- اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان

- بهره برداران و سایر جوامع محلی منطقه  

حق مالکیت معنوی این پروژه متعلق به اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان شهرستان مینودشت است که پس از مکانیابی، با مشارکت مردم بومی جهت قرق و حفاظت آن حصارکشی شده است. به طوری که از دو نیروی بومی به عنوان قرقبان منطقه مورد بهره گرفته شده و از طریق مشارکت جوامع محلی در مناطق مشخص شده جنگلکاری صورت گرفته است. پس از طی چند سال ضمن افزایش درصد تاج پوشش، تنوع و ترکیب گیاهی نیز دو چندان شده است. 

- اجرای دوره ­های آموزشی با جوامع محلی و دامداران منطقه با هدف ایجاد آگاهی در خصوص پروژه نهالکاری

- ایجاد فرصت­ های شغلی از طریق مشارکت جوامع محلی در اجرای پروژه نهالکاری و حصارکشی

- استفاده از نیروهای محلی و بومی به عنوان نیروی کارگری و حفاظتی در پروژه 

- استفاده از مشارکت بهره ­برداران در اجرای عملیات نهالکاری

- اجرای پروژه بیولوژیکی مذکور به علت قرار گرفتن در بالادست حوزه سبب جلوگیری از وقوع سیلاب، حفاظت خاک و آب و جلوگیری از خسارت به اراضی کشاورزی مناطق پایین دست و ذینفعان منطقه گردیده است.

- جنگلکاری مناطق جنگلی مخروبه سبب توسعه پوشش گیاهی و حفاظت از ذخایر ارزشمند جنگلهای هیرکانی گردیده و بعنوان عامل موثر در مدیریت پایدار منطقه محسوب می گردد.

این پروژه با هدف احیای جنگل های مخروبه منطقه از طریق اجرای نهالکاری با درختان مثمره و غیرمثمره صورت گرفته است. 

- توسعه سطح جنگل های منطقه

- بهبود وضعیت زیست محیطی منطقه

- توسعه کیفی وضعیت کشاورزی منطقه با توجه به تغییرات محلی اقلیمی (حفاظت خاک، افزایش منابع آبی و ...)

- بهبود وضعیت حیات وحش منطقه (حضورگونه های مختلف جانوری بومی منطقه)

بهره برداری مستقیم ندارد.

- به علت استفاده از گونه های بومی منطقه در پروژه مذکور، گونه ها از نوع مقاوم به خشکسالی، آفات و ... می باشند.

- پروژه نهالکاری به سبب افزایش پوشش گیاهی منطقه منجر به تقویت سفره آبهای زیرزمینی و چشمه ها و منابع آبی می گردد.

- برگزاری دوره و کارگاه ­های آموزشی و ترویجی برای دامداران و کشاورزان منطقه

- طراحی، چاپ و توزیع بروشورها و تراکت­ های ترویجی در بین کشاورزان با هدف ارتقاء آگاهی آن­ها در زمینه اهمیت پروژه نهالکاری، افزایش پوشش گیاهی و احیاء جنگل های مخروبه منطقه

همکاری و مشارکت نیروهای بومی و محلی منطقه در مرحله کاشت نهال و مراحل پس از کاشت (قرقبانی)  

- ایجاد فرصت­ های شغلی برای برخی از جوامع بومی منطقه (به عنوان نیروی کارگری)

- ایجاد فرصت­ های شغلی از طریق عملیات حفاظتی پروژه اجرا شده در منطقه (به عنوان نیروی قرقبان)

برگزاری کارگاه ­ها، جلسات و دوره­ های آموزشی در زمینه­ های تشکیل تعاونی­ ها، تشکل ­ها و صندوق ­های خرد روستایی، ولی به علت عدم انسجام اقوام محلی این مهم انجام نگردید.

- بهبود  وضعیت اراضی منطقه از طریق عملیات حفاظتی و بیولوژیکی

-  افزایش پوشش گیاهی در منطقه با توجه به استعداد اراضی (پوشش جنگلی با گونه های بومی)

- کاهش فرسایش فرسایش آبی و بادی که به علت فاقد پوشش بودن اراضی بالادست و با ایجاد رواناب و شیارها در اراضی این منطقه خسارات زیادی به اراضی زراعی و محصولات کشاورزان وارد می کرد که با انجام نهالکاری با حفاظت خاک این مشکل تا حد زیادی رفع گردید.

- افزایش تولید در بحث کشاورزی (با تلطیف آب و هوا و همچنین با افزایش و تقویت سفره های آب زیرزمینی و حفاظت خاک)

- افزایش تولید گیاهان دارویی در منطقه نهالکاری و حفاظت شده بصورت خودرو مانند آویشن، زرشک، توت فرنگی وحشی، بومادران و ...  

- بالا رفتن سطح مشارکت بهره ­برداران و جوامع محلی در این طرح

- افزایش سطح دانش و آگاهی بهره ­برداران و جوامع محلی به طرق مختلف

- بالا رفتن حس مسئولیت ­پذیری ذینفعان در راستای حفاظت از اراضی منطقه

- بهبود وضع درآمدی و معیشتی بهره ­برداران و جوامع محلی از طرق مختلف (افزایش کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی منطقه مانند گردو و گلابی)

- کاشت گونه های جنگلی بومی در اراضی فاقد پوشش و جنگل های مخروبه منطقه

- تغییر اقلیم محلی از طریق افزایش ذخایر سفره های آب زیرزمینی، کاهش سرعت و شدت باد، حفاظت خاک و ...

- اجرای پروژه­ های آبخیزداری ماننده سازه های گابیونی، سنگی ملاتی، تراس بندی اراضی شیبدار (همزمان کشت گونه های مثمره در این اراضی) و... جهت جلوگیری از فرسایش و حفاظت خاک در آبراهه های روستاهای پایین دست

- روند کاهشی تخریب اراضی کشاورزی از طریق حفاظت خاک و آب در منطقه

- کاشت گونه­ های درختی در اراضی شیبدار و جنگل های مخروبه منطقه جهت حفظ نوع کاربری اراضی منطقه 

جنگلکاری حفاظتی منطقه افرائی چهل چای مینودشت

بافت خاک منطقه لومی رسی و درصد کربن آلی حدود 2 درصد می باشد. 

منطقه مورد نظر در مناطق کوهستانی بوده و بخشی از آن حالت تپه ماهوری دارد. ضمن این که تنوع درصد شیب در آن بسیار بالاست. 

ميزان بارندگی سالانه در منطقه‌ از243 ميليمتر الی 928/8 ميليمتر متغير بوده و منابع آبی منطقه شامل رودخانه چهل چای و چشمه های اطراف (چشمه برفچال، چشمه غرغر، چشمه شاه، چشمه یورت مهدی و ... می باشد. 

به طور کلی اقداماتی همچون جلوگیری از فرسایش آبی و بادی با کاهش شیب منطقه و جلوگیری از ایجاد رواناب، پیشگیری از ورود خسارت به محصولات کشاورزی، افزایش راندمان اراضی کشاورزی که در نتیجه افزایش و بهبود منابع آبی، حفاظت خاک و ... به سبب ایجاد و توسعه پوشش گیاهی و درختی در نهالکاری بالادست، افزایش پوشش گیاهی در اراضی شیبدار منطقه (اجرا شده در طرح های موازی با این طرح در روستاهای اطراف)، حفظ و حراست از منابع طبیعی با جذب قرقبان و نیروی حفاظتی، برگزاری دوره­های آموزشی مرتبط با منطقه با هدف بهبود وضعیت معیشت، سازه های سنگی ملاتی، گابیونی احداث شده در مسیر آبراهه ها به منظور پیشگیری از وقوع سیل و جلوگیری از تخریب و حفاظت خاک، توسعه کسب و کار و اشتغال سازگار با محیط از نکات مثبت این طرح می­باشد. 

- ترویج استفاده از گونه‌های مناسب و سازگار با منطقه در اراضی کشاورزی و استفاده از گونه‌های درختی و علوفه ای مناسب با صرفه اقتصادی بالا بخصوص در اراضی شیبدار و در معرض فرسایش در طرح هایی که همزمان با این طرح در مناطق اطراف به اجرا در آمده بود.  

- افزایش بازدهی و توان تولید اراضی منطقه و در نتیجه افزایش درآمد بهره برداران ساکن منطقه

دستیابی به هدف مدیریت مشارکتی منابع طبیعی و توسعه روستایی با تشکیل بسیج جامعه محلی، استفاده از ظرفیت جوامع محلی در سطوح اجرا و حفاظت پروژه مذکور (حضور داوطلبانه و مشارکت جوامع محلی در مراحل اجرای پروژه‌ با توجه به شناخت منطقه) روش ­های معمولی است که پروژه مذکور در پیشبرد اجرای فعالیت­هایش بهره برده است.  

با توجه به اهداف اصلی اجرای پروژه نهالکاری می‌توان بیان نمود:

1- برگزاری جلسات و نشست با دامداران و ذینفعان منطقه در خصوص مزایا و اثرات مثبت نهالکاری در بهبود وضعیت اقلیمی، معیشتی و اقتصادی اجتماعی ساکنین منطقه

2- استفاده بهینه از ادوات مکانیزه کشاورزی جهت احداث بانکت در اراضی با شیب مناسب با هدف ذخیره نزولات آسمانی

3- استفاده از نیروی انسانی در جهت ایجاد تشتک، کشت نهال، حصارکشی و مراقبت های پس از اجرای پروژه

با توجه به وظایف پیش­بینی شده پروژه نهالکاری در سطح بیش از 670  هکتار از جنگل های مخروبه منطقه اجرا شده که نتیجه آن حفاظت خاک، جلوگیری از فرسایش آبی و بادی و کاهش خسارت به محصولات زراعی منطقه بود.

همزمان با اجرای پروژه نهالکاری احداث سازه های سنگی ملاتی و گابیونی در حوزه آبخیز، سازه های آشغالگیر در آبراهه ­ها، احیاء چشمه­ های طبیعی منطقه و استخراج آب معدنی از برخی چشمه ها از جمله برفچال، حفظ و حراست از پروژه نهالکاری با جذب قرقبان و نیروی حفاظتی، برگزاری دوره­های آموزشی مورد نیاز با هدف فرهنگ سازی، آگاهی رسانی و بهبود معیشت و اقتصاد خانواده در زمینه مدیریت دام در منطقه و آموزش کشت و توسعه گیاهان دارویی، توسعه زراعت با گونه­ های مثمره و غیرمثمره در اراضی شیبدار، توجه به دانش بومی جوامع محلی و بکارگیری آن در برنامه ­ها و فعالیت­ ها، ترویج و فرهنگ­سازی استفاده صحیح از زمین، از مهم­ترین فعالیت­ های اصلی آن بوده است. 

اجرای اقداماتی در راستای احیاء، توسعه و حفظ منابع طبیعی به عنوان نقاط مشترک و مطالعه وضع موجود منطقه، نیازسنجی اقدامات بر اساس شرایط منطقه، استفاده از نیروی کارگری داوطلبانه و غیرداوطلبانه مردمی در اجرای طرح، بالابودن احساس تعلق مردم به اجرای طرح به دلیل منافع طرح در احیاء جنگل و حفاظت خاک و در نتیجه بهبود معیشت ساکنین محل، توجه به مشارکت مردم و معیشت آنان به عنوان تفاوت­ های دانش بومی ارائه شده با روش ­های معمول است. 

بله- اجرای پروژه جنگلکاری در استان موفق بوده و بازدید از این مناطق به عنوان یک الگوی موفق در سطح استانی، کشوری و حتی بین المللی (در زمینه مدیریت چندمنظوره جنگلهای هیرکانی) به ‌منظور آشنایی با روند اقدامات انجام شده در منطقه صورت گرفته است.

شرکت چند منظوره جنگل های هیرکانی

جوامع بومی منطقه

- اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان

- مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان

- حصاکشی، تولید نهال مثمره و غیر مثمره و بکارگیری قرقبان بومی در جهت حفاظت از عرصه به عهدۀ دست اندکاران دولتی است.

-  استفاده از پتانسیل شرکت تعاونی و جوامع بومی منطقه در جهت احیاء و تقویت پوشش گیاهی و همچنین حفاظت از آن برعهدۀ دست اندرکاران غیردولتی و بومی است. ضمن این که مشارکت و همکاری در امر نهالکاری و جنگلکاری و احیای حصارکشی از جمله فعالیت های جوامع محلی است.  

1- توانمندسازی و ارتقاء دانش جوامع محلی با هدف بهبود درآمد و معیشت

2- افزایش اعتماد مردم نسبت به دولت و افزایش احساس تعلق نسبت به حفظ پروژه‌ اجرایی

1- حفظ خاک و جلوگیری از تخریب و فرسایش با توسعه پوشش جنگلی به ویژه بر روی اراضی شیبدار

2- حفظ عرصه‌های جنگلی و توسعه آن از طریق جنگلکاری با گونه­ های مثمره و غیرمثمره

1- الگو برداری از مشارکت جوامع محلی در اجرای پروژه های مذکور و در زمینه ­های مختلف اعم از اجرا و حفاظت بعد از اجرای طرح

2- افزایش تنوع پوشش گیاهی و سطح پوشش جنگلی در منطقه   

بله- بررسی ها حاکی از استقرار گونه های درختی و درختچه ای جنگلی بومی و همچنین گونه های گیاهی و دارویی ارزشمند در منطقه است که به طور مستقیم یا غیرمستقیم در افزایش سطح معیشتی، درآمدی و توانمندی جوامع محلی موثر بوده است. به بیان دیگر، نسبت سود به هزینه نشان از روند صعودی چرخۀ اقتصادی و مالی در اجرای پروژه مذکور در منطقه بوده است.

بله- از آنجایی که اجرای طرح و کلیه اقدامات مربوطه به واسطه مشارکت مردم و احساس تعلق آنان انجام شده است، لذا می ­توان گفت که این مشارکت با تغییر دیدگاه و نگرش مردم بومی در منطقه اتفاق افتاده است. لذا این دانش بومی پایدار است چرا که، مردم ضمن پی بردن به اهمیت حفظ منابع طبیعی (آب، خاک و زمین) و کاهش وابستگی آنان به منابع طبیعی، افزایش راندمان تولید محصولات زراعی (بواسطه بهبود اقلیم، منابع آب و حفظ خاک)، کشت نهال های بومی جنگلی و به تبع آن افزایش پوشش درختی، درختچه ای، علوفه ای و گونه های داروئی در منطقه بوده که این امر فرصت­ های شغلی را در مراحل کاشت و داشت (مراقبت و نگهداری) را به وجود آورده است. لذا مشارکت، با آگاهی جوامع محلی از منافع شخصی خود در فعالیت­ها و پروژه ­ها روند افزایشی داشته است.  

بر اساس اقدامات انجام شده در این پروژه به عنوان الگوی موفق معرفی شده که از شهرستان­ های مانند آزادشهر، گالیکش و رامیان و ... بازدیدهایی از اقدامات و شیوه انجام کار این صورت گرفته و حتی در مناطق مذکور به مرحله اجرا در آمده است.

بله- این طرح مورد حمایت ترویجی و حمایتی ذیل قرار گرفته است:

- اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان 

- UNDP : با ترویج این طرح موجب حمایت ذینفعان منