این پروژه با مشارکت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی به نمایندگی از سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور و آقای رمضانعلی رضایی به نمایندگی از طرف دامداران ذیحق مرتع مذکور اجرا شده است.    

کنترل فرسایش وجلوگیری از کاهش حاصلخیزی خاک

جلوگیری از هرز آب و رواناب های سطحی –اجرای حفاظت مشارکتی با کمک بهره برداران در منطقه پروژه از سال 1385 تا 1397 و

همچنین آموزش های زیست محیطی در منطقه در راستای دستیابی به این هدف گام های خوبی برداشت شده است.

تقویت پوشش گیاهی منطقه بهبود اصلاح مراتع پروژه نهال کاری 160 هکتار و ذخیره نزولات (فارو) همراه با بذر پاشی در سطح 200 هکتار که گامی مؤثر در احیا پوشش گیاهی منطقه است.

توسعه گیاهان دارویی و صنعتی

آموزش بهره برداران ودامداران به منظور بهره برداری از علوفه های موجود در مراتع در حد - مجاز با توجه به شرایط حاکم بر منطقه. بهره برداری از گیاه خارشتر

سازگاری با شرایط نامطلوب نظیر خشکسالی/ طغیان امراض و آفات/ کاهش تولید علوفه و...:

با ترویج الگوی تغییر کشت

بازدیدهای ترویجی وآموزشی مدارس شهرستان جاجرم ، اجرای کلاس های آموزشی و ترویجی.

اجرای پروژه های بیابان زدایی (نهالکاری، ذخیره نزولات و مراقبت و آبیاری)  با مشارکت -جوامع محلی

اجرای پروژه های عمرانی خرد (احیا چاه مالداری) با مشارکت دامداران.

ایجاد اشتغال ثابت برای - 5 نفر و اشتغال موقت برای 10 نفر.

تهیه طرح مرتعداری با کاهش چرای دام در مرتع باعث تقویت پوشش گیاهی شده است.همچنین دامداران مراتع همجوار نیز ترقیب به تهیه طرح مرتعداری گردیده اند.

شهرستان دارای چند تعاونی منابع طبیعی و یک تعاونی فراگیر منابع طبیعی به صورت فعال -می باشد که یکی از اهداف آنها حفاظت از مراتع می باشد.

با اجرای نهال کاری مرتع کربلایی حسینعلی مراتع این منطقه بهبود یافته و باعث حفظ وسرسبزی مرتع شده است. همچنین باعث توسعه گونه های مرتعی منجمله آتریپلکس شده است.

اجرای پروژه های نهالکاری و ذخیره نزولات(در مجموع تلاش برای احیاء - 150 هکتار)

اثرات پروژه طرح مرتعداری شامل؛ اثرات تولیدی و بهره وری )افزایش درآمد و ایجاد اشتغال(،اثرات اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی)آموزش جوامع محلی و ارتقا شاخص های توسعه انسانی (و اثرات زیست محیطی) احیا و مدیریت مشارکتی عرصه های منابع طبیعی و ملی می باشد.

لازم به ذکر است کلیه اقدامات صورت گرفته با در نظر گرفتن جنبه اقتصادی و اعتماد سازی در بین جوامع محلی صورت پذیرفته است بطوریکه پیشنهاد می شود نیروی کارگری مورد نیاز جهت اجرای پروژه از مرتعدار ساکن در منطقه تامین گردد و مشارکت بهره برداران در اجرای طرح های مرتع داری افزایش یابد.

ارتقای سطح در آمد از طریق کاشت گیاهان دارویی بومی و محلی

تأثیر بر انسجام اجتماعی جوامع محلی و ارتقای فرهنگ حفظ منابع طبیعی

اجرای پروژه های بیابان زدایی باعث جلوگیری از فرسایش بادی وخاکی شده همچنین -پیشگیری از روانابهای سطحی گردیده است.

افزایش تعداد گونه های گیاهی منطقه

افزایش جمعیت حیات وحش به واسطه قرق بودن مرتع و تقویت پوشش گیاهی.

ترویج فرهنگ استفاده از انرژی های نو(انرژی های پاک)

مشارکتی در استان خراسان شمالی - شهرستان جاجرم

منطقه مطالعاتی کربلایی حسینعلی با سطح 2965 هکتار بعنوان یکی از مناطق بیابانی در 30کیلومتری شرق شهر جاجرم واقع گردیده است.

نقاط UTM: شمال X: 468000و Y:4100000        جنوب: X:469000 وY:4093000

نقاط شرق: X:470000 و Y:4097000              غرب: X:467000و Y:4097000

با توجه به محاسبات انجام شده ارتفاع متوسط محدوده مورد مطالعه 930متر از سطح دریا می باشد. همچنین بر اساس نتایج بدست آمده، طبقه شیب 2 – 0 درصد بیشترین سطح را با مساحت 912/1650 هکتار (68/55درصد) و طبقه شیب 8 تا 12 درصد نیز با 6/126 هکتار (27/4 درصد) کمترین سطح را از بین طبقات شیب شامل می شود و بدلیل تراکم بالای شبکه زهکشی، منطقه از نظر فرسایش پذیری از حساسیت بالایی برخوردار است.

در این مرتع رودخانه دائمی وجود ندارد و فقط آبراهه  های فصلی که در فصل بارش ، جریان می یابد که متوسط دبی آن ها 1 تا 3 لیتر برثانیه می باشد.این مرتع فاقد چشمه فصلی ودایمی و همچنین قنات فعال می باشد و فقط دارای یک حلقه چاه مالداری می باشد.

منطقه مطالعاتی از نظر تقسيمات مربوط به منابع آب زير زميني و حوزه های آبریز استان بخشی از محدوده های مطالعاتی میاندشت میباشد.

دراین مرتع روستایی وجود ندارد وتنها بهره بردار این مرتع درمحل دامداری خود در همین مرتع سکونت دارد ونیازهای اساسی خود از شهر جاجرم تامین می نماید.سطح درآمد پایین میباشد.به طوری که فرزندان ایشان جهت تامین زندگی خود به شهرهای مجاور کوچ نموده اند.

ازبین رفتن پوشش گیاهی خوش خوراک دام فقیر شدن مراتع فرسایش خاک پایین رفتن سطح آب های زیرزمینی .

با قرق کردن مراتع و ایجاد آگاهی بیشتر دربهره برداران رشد و پوشش گیاهی منطقه تقویت شده و درنتیجه از فرسایش خاک جلوگیری می شود.

به وسیله نهال کاری بذر کاری پوشش گیاهی منطقه تقویت شده و رواناب های سطحی کاهش یافته و درنتیجه از از فرسایش خاک جلوگیری می شود.

ایجاد تعادل بین دام ومرتع اصلاح وبهبود مراتع بهبود وضعیت معیشت خانوار.

روش های معمول در رابطه با اهداف و فعالیت ها استفاده از کارشناسان دولتی و انتظار مردم و جوامع محلی از سیستم دولتی و از بالا به پایین برای حل مشکلات می باشد که این فعالیت ها توسط دولت بسیار زمان بر و هزینه بر و آکنده از خطا می باشد.

در اجرای این پروژه سعی گردیده است تا با مشارکت دامداران و ساکنان مرتع مذکور طرح های نهالکاری ،ذخیره نزولات همراه با بذرپاشی و .... انجام شود تا ازاین طریق از گسترش بیابان زایی جلوگیری شده وپوشش گیاهی مرتع نیز تقویت گردد همچنین با اقتصادی کردن طرح مرتعداری باعث افزایش درآمد دامداران و درنتیجه کاهش فشار بر مرتع از طریق کاهش تعداد دام وابسته به مرتع شود.

