینه های عنوان شده ذکر شود

اثرات اقتصادی – اجتماعی ( از جمله فرهنگی)

2 مورد :

 1- فراهم آوردن بستر اشتغال برای جوامع محلی

2- توانمندسازی و ارتقاء دانش جوامع محلی با هدف بهبود درآمد و معیشت

3- افزایش اعتماد مردم نسبت به یکدیگر و همچنین به دولت

4- افزایش توسعه باغات و کشت گیاهان دارویی و تأمین بخشی از معیشت مردم

5- توجه به دانش بومی و بروز کردن آن به‌منظور استفاده از آن به عنوان منبع درآمد مانند صنایع دستی

6- افزایش احساس تعلق نسب به حفظ پروژه‌های اجرایی

7- افزایش تعامل دوسویه بین مردم و ادارات مرتبط خصوصاً اداره منابع طبیعی 

بهبود وضعیت منابع طبیعی و آبخیزداری

2 مورد :

 1- افزایش فرهنگ حفظ منابع طبیعی در بین جوامع محلی

2- افزایش تاب‌آوری و کاهش آسیب­پذیری مردم در برابر مخاطرات طبیعی چون خشکسالی و تغییر اقلیم

3- افزایش پوشش مراتع از طریق فعالیت­هایی همچون کپه­کاری، بذرپاشی، عملیات ذخیره نزولات آسمانی و کودپاشی

4- اجرای صحیح مدیریت چرا در جهت تقویت پوشش گیاهی مراتع

5- حفظ عرصه‌های جنگلی و توسعه آن از طریق جنگلکاری با گونه­های مثمره و غیرمثمره

6- حفظ خاک و جلوگیری از تخریب و فرسایش با توسعه پوشش گیاهی به ویژه بر روی اراضی شیبدار

در مورد دو اثر خارج از محدوده اعمال بهترین تجربیات/ دانش بومی توضیح دهید ( اثرات آن در مناطق اطراف مشاهده می شود)
2 مورد :

1- ایجاد شغل پایدار با توسعه باغات و نهال مثمره از طریق توزیع نهال در بین جوامع محلی (عضو و غیرعضو)

2- پیگیری و اعلام آمادگی مشارکت دامداران غیرعضو تعاونی در جهت احیا و اصلاح مراتع و توسعه مرمت چشمه‌های مرتعی

3- به مشارکت گرفتن جوامع محلی به ویژه زنان روستایی و ایجاد فرصت­های شغلی در زمینه­های مختلف اعم از تولید، توزیع و کاشت نهال، رونق صنایع دستی در منطقه، فرآوری گیاهان دارویی

تاثیر بر تخریب سرزمین، تنوع زیستی و تغییر اقلیم

به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر کاهش تخریب سرزمین دارد؟ تخریب سرزمین به عوامل انسانی و یا طبیعی اطلاع می شود که در دراز مدت موجب کاهش قابلیت تولید خاک می گردند

بله/خیر بلی

به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر حفظ تنوع زیستی دارد؟

بله/خیر بلی

به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر تعدیل و یا سازگاری با اثرات تغییر اقلیم دارد؟ منظور از تغییر اقلیم در این سند کلیه اقداماتی است که موجب کاهش انتشار کربن اتمسفری و یا افزایش ترسیب یا ذخیر کربن در پوشش گیاهی و خاک می گردد. توسعه پوشش گیاهی از اقدامات شاخص ترسیب کربن در بخش منابع طبیعی می باشد.

بله/خیر بلی

به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر ارتقاء تاب آوری عوامل انسانی و طبیعی مرتبط دارد؟ منظور از تاب آوری قابلیت حفظ کارکرد سیستم در مواجه با یک شوک و یا ننش ناشی از عوامل اقلیمی و یا انسانی می باشد.

بله/خیر بلی
آیا توجیه اقتصادی و تحلیل هزینه – فایده برای اثرات بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده انجام شده است؟ در صورتی که جواب مثبت است توضیح دهید

بررسی اسناد و مدارک در تعاونی حاکی از درآمد مناسب فعالیت­ها و افزایش نسبی سطح معیشتی و توانمندی جوامع محلی به ویژه از طریق کشت گیاهان دارویی، بوده است. به بیان دیگر، نسبت سود به هزینه نشان از روند صعودی چرخۀ اقتصادی و مالی در این تعاونی می­باشد. 

آیا اثر بخشی این تجربه موفق و یا دانش بومی را پایدار می دانید درصورتی که جواب بلی است دلایل خود را بیان کنید

بلی، کلیه اقدامات به واسطه مشارکت مردم و احساس تعلق آنان انجام شده است. این مشارکت با تغییر دیدگاه و نگرش مردم بومی در منطقه اتفاق افتاده است. به طوری که در برخی موارد جوامع محلی با ارائه ایده خلاقانه آمادگی مشارکتی خود را به تعاونی اعلام داشته­اند. لذا این دانش بومی پایدار است چرا که، مردم ضمن پی بردن به اهمیت حفظ عرصه­های منابع طبیعی و کاهش وابستگی آنان به منابع طبیعی، تغییرات الگوی کشت به سوی کشت و کار گیاهان دارویی روی آورده و این امر فرصت­های شغلی را در مراحل کاشت، داشت و برداشت و همچنین فرآوری محصولات و عرضه به بازارهای محلی، منطقه­ای و ملی به وجود آورده است. لذا مشارکت، با آگاهی جوامع محلی از منافع شخصی خود در فعالیت­ها و پروژه­ها، دوچندان شده است.  


8- قابلیت تکرار و تعمیم
آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده به سایر مناطق بسط داده / معرفی شده است؟ اگر بلی به کجا

بر اساس اقدامات انجام شده در تعاونی که شالوده آن حضور و مشارکت مردم در کلیه مراحل است، این تعاونی به عنوان تعاونی برتر طی دو سال متوالی در سطح کشور معرفی شده است. تعاونی­های بسیاری از شهرستان­ها و استان­ها نیز بازدیدهای مکرری از اقدامات و شیوه انجام کار این مرکز داشته‌اند.

نوع اقدامات، نحوه و شیوه عمل تعاونی در شهرستان‌های مجاور چون گالیکش، مراوه‌تپه و گنبد به عنوان الگوی موفق در حال پیاده­سازی است. در خارج استان نیز برخی از استان­ها مانند خراسان شمالی، مازندارن، کرمانشاه بازدیدی جهت الگوبرداری از تشکیلات تأسیس شده صورت گرفته است. 

آیا دستگاه های دولتی اقدامات حمایتی/ تشویقی . ترویجی جهت تعمیم بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده را انجام داده اند اگر جواب بلی است نوع اقدامات را تشریح نمائید

بلی،

1- هماهنگی  و همکاری در بازدیدهای برون استانی اعضای هیأت مدیره و عادی از الگوهای موفق استان­های دیگر از جمله قمصر کاشان و اشکورات گیلان

2- حضور مدیر عامل تعاونی در همایش­های تخصصی همچون تعاون، راه سوم اقتصاد با موضوع تعاون، کشاورزی و روستا در هتل المپیک تهران

3- دریافت لوح تقدیر از فرماندار شهرستان آزادشهر به عنوان تعاونی برتر شهرستان در سال 96

به اعتقاد شما بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده امکان تعمیم با درصدی از سازگاری به منطقه دیگر دارد؟ اگر بلی در چه سطحی؟

محلی

محلی بلی

کدام شهر و شهرها

استانی بلی

سایر استانها(کدام استان و استانها)

ملی بلی

خاور میانه (کدام کشور یا کشورها)

منطقه ای خیر

سایر کشورهای نقاط جهان(کدام کشور یا کش.رها)

بین المللی خیر

9- درس آموخته ها
مربوط به منابع انسانی

1- عدم استفاده از پتانسیل­های معیشتی موجود در منطقه: فراهم آوردن اشتغال پایدار و متناسب با منابع طبیعی برای افراد مختلف در روستا

2- سطح پایین بهره­گیری از مشارکت جوامع محلی در اجرای پروژه­ها: فراهم آوردن مشارکت مردم در کلیه مراحل اجرای فعالیت و افزایش قدرت تصمیم­گیری جوامع محلی و اظهار نظر آن­ها

3- سطح اعتماد و انسجام اجتماعی پایین در بین جوامع محلی و دستگاه­های اجرایی: فراهم آوردن اعتماد بین جوامع محلی و نیز افزایش اعتماد به مسئولین و افزایش تعامل دوسویه بین مردم و جوامع محلی و همچنین افزایش اعتماد به نفس در مشارکت­ اجتماعی

4- پایین بودن سطح مسئولیت­پذیری جوامع محلی در امر حفاظت و احیای عرصه­های طبیعی: تغییر نگرش بهره­برداران در امر مدیریت مراتع و ترغیب و بالا بردن انگیزه در بین آن­ها در راستای حفاظت، احیاء و اصلاح مراتع

5- کم رنگ بودن همکاری و مشارکت جوامع محلی و سازمان­ها: فراهم کردن مشارکت­های بین سازمانی و افزایش تعامل بین جوامع محلی و سازمان­های ذیربط

6- عدم وجود تشکل­، صندوق خرد روستایی و تعاونی مرتبط با منابع طبیعی: تشکیل گروه­های توسعه روستا و سازماندهی جوامع محلی در قالب صندوق­های خرد روستایی و تعاونی منابع طبیعی

7- عدم آگاهی­رسانی در قالب جلسات و دوره­های آموزش مرتبط: افزایش آگاهی و تقویت ظرفیت گروه­های توسعه روستایی و جوامع محلی از طریق جلسات و دوره­های آموزشی و ترویجی متعدد

مربوط به جنبه های مالی

1- عدم مشارکت یا سطح پایین جوامع محلی در طرح­ها و پروژه­های اقتصادی منابع طبیعی و آبخیزداری: بکارگیری جوامع محلی در قالب انعقاد قرارداد تعاونی با اداره کل منابع طبیعی در راستای تأمین بخشی از منابع معیشتی مردم

2- عدم شرایط لازم در ارائه تسهیلات بانکی با سود اندک به جوامع محلی: با راه­اندازی صندوق­های خرد روستایی و تعاونی مذکور زمینه برای دریافت تسهیلات کم بهره در جهت رونق مشاغل خانگی و جایگزین دامداری به وجود آمده است.

3- عدم کاربری صحیح اراضی کشاورزی و درصد سودآوری پایین برای جوامع محلی: توزیع گونه­های مثمره جهت کاشت بر روی اراضی شیبدار و همچنین تغییر الگوی کشت در بخش زیادی از اراضی کشاورزی به گیاهان داویی مانند گل محمدی، زعفران، گل گاوزبان 

مربوط به جنبه های فنی

1- سازگاری پایین فعالیت­های اصلی جوامع محلی به ویژه کشاورزی و دامداری با شرایط و پتانسیل محیطی: سازگار نمودن کشاورزی و دامداری سنتی با منابع محیطی از طریق ایجاد فرصت­های شغلی مناسب و رونق مشاغل خانگی و تغییر الگوی کشت

2- رواج دامداری سنتی در بین مردم بومی: پایین آمدن سطح دامداری سنتی از طریق رونق فرصت­های جایگزین و اقتصادی با ارائه تسهیلات کم بهره

3- سطح پایین عملیات احیایی و اصلاحی در مراتع: توسعه و ارتقای سطح پوشش گیاهی در مراتع از طریق احیاء و اصلاح مراتع و جلوگیری از تخریب به کمک مشارکت مردمی

4- رها بودن اراضی شیبدار در منطقه و شرایط برای فرسایش:  اجرای درختکاری مثمره و همچنین کشت یونجه در اراضی شیبدار با دو اصل درآمدزایی و جلوگیری از فرسایش

5- عدم استفاده و بهره­گیری از دانش بومی در فعالیت­ها: احیای دانش بومی در منطقه و استفاده از آن­ها به عنوان مکمل دانش رسمی در اجرای موفق برنامه­ها

6- عدم وجود مشاغل جایگزین به ویژه برای زنان روستایی: ترویج مشاغل خرد درآمدزا با حمایت تعاونی

7- وابستگی مضاعف به مراتع در جهت امورات زندگی و معیشتی: ترویج فرهنگ استفاده از انرژی­های نو و کاربردی آن جهت جلوگیری از تخریب مراتع

8- عدم برگزاری نمایشگاه در جهت ارائه محصولات بومی و محلی: برگزاری نمایشگاه به عنوان فرصتی مناسب برای عرضه و معرفی محصولات مختلف روستایی منطقه با حمایت تعاونی