طرح صیانت منطقه سیاهدره و فارسبان
1383/03/07
تاریخ پایان:
استان:
همدان
شهرستان:
نهاوند
شهر:
فیروزان
شمال :
231318 , 3790831
جنوب:
231327 , 3790336
شرق:
231468 , 3790710
غرب:
231155 , 3790389
امروزه صنعتی شدن و افزایش مشغله های زندگی سبب تقاضای چشمگیر برای مرجعه به محیطهای طبیعی و به تبع آن نیاز به تفرج شده است. پارکهای جنگلی طبیعی از جمله مناطق طبیعی تامین کننده نیازهای تفرجی انسان هستند. یک سیستم تفرجی برای آن که بتواند پاسخگوی نیازهای مراجعه کنندگان باشد، باید بر مبنای نیازهای مختلف تفرجی گروههای استفاده کننده ساخته شود. فارسبان نهاوند منطقه ای تفریحی و گردشگری می باشد که یکی از شاخه های مهم گردشگری آن پارک جنگلی سراب فارسبان می باشد این پارک با استفاده از گونه های جنگلی به ویژه چنار احداث شده و از محل اعتبارات طرح صیانت برای زیرساخت های گردشگری ونگهداری و جنگل کاری در طی15 سال استفاده شده است لذا باتوجه به ظرفیت های آن و اقدامات انجام شده به عنوان طرح الگویی معرفی شده است. با توجه به پتانسیل منطقه در جهت بهبود وضعیت بهره برداران و تغییر نوع معیشت از دامداری به سایر پتانسیل های سازگار با محیط، طرح مذکور، تهیه و به مرحله اجرا گذاشته شده است که روند قابل قبولی نیز مشاهده شده است.
حق مالکیت طرح فوق مربوط به دولت می باشد زیر نظر اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان نهاوند
صاحب حق طرح فوق مربوط به اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان و زیر نظر ااره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان نهاوند می باشد
گردشگری و جذب توریست از دیگر نکات بارز کاربری منطقه موردنظر می باشد
بهره برداری بهینه از پتانسیل های منابع طبیعی شامل: آب و خاک، گونه های گیاهی موجود در عرصه و... همراه با حفاظت و جلوگیری از تخریب منابع طبیعی توسط اداره
منابع طبیعی و بهره برداران از طریق خودداری از روشن کردن آتش در جنگلها و مرتع،
جلوگیری از انداختن بطری شیشه و... در جنگل ها و مراتع، عدم توسعه باغات و مزارع،
تاسیسات و .... جلوگیری از ورود دام به این عرصه ها و آموزش اهمیت منابع طبیعی و ...
نقش حفاظتی طرح را در پی دارد.
احیاء اراضی مستعد کشت
با استفاده از کشت گونه های مقاوم به شرایط اکولوژیکی منطقه که در اثر چرای بیش از حد یا دیگر عوامل انسانی و محیطی تخریب گردیده و دارای سیر
قهقرایی میباشند و همچنین حفاظت و قرق منطقه ، انجام میگیرد.
از آنجا که طرح صیانت در
شهرستان نهاوند با هدف احیای جنگلهای تخریب شده زاگرس انجام میگیرد، محدوده های
این طرح در شهرستان نهاوند در قالب طرحهای توسعه جنگل با نهال و بذر، و طرحهای
غنی سازی جنگل احیاء و توسعه مییابد.
عمده بهره برداری منطقه شامل جذب گردشگر وهمچنین استفاده از بذور جنگلی و بومی موجود در عرصه به منظور احیاء و غنی سازی و توسعه منطقه می باشد
غالباً نهالها و بذور استفاده شده در طرح پس از انجام تحققات لازم در مورد شرایط اکولوژیکی منطقه کشت شده اند و دارای مقاوت بسیار بالا به آفات و سرما بوده و مقاوم در
برابر خشکی میباشند.
اجرای این طرح در قالب
چندین پروژه و با به کارگیری نیروی انسانی بومی منطقه و مردم روستاهای همجوار محدوده طرح
مذکور انجام شده برهمین اساس آموزش و روشن نمودن اهمیت اجرای طرح بین آنها و جوامع محلی در مشارکت بهره برداران نقشی موثر داشته است و قبل و حین اجرای پروژه کلاس های آموزشی لازم برگزار گردیده است .
مشارکت جوامع محلی،
تعاونی فراگیر شهرستان نهاوند ،مردم روستا و روستاهای همجوار در مراحل کاشت، نگهداری و ... و توسعه طرح از اهداف
اجرای طرح بوده و یه اجرا درآمده است.
اجرای طرح صیانت با افزایش سطح جنگل ها و نگهداری و مراقبت از آنها باعث مهار ریزگردها، مهار سیلابها و افزایش سطح آبهای زیرزمینی و کنترل فرسایش و رسوب و ...میشود که به نوعی تمام این عوامل نقش مهم و مستقیمی با افزایش تولیدات و بهبود وضعیت اقتصادی دارند و از طرفی وجود گردشگر به منظور استفاده از شرایط طبیعی و سراب های موجود نقش مهمی در رونق منطقه و افزایش سطح درامد اهالی دارد.
طرح صیانت شهرستان نهاوند یکی از طرح های مناسب جهت افزایش سطح آگاهی، تحقیقاتی و مطالعاتی دانشجویان و جوامع محلی و بهره برداران است و نمونه ان حضور فعال شرکت تعاونی فراگیر شهرستان نهاوند در مراحل مختلف اجرای پروژه است.
توسعه جنگلها در محدوده
طرح خود باعث بهبود وضعیت اکوسیستمهای منابع طبیعی و تجمیع رواناب های سطحی مؤثر
در تغذیه آبهای زیر زمینی میباشند.
تولید بذور جنگلی و مرتعی از اهداف طرح می باشد.
قطعاً اشتغال جوامع
محلی و تلفیق تجربه کشت و نگهداری از جانب جوامع محلی و مکانیزه از جانب دولت در
ارتقاء آگاهی بهره برداران و الگو بودن طرح مؤثر بوده و با تاثیر مسقتیم این طرح بر افزایش سطح درآمد اهالیتاثیرات مثبت اجتماعی نیز به دنبال خواهد داشت.
اجرای طرح صیانت با افزایش سطح جنگل ها و نگهداری و مراقبت از آنها باعث مهار ریزگردها، مهار سیلابها و افزایش سطح آبهای زیرزمینی و کنترل فرسایش و رسوب و ...میشود از طرفی با بهبود بافت و شرایط خاک امکان افزایش نفوذپذیری آب نیز بوجود می آید .
تلطیف هوا به دلیل وجود درختان در منطقه از فوائد مهم دیگر اجرای طرح صیانت از منطقه فارسبان می باشد.
طرح صیانت منطقه سیاهدره و فارسبان/خرداد1383
منطقه فارسبان و سیاهدره خزل واقع در جنوب استان همدان شهرستان نهاوند میباشد. اجرای طرح صیانت در این منطقه در سال 83-82 آغاز گردیده و از
8 سامانه عرفی تشکیل شده است که در 2 بخش مجزا از هم واقع شدهاند. یک بخش شامل 5
سامانه عرفی به نامهای طاوه، چشمه خطا، کمالوند، وزمستان و دولت آباد و بخش دیگر
شامل 3 سامانه عرفی به نامهای تاریکدره، سیاه دره و ایل چاواری که 2 سامنه آن
عشایر و بقیه آن عرفی روستائی است.
اقلیم: با توجه به تقسیم بندی اقلیم در کشور از نظر علمی جزء منطقه نیمه خشک و سرد طول فصل یخبندان 5 ماه بوده و بارندگی بی شاز 300 میلیمتر وبا پراکندگی نامنظم دارد.
خاک: منطقه حاوی سنگهای آهکی ،اسلیتی و لگانیکهای لاوایی آندزینی می باشد که کلاً تشکیلات آهکی از نظر وسعت و حجم غالب می باشدو همچنین تشکیلات شیستی و سیلیتی در منطقه وجود دارد اکثر اراضی تحت پوشش جز جنگلهای طبیعی و بوده و مناطق جنگلی تخریب شده به صورت مرتع مورد استفاده دام عشایر و دامداران محلی قرار می گیرد. غالباً بافت خاک در محدوده طرح شنی – رسی با منشا شیلهای آهکی می باشد که عموماً جز خاکهای نیمه سنگین است و عمق خاک در ارتفاعات و قله ها عموماً کم و با سنگریزه همراه است ولی در دامنه ها از 50سانتیمتر و بیشتر است. |
توپوگرافی : حداقل ارتفاع منطقه از سطح
دریا 1650 متر و حداکثر آن 2850 متر است حداقل شیب صفر و حداکثر 100 درصد می
باشد جهت عمومی شیب شمالی است که دارای دامنه هایی با جهات غربی ، شرقی ، جنوبی
و جهات فرعی دیگر بوده.مساحت منطقه 7500 هکتار که شامل روستاهای کمالوند و دولت آباد و
محمودوند و سیاهدره و وزمستان و تاریکدره و طاوه و چشمه خطا می باشد. |
پوشش گیاهی: عرصه منطقه پوشیده از انواع گونه های گیاهی خوش خوراک بوده و وضعیت پوشش گیاهی بسیار مطلوب در سطح عرصه دیده می شود پوشش گیاهی منطقه دارای 4 تیپ عمده می باشد 1- خانواده گرامینه و چمنی 2- گیاهان بوته ای کوهستانی 3- خانواده لگومینوز و گرامینه عمدتاً گون و بروموس 4- اراضی صخره ای فاقد پوشش گیاهی و دارای پوشش اراضی جنگلی که گونه های مانند زالزالک و بلوط و چنار و گردو و گیلاس وحشی و زرشک کوهی و تنگرس و بادامک و دافنه می باشد و در سطح منطقه دارای گونه های دارویی مانند ختمی و آویشن بومادران و موسیر و. گل محمدی در محدوده طرح مشاهده می شود و طی سالهای گذشته اداره منابع طبیعی اقدام به کاشت گونه های جنگلی و مرتعی و گیاهان دارویی نموده است . |
وضعیت منابع آب: عمده منبع آب منطقه موجود طرح از سراب فارسبان تامین می شود ولی وجود چشمه های طبیعی در سایر مناطق محدوده طرح نیز از نکات مثبت منطقه به حساب می آید.
سطح درآمد : شغل مردم منطقه عمدتاً
کشاورزی و دامداری و زنبورداری می باشد وسعت اراضی کشاورزی روستاهای اطراف منطقه
طرح به دلیل تپه ماهوری بودن کم و عملیات کشاورزی پرهزینه می باشد لذا به دلیل
عدم درآمد در بخش کشاورزی، دامداری توسعه بیشتری داشته به شکلی که تعداد دام های
موجود بیش از ظرفیت منطقه می باشد
|
- حفظ و توسعه گونه های طبیعی و کم یاب در منطقه ، - ایجاد جاذبه های طبیعی و گردشگری و جنگلی، - تاثیرگذاری در تغذیه منابع آب موجود - جلوگیری از وقوع سیلاب در منطقه |
وجود دام مازاد ، تخریب و تصرف اراضی و درآمد کم مردم خصوصاً روستای سیاهدره و آتش سوزیهای احتمالی و نبود جاده های دسترسی و فاصله زیاد با مرکز شهرستان
قرق منطقه، کاهش دام، جلوگیری از آتش سوزی و ایجاد پاسگاههای حفاظتی از تخریب منطقه جلوگیری کرده
کاشت گونه های جنگلی و مرتعی
بومی و ایجاد جاده های دسترسیحفاظت از گونه های باارزش
منطقه وبرگزاری کلاسهای ترویجی و آموزش نیازهای مردم مانند کشت گیاهان دارویی و
زنبورداری و قالیبافی و خیاطی وهمچنین جذب گردشگرباعث افزایش سطح درآمد مردم منطقه شده است.
توسعه
گردشگری، تغییر معیشت مردم ساکن در منطقه، ایجاد امکانات تفرجی در منطقه و حفظ و بهبود شرایط اکولوژیکی منطقه و توسعه پایدار منابع طبیعی
هدف
از اجرای طرح حفظ و احیا جنگلهای زاگرس با توجه به وجود گونه بلوط که اثبات کننده
این واقعیت است که این جنگلها پیوستگی کامل به جنگلهای غرب ایران و درنتیجه به
جنگلهای زاگرس دارد می باشد که بر همین اساس :
اجرای
سیستم چرای تناوبی در منطقه، کاشت گونه های بومی با نیاز آبی کم، مبارزه بیولوژیکی با
آفات و بیماری ها در منطقه، ایجاد عملیات آبخیزداری در منطقه و ایجاد کمربند حفاظتی،تحویل
آبگرمکن های خورشیدی و بخاریهای گازی و قرق انجام شده است
اجرای سیستم چرای در منطقه، کاشت گونه های بومی با نیاز آبی کم، مبارزه بیولوژیکی با آفات و بیماری ها در منطقه، ایجاد عملیات آبخیزداری در منطقه و ایجاد کمربند حفاظتی،تحویل آبگرمکن های خورشیدی و بخاریهای گازی و قرق کامل
کشت گونه های بومی و پایه، قرق تناوبی، توسعه فضای سبز و ایجاد اشتغال و هدایت مردم به سمت خود اشتغالی
از مزایای طرح فارسبان مصرف کمتر آب، جلوگیری از فرسایش و رواناب .با توجه به اجرای پروژه های آبخیزداری در منطقه و فرسایشهای زیاد چند سال اخیر در منطقه بوده و لخت بودن خاک منطقه همراهی بارندگی با فرسایش موجب پر شدن بندهای احداثی شده که این نوع تغییر وضعیت که در منطقه حاصل شده باعث ایجاد خاک و زمین مرغوب در منطقه شده (پشت بند انحرافی )که هر یک از زارعین در محدوده زمین زراعی خود اقدام به کشت نهال کرده اند و درحال حاضر به ثمردهی رسیده است
بله
- استفاده از تجربیات افراد بومی و ساکن در منطقه
-برگزاری تورها و کارگاههای آموزشی در منطقه برای بهره بردارن در سطح استان
-تعمیم
همین مساله به روستاهای همجوار که این خود نوعی تغییر معیشت می باشد.
1-مشارکت مردم منطقه (جوامع محلی و تعاونی های فراگیر شهرستانی)در اجرای طرح.
1-اداراتی مانند فرمانداری، جهاد کشاورزی، شوراهای اسلامی، نیروی انتظامی، سپاه،
2-امور آب و بخشداریهای منطقه و دهیاریهای روستا و همیاران طبیعت و اداره گاز و اداره راه و شهرسازی.نقش دست اندرکاران:
سپاه و شورای اسلامی منطقه و دهیاریهای مشمول طرح : مشارکت درکاشت نهال، توسعه و ایجاد فضای سبز و همچنین نگهداری از نهال های کاشته شده
فرمانداری و نیروی انتظامی تأمین امنیت منطقه، هماهنگی بخشداران با دهیاران جهت همکاری با اداره در اجرای امر گردشگری
اداره راه و شهرسازی احداث جاده ها ی دسترسی موردنیاز و بهسازی روستا و ایجاد مراکز بهداشتی
اداره گاز منطقه نهاوند در گازرسانی به منطقه بمنظور تامین انرؤی وسوخت اهالی.
امورآب شهرستان نهاوند: مجوز برداشت آب از منابع آب موجود
اثرات اقتصادی – اجتماعی ( از جمله فرهنگی)
1-جذب گردشگر که باعث توسعه و بالا بردن درآمد مردم منطقه شده است
2- کاهش فرسایش و بهره برداری بهینه از آب و خاک و تغییر معیشت و گرایش مردم به سمت و سوی زنبورداری و گیاهان داروییبهبود وضعیت منابع طبیعی و آبخیزداری
1- تهیه امکانات برای حداکثر استفاده بردن عموم از طبیعت بوسیله تأسیس و ایجاد پارک های جنگلی و تفرجگاه های عمومی
2- حفاظت، نگهداری از عرصه های طبیعی3- جلوگیری از وقوع سیلاب و تغذیه منابع آب زیرزمینی
1-ایجاد سایت های پرورش ماهی در خارج از محدوده طرح
2-توسعه کشت گیاهان دارویی و زنبورداری و مشاغل خانگیبه اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر کاهش تخریب سرزمین دارد؟ تخریب سرزمین به عوامل انسانی و یا طبیعی اطلاع می شود که در دراز مدت موجب کاهش قابلیت تولید خاک می گردند
به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر حفظ تنوع زیستی دارد؟
به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر تعدیل و یا سازگاری با اثرات تغییر اقلیم دارد؟ منظور از تغییر اقلیم در این سند کلیه اقداماتی است که موجب کاهش انتشار کربن اتمسفری و یا افزایش ترسیب یا ذخیر کربن در پوشش گیاهی و خاک می گردد. توسعه پوشش گیاهی از اقدامات شاخص ترسیب کربن در بخش منابع طبیعی می باشد.
به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر ارتقاء تاب آوری عوامل انسانی و طبیعی مرتبط دارد؟ منظور از تاب آوری قابلیت حفظ کارکرد سیستم در مواجه با یک شوک و یا ننش ناشی از عوامل اقلیمی و یا انسانی می باشد.
خیر
بله - از آنجایی که اثرات این طرح باعث رونق تولید و افزایش درآمد ساکنان طرح می گردد،همراهی آنها در پی خواهد داشت که همین مهم و مشارکت آنها موجب اثر بخشی پایدار اجرای طرح می شود.
بله -
به سراب گاماسیاب
گیان
بلی –
اقداماتی که از سوی سایر دستگاه های صورت گرفته مانند: احداث جاده های دسترسی،
انتقال سیستم برق، تأمین آب آشامیدنی مورد نیاز، احداث پارکینگ، احداث نمازخانه،
تهیه و نصب تابلو های راهنما، احداث سرویس های بهداشتی، احداث آتش بر، تهیه و نصب
سطل های زباله، احداث آلاچیق، احداث پل ، بازدید های مختلف دستگاه های مختلف از طرح و اطلاع رسانی از نحوه اجرای طرح.
محلی
کدام شهر و شهرها
سایر استانها(کدام استان و استانها)
خاور میانه (کدام کشور یا کشورها)
سایر کشورهای نقاط جهان(کدام کشور یا کش.رها)
استفاده از افراد بومی و مشارکت دادن آنها در اجرای پروژه ها و رونق اقتصاد خانوار
جذب
توریست رونق بازار اقتصادی در منطقه و افزایش سطح درآمد بهره برداران
جلوگیری از فرسایش خاک، افزایش سرانه فضای سبز، حفظ گونه های پایه ، ایجاد جاذبه های طبیعی وحیاط وحش در منطقه