اجرای پروژه های بیابان زدایی با مشارکت بهره برداران و ترویج استفاده از انرژهای نو تقویت پوشش گیاهی – رسیدن به اهداف به وسیله نهال کاری بذر کاری و کاهش رواناب های سطحی.

نقاط اشتراک: اهداف مشخص )احیاء و بهبود مراتع مورد بهره برداری( و در هر دو روش به سود جوامع محلی و سیستم دولتی می باشد.

نقاط تفاوت: در این روش جهت احیاء مراتع از مشارکت بهره برداران و دامداران مرتع بهره گرفته شده است و آگاهی اجتماعی جوامع محلی بیشتر لمس می شود.

بله :

به دلیل موفق بودن اجرای طرح های مرتع داری ادامه این روند در مرتع مجاور مرتع دوشاخ ،مرتع دربند (از  توابع شهر سنخواست) ،مرتع چشمه نی (ازتوابع شهر شوقان) در حال اجرا می باشد.

همچنین پیش قرارداد تهیه - 19 طرح مرتعداری مراتع بخش سنخواست منعقد گردیده است که به زودی اجرایی خواهد گردید.

با همکاری گروه های مردمی (ngo)

1 اداره اموزش و پرورش شهرستان

2 فرمانداری شهرستان

3 اداره فنی و حرفه ای شهرستان

4 اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان شمالی و اداره منابع طبیعی شهرستان

1 اداره اموزش و پرورش شهرستان: ترویج فرهنک حفاظت و بهره برداری صحیح از مراتع. 

2 فرمانداری) تأمین - بخشی از اعتبار پروژه( : هماهنگی با ادارات ذیربط جهت همکاری با اداره منابع طبیعی و بهره برداران.

3 اداره فنی و حرفه ای شهرستان؛ همکاری در برگزاری کارگاه های آموزشی 

4 اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان شمالی و اداره منابع طبیعی شهرستان : تامین اعتبار، برنامه ریزی و هماهنگی جهت اجرای طرح های مرتعداری.

5 - ngo بهبود وضعیت محیط زیست در کشور، تشویق گروه ها و مردم به رعایت حقوق بشر و حقوق جانوران در جامعه

اثرات اقتصادی اجتماعی ( از جمله فرهنگی) – تأثیر بر سطح درآمد خانوارهای روستایی تأثیر بر انسجام اجتماعی جوامع محلی و افزایش مشارکت –

بهره برداران در اجرای طرح های مرتع داری ارتقای فرهنگ حفظ منابع طبیعی

بهبود وضعیت منابع طبیعی و آبخیزداری

افزایش توان مرتع جلوگیری از فرسایش آبی و خاکی افزایش نفوذ پذیری نزولات جوی

اجرای موفق پروژه باعث استقبال و درخواست سایر مرتعداران منطقه برای اجرای طرح مرتعداری در روستاهای آنها شد.

حفاظت خاک درنتیجه جلوگیری از فرسایش بادی وآبی -

بهبود وتقویت پوشش گیاهی مرتع در نتیجه امکان تهیه علوفه برای دامداران.

با استناد به کتابچه طرح مرتعداری تهیه شده از مرتع کربلای حسینعلی با انجام مطالعات جهت تهیه اثرات اقتصادی و درآمد و هزینه فایده بهره برداران بررسی و پیش بینی گردیده است که با مشارکت و بهره برداری به روش علمی و کاشت و بهره برداری از گیاهان دارویی می توان به اقتصاد بهره برداران کمک بسزایی شود.

بله؛ در کتابچه طرح مرتعداری برنامه ریزی ها به صورت مدت دار بوده که نباید منقطع شده بلکه باید استمرار داشته باشد تا به نتیجه مطلوب رسید.که در صورت درک صحیح و با توجه به مفید بودن وسود آوری آن برای بخش خصوصی (دامداران ) و دولت مطمئناً پایدار خواهد بود.

حفاظت و پایداری خاک بهبود پوشش گیاهی کاهش اثرات تخریبی حاصل از فرسایش بادی و آبی

بله. به شهر های سنخواست و شوقان استان تعمیم داده شده است.

بله. سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور ، فرمانداری شهرستان جاجرم ، بخشداری های بخشهای مرکزی سنخواست و شوقان در تأیید تعمیم و تامین اعتبار همکاری لازم را داشته اند. همچنین مرکز آموزش فنی و حرفه ای در برگزاری دوره های آموزشی آمادگی و مساعدت لازم را اعلام نموده است.

منابع انسانی برای هر پروژه و الگو یکی از مهمترین منابع و پتانسیل های در خور توجه می باشد. باید از منابع انسانی آگاه و متخصص برای پروژه های مشارکتی استفاده کرد. در ادامه در جهت رفع نیازهای مادی و حفظ انگیزه و فعالیت بیشتر عوامل تلاش کرد که در تهیه و اجرای طرح مرتعداری کربلایی

حسینعلی جاجرم خراسان شمالی به خوبی مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به تلاش پرسنل اداره منابع طبیعی شهرستان جاجرم مسئولین و دست اندرکاران شهرستان به خوبی با اهمیت پروژه های مشارکتی آشنا شده اند و این موضوع از طرف آن ها مورد قبول قرار گرفته است.

اعتماد سازی مردم و افزایش انگیزه مشارکت مردم به طرق مختلف من جمله حمایت های مادی و جلب اعتماد افراد نفوذپذیر در جامعه محلی بسیار اهمیت دارد که این طرح به این مهم دست پیدا کرده است.

تجربه نشان داده است جوامع محلی پس از برگزاری کارگاه های آموزشی رفته رفته به پروژه و اهداف آن اعتماد بیشتری خواهند کرد و روحیه مشارکت پذیری در آن ها بالاتر می رود اما آنچه که اهمیت دارد پاسخ مناسب به این اعتماد از طریق فراهم نمودن امکانات و زیرساخت ها و ایجاد اشتغال است که نیاز

به حمایت همه جانبه مسئولین دارد البته باید در رأس کار و به صورت سلسه مراتبی موضوع کاملاً حل شود تا در سطوح پایین تر دستگاه اجرایی همکاری بیشتری با پروژه داشته باشند.

برای موفقیت بیشتر در پروژه های مشارکتی اختصاص به موقع منابع ملی و به میزان کافی و مورد نیاز و تزریق پول و قرار گرفتن آن در دست دامدارن و نظارت مسئولین ادارات شهرستان در هزینه کردها بسیار اقدام موثری می باشد:

در اجرای این طرح آموزش دامداران باعث ایجاد انگیزه در آنان جهت کاشت گیاهان دارویی و صنعتی ، بومی ودر نتیجه کسب درآمد از این محل ، همچنین باعث جلوگیری از کوچ تعدادی از دامداران گردید.

پروژه توانسته است پتانسیل های بالقوه مرتع را به صورت مشارکتی شناسایی کند. 

با توجه به اینکه تمامی مراحل اجرای طرح مرتعداری با مشارکت دامداران محلی است لذا مردم بهتر به ماهیت اهداف منابع طبیعی و اهمیت حفظ و صیانت از آن پی بردهاند.

نتایج اجرای طرح مرتعداری نشان داد که اجرای پروژه های بیابان زدایی با مشارکت جوامع محلی حفاظت آن را در آینده بهتر تضمین می کند.

خود دامداران نیز در حال حاضر به این نتیجه رسیده اند که کمبود آب ودرنتیجه فقیر شدن مراتع وجود دارد پس باید فشار برمراتع کمتر شده و به کشت گیاهان دارویی و صنعتی روی آورند.

بحث انرژی ها نو و جایگزین به ویژه انرژی خورشیدی در مناطق بیابانی در بین دامداران آنچنان شناخته شده نبود که خوشبختانه این طرح به نصب آبگرمن های خورشیدی در منطقه و احیاء چاه مالداری با استفاده از انرژی خورشیدی پرداخته است.