- اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان

- تعاونی­های مرتعداری و مرتعداران ذینفع آن

- دامداران، کشاورزان و سایر جوامع محلی  

با توجه به این که تعاونی­ ها و اتحادیه مرتعداران متشکل از دامداران روستایی و عشایری بوده و مدیریت و بهره ­برداری اصولی مراتع با توجه تهیه طرح­های مرتعداری به آن­ها واگذار شده است، لذا جوامع محلی و به عبارتی مرتعداران مجاز خود را از بدنۀ تشکل­های مرتعی دانسته و صاحب حق و حقوقی در آن می­دانند. اتحادیه تعاونی­های مرتعداری به عنوان راه­حلی برای حفظ و کاهش تخریب مراتع و حل مشکلات اجتماعی مرتعداران و مدیریت طرح­ها از سال 1382 در منطقه چپرقویمه شهرستان گنبد ایجاد شد. اتحادیه مرتعداران در زمینه حفظ مراتع و در نتیجه تولید علوفه و همچنین فعالیت­های جانبی مانند تولید نهال­های مرتعی و همچنین محصولات دارویی و صنعتی فعالیت داشته و موجب ایجاد فرصت­های شغلی جایگزین در راستای کاهش وابستگی مرتعداران به مراتع و جوامع محلی مراتع حریم روستاها شده است. این اتحادیه تاکنون 25 شرکت تعاونی را به عضو خود در آورده است. لذا جهت توسعه و گسترش کمی و کیفی تعاونی­ها و همکاری مستمر آن­ها با یکدیگر و انسجام دادن به فعالیت­های تعاونی­ها به عنوان هماهنگ ­کننده و رابط بین بهره­بردار و سازمان­های دولتی ذیربط و اعمال حمایت­های فنی، خدماتی و حقوقی این تشکل در حال انجام مسئولیت می­باشد.

حمایتی و خدماتی:

- کاهش مهاجرت روستاییان به دلیل ایجاد فرصت­های شغلی

- افزایش زیست­پذیری جوامع محلی در روستاها به دلیل بالا رفتن سطح توانمندی معیشتی

- حمایت و تقویت بهره­برداران از طریق کمک­های مایحتاج ضروری 

- آموزش و ترویج فرهنگ استفاده از انرژی خورشیدی در بین بهره ­برداران در جهت کاهش بوته ­کنی و پیشیگیری از آتش ­سوزی ­های احتمالی

- استفاده از مشارکت بهره­ برداران در حفاظت از عرصه ­های احیایی و اصلاحی

- فراهم نمودن شرایط لازم جهت بازدید از پروژه­ های حفاظتی موفق برون استانی

انجام عملیات ذخیره نزولات توأم با بذرپاشی و اجرا و احداث هلالی آبگیر توأم با بذرپاشی جهت احیای مراتع با مشارکت شرکت­ های تعاونی عضو. 

- بازدید و الگوبرداری­ از این تشکل به عنوان اولین اتحادیه مرتعداران ثبت شده در کشور توسط سایر استان­ ها و بالا رفتن سطح معیشتی جوامع محلی و بهره ­برداران از طریق فرصت ­های شغلی دائمی و فصلی، از جمله اقدامات توسعه ­ای این تشکل بوده است. 

- جمع ­آوری، فرآوری و توزیع بذور گیاهان مرتعی به سایر استان­ ها

- استفاده از پتانسیل مناطق مستعد برای کاشت گیاهان دارویی از طریق شناسایی گونه­ های مورد نظر در سایت ­های الگویی

- استفاده از مناطق مستعد برای کاشت درختان مثمره مانند زیتون 

- برگزاری دوره ­ها و کارگاه ­های آموزشی مرتبط با مخاطرات محیطی نظیر خشکسالی و آفات و بیماری ­ها (ملخ مراکشی)

- مدیریت هرزآب ­ها با استفاده از ایجاد هلالی­ های آبگیر با هدف تقویت سفره آب زیرزمین و بالا بردن سطح پوشش گیاهی در مراتع

- پیشگیری و مبارزه با ملخ در مراتع با جلب مشارکت بهره ­برداران. 

- برگزاری دوره و کارگاه ­های آموزشی و ترویجی

- بازدید از نمونه­ های استانی و برون استانی

- طراحی، چاپ و توزیع بروشورها و تراکت ­های ترویجی در بین بهره ­برداران با هدف ارتقاء آگاهی آن­ها

استفاده از پتانسیل مشارکت اعضای شرکت ­های تعاونی عضو، بهره­ برداران، جوامع محلی در کلیۀ طرح ­ها و پروژه ­ها از تصمیم ­گیری تا اجرای فعالیت.

- ایجاد فرصت ­های شغلی دائمی در حفاظت از مراتع هدف

- بکارگیری نیروی انسانی دائمی در اتحادیه و ایستگاه تولید بذر چپرقویمه

- ایجاد فرصت­ های شغلی فصلی از طریق کاشت، داشت و توزیع نهال ­های مرتعی

- ایجاد فرصت­ های شغلی از طریق جمع ­آوری بذور مرتعی و فرآوری و صادر آن به سایر استان­ ها

- برگزاری کارگاه ­های  آموزشی در جهت تشکیل شرکت تعاونی

- برگزاری دوره­ های آموزشی مرتبط با اساسنامه تعاونی­ های مرتعداری

- عضوگیری شرکت­ های تعاونی در اتحادیه

- کاهش فرسایش بادی و آبی

- افزایش میزان درصد پوشش گیاهی منطقه

- بالا رفتن تنوع پوشش گیاهان مرتعی

- بهبود  وضعیت مرتع و روند مثبت گرایش

- افزایش تولید علوفه دام

- افزایش فروش دام ­های پرواری

- بالا رفتن سطح مشارکت بهره ­برداران و جوامع محلی

- افزایش سطح دانش و آگاهی بهره­ برداران و جوامع محلی به طرق مختلف

- بالا رفتن حس مسئولیت ­پذیری ذینفعان در راستای حفاظت از مراتع 

- پیشگیری و جلوگیری از مهاجرت روستا به شهر از طریق مشاغل ایجاد شده

- بهبود وضع درآمدی و معیشتی بهره ­برداران و جوامع محلی از طرق مختلف 

- کاشت بوته­ های مرتعی سازگار با محیط

- روند کاهشی تخریب مراتع از طریق کاهش بوته ­کنی با ایجاد فرهنگ ­سازی استفاده از انرژی خورشیدی

- کاهش فرسایش آبی و خاکی از طریق عملیات ­های احیایی و اصلاحی

- کاهش گرد و غبار در مناطق خطرپذیر بیابان از طریق روش ­هایی مانند بوته ­کاری و نهالکاری 

اتحادیه منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان- 1382

مهم­ترین منبع تغذیه و آب جهت رویش گیاهان منطقه نزولات آسمانی بوده و از نظر ذخاير آب­ هاي زيرزميني هم از كيفيت و کمیت مناسبي نيز برخوردار نمي­ باشد. آب چاه ­ها در اغلب مواقع کاملاً شور و غیرقابل استفاده می ­باشند.

مالکیت مکان مورد نظر در اختیار اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان بوده و هر گونه بهره­ برداری از آن باید در چاچوب قانون و بر اساس طرح مصوب کمیته فنی اداره مذکور باشد. 

به طور کلی اتحادیه مرتعداران استان گلستان با حدود 200000 هکتار مساحت، عضویت 28 تعاونی مرتعداری با 1250 عضو، توانسته است با  بیش از یک دهه تجربۀ، از طریق به مشارکت گرفتن بهره­ برداران با توجه به سیاست ­های سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری کشور، توانسته است به شیوه ­های مختلفی فرصت­های شغلی متفاوتی اعم از تولید، نگهداری و انتقال  نهال­ها مرتعی به عرصه به وجود آورد. به طوری که عملیات احیاء و اصلاح بیولوژیکی و مکانیکی در مراتع نیز با جلب مشارکت  بهره ­برداران اعم از بوته ­کاری، بذرکاری، فاروئینگ و پتینگ و در برخی موارد عملیات ایجاد تشتک جهت ذخیره نزولات و مبارزه با آفات وامراض گیاهان مرتعی صورت می­ گیرد. ضمن این که، اتحادیه مذکور ضمن تولید برخی بذور مرتعی، در برخی مواقع آن­ها را بر حسب نیاز به استان­ های دیگر صادر می ­نماید. 

به طور کلی منطقۀ مذکور، با مشکلات و چالش ­های مختلف اجتماعی و اقتصادی (مانند شرایط ضعیف اقتصادی مردم و به دنبال فشار بر بهره­برداری از مراتع، تراکم زیاد دامداران خرده­ پای روستایی)، اقلیمی (مانند دمای بالای هوا و سطح بارش کم در اغلب اوقات سال) در مدیریت عرصه ­های مرتعی رو به رو است.  

اتحادیه مرتعداران استان با دو راهبرد و راهکار کلی ایجاد فرصت ­های شغلی و معیشتی برای جوامع محلی و احیاء، اصلاح و توسعه مراتع از طریق تولید و کاشت گونه­ های گیاهی مرتعی مقاوم به خشکی، توانسته است تا حدود زیادی چالش ­های اصلی پیش روی خود را در مدیریت عرصه­ های مرتعی بردارد. 

با توجه به سیاست­گذاری ­های سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری کشور در سال ­های اخیر، تأسیس و راه­ اندازی اتحادیه مرتعداران با هدف جلب مشارکت جوامع محلی اعم از روستاییان، دامداران روستایی و عشایری، در طرح ­ها و پروژه­ های احیایی و اصلاحی در دو بخش بیولوژیکی و بیومکانیکی مراتع، در سال 1382 به مرحلۀ اجرا درآمد و همچنان مشارکت  بهره ­برداران به عنوان مهم­ترین راهکار مدیریت عرصه­ های مرتعی را در دستور کار دارد.   

از جمله مهم­ترین فعالیت ­های شاخص این بخش می­ توان به شرح زیر ارائه نمود:

1- حمایت از طرح­ های مرتعداری تحت پوشش

2- توسعه طرح ­های مرتعداری از طریق ایجاد تعاونی ­های مرتعداری جدید در محدوده عرفی استان

3- حمایت از طرح­ های مرتعداری تحت پوشش از طریق کمک به احیاء و اصلاح مراتع

4- افزایش توانمندسازی بهره ­برداران و توان­افزایی اقتصادی

5- برگزاری کارگاه ­های آموزشی و ترویجی برای ارکان و اعضای تعاونی ­ها با هدف توانمندسازی اجتماعی و فرهنگی

با توجه به هدف اصلی تأسیس و راه ­اندازی اتحادیه در استان، مهم­ترین روش و تکنیک ­های مدیریت و توسعۀ عرصه ­های مرتعی، بهره­ گیری از تجارب جهانی و حمایت از بهره ­برداران مراتع و مشارکت فعال آن­ها در فعالیت ­ها و عملیات مختلف از طریق تشکل مذکور است. 

جلب مشارکت بهره­ برداران و جوامع محلی در مدیریت پایدار مراتع

با توجه به این که در گذشته عمدۀ طرح ­ها و پروژه ­ها در عرصه ­های مرتعی از طریق سازمان ­های ذیربط مانند اداره منابع طبیعی و آبخیزداری صورت می ­گرفت، در پاره ­ای از مواقع با شکست رو به رو می­ شد. لذا استفادۀ پایدار و مداوم از مشارکت بهره ­برداران در مراحل مختلف از تصمیم­ گیری تا اجرای فعالیت­ ها، موفقیت اجرایی طرح­ ها و پروژه ­ها را دوچندان کرده است. لذا با توجه به کمبود نیروی انسانی در سازمان مربوطه و پرهزینه بودن احیاء و اصلاح مراتع با توجه به سطح وسیع آن، به مشارکت گرفتن جوامع محلی علاوه بر تقویت نیروی انسانی، هزینه ­های اجرایی پروژه­ ها را کم کرده است.  

بلی، استفاده از مشارکت­ های بهره ­برداران و جوامع محلی به عنوان سیاست اصلی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان، در کلیۀ پروژه ­ها و طرح­ های منابع طبیعی اعم از پروژه ترسیب کربن، مدیریت جامع آبخیزداری، طرح ­های مرتعداری، الگوسازی کشت گیاهان دارویی و صنعتی، مورد توجۀ ویژه قرار گرفته است. 

- اتحادیه تعاونی های منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان

مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان 

- اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان به عنوان کارفرما در این بخش و اتحادیه تعاونی های منابع طبیعی و آبخیزداری استان به عنوان مجری اجرای طرح ­ها و پروژه­ های مختلف احیایی و اصلاحی در مراتع مذکور بودند.

- مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان که همکاری و مشارکت لازم در زمینۀ خرید کاه و کلش از کشاورزان را در منطقه بر عهده داشته است. البته که برخی از کشاورزان که به دامداری مشغول بودند کاه و کلش مزارع خود را بدون هیچ وجهی برای اجرایی شدن پروژه در مراتع شان تحویل دادند. 

1- کمک به بهبود وضعیت معیشتی جوامع محلی

2-  فرهنگ ­سازی بهینه در بهره ­برداری از مراتع در بین بهره­ برداران

1- احیاء و اصلاح مراتع از طریق عملیات بیولوژیک و بیومکانیکی

2- حمایت از مراتع منطقه به منظور تاب ­آوری اکوسیستم ­های طبیعی در مقابل رخدادهای طبیعی مانند بیابان ­زایی، گرمایش هوا، خشکسالی و حمله آفات و بیماری ­ها 

1- تغییر تیپ پوشش گیاهی در اثر اصلاح و احیاء مراتع و تغییر نوع دام از گوسفند به شتر در محدوده مرتع چپرقویمه

2- ایجاد فرصت­ های شغلی به صورت روزمزد و فصلی به ویژه زنان روستایی

3- کاهش آسیب ­های اجتماعی از طریق جلوگیری از  مهاجرت روستاییان و ایجاد فرصت­ های شغلی دائمی و فصلی

نتایج بررسی اقتصادی طرح ­ها و پروژه ­های اجرا شده در دهۀ اخیر به وسیلۀ این مرکز، ضمن بالا بودن نسبت سود حاصل اجرای پروژه ­ها به هزینه­ کرد آنان، سطح بالایی داشته به طوری که چرخۀ اقتصادی و مالی قوی­ای بر آن حاکم است.  

بلی، روند صعودی و موفقیت­ آمیز اتحادیه مرتعداران در راستای فعالیت­ های و سیاست­ های اجرایی و همچنین ایجاد زمینه­ های مناسب شغلی برای بهره ­برداران و جوامع محلی، و استفاده مشارکت حداکثری آنان در کلیۀ طرح ­ها، چیزی جزء پایداری و مدیریت مثبت این تشکل را بر عرصه­ های مرتعی نمی­رساند.  

بلی، در داخل استان سیاست­ های مشارکتی در حال پیگیری است. در خارج استان نیز برخی از استان ­ها مانند خراسان شمالی،کرمانشاه، یزد وکردستان بازدیدی جهت الگوبرداری از تشکیلات تأسیس شده داشته ­­اند. 

بلی، از قبیل:

- فراهم نمودن شرایط لازم جهت واگذاری پروژه ­های کوچک و متوسط به تعاونی ­ها

- هماهنگی  و همکاری در بازدیدهای برون استانی مدیران عامل و اعضای هیأت مدیره تعاونی ­های مرتعداری از الگوهای موفق استان­ های دیگر

- عدم استفادۀ جامع و اصولی از پتانسیل نیروی انسانی و مشارکت مردمی در کلیۀ مراحل پروژه­ های احیایی و اصلاحی مراتع، که با سیاست ­های مشارکتی برنامه ­ریزی شده، برای کلیۀ فعالیت ­های این تشکل از پتانسیل مشارکتی جوامع محلی بهره گرفته می ­شود.

- عدم بکارگیری از توانایی مشارکت و همکاری زنان در امر اجرایی شدن فعالیت ­ها، که طبق برنامه­ ریزی در تعداد زیادی از فعالیت ها به ویژه در امر تهیه، توزیع و کاشت نهال از زنان بومی استفاده می ­شود.  

- عدم برگزاری منظم دوره­ های آموزشی و ترویجی، که در پنج سال اخیر این تشکل با برنامه­ ریزی هدفمند دوره ­ها و کارگاه­ های آموزشی و ترویجی ویژه ارکان تعاونی­ ها و بهره­ برداران جهت بالا بردن سطح اطلاعات و نوع نگرش ذینفعان برگزار شده است. 

- عدم ایجاد فرصت­ های شغلی جایگزین در راستای کاهش فشار چرای دام در مراتع، لذا این تشکل با بالا بردن سطح توانمندی و معیشتی مردم از طریق ایجاد فرصت­ های شغلی جایگزین و در برخی مواقع مشاغل کوچک خانگی به ویژه صنایع دستی، توانسته است بخشی از فشار دام بر مراتع را به صورت غیرمستقیم کاهش دهد.  

- عدم تسهیلات متناسب با فعالیت­ های تعاونی­ های زیرمجموعه اتحادیه، در این راستا اتحادیه با ایجاد و منعقد نمودن قراردادهای مختلف و واگذاری آن­ها به تعاونی ­ها و همچنین ارائه تسهیلات مالی به تعاونی­های عضو جهت اجرای فعالیت ­ها، توانسته است موجبات توانمندی مالی تعاونی­ ها و بهره ­برداران عضو در آن­ها را فراهم آورد.

- عدم ارائه نهاده ­ها و علوفۀ دامی به بهره ­برداران، در همین راستا اتحادیه جهت کمک به منابع درآمدی بهره­برداران، نهاده ­های دامی مختلفی اعم از جو، سبوس و سایر خوراک­ های دامی را در اختیار اعضای تعاونی ­های عضو قرار داده است.  

- عدم استفاده از دانش بومی جوامع محلی در مدیریت مراتع، لذا در سال­های اخیر از تجربیات بهره ­برداران دارای ایده و خلاقیت و همچنین مرتعداران نمونه ملی و استانی در مدیریت تعادلی دام و مرتع استفاده می ­شود.

- حضور اعضای اتحادیه در تصمیم­ گیری ­های مشارکتی پایین به بالا و استفاده از نظرات آن­ها، که در گذشته این امر کم­رنگ بود. 

- استفاده از پتانسیل اتحادیه در همکاری احداث سازه ­های آبخیزداری با هدف تأمین آب شرب دام در مراتع منطقه که در سال­ های گذشته اعتباری کافی برای اجرای این نوع فعالیت­ ها وجود نداشت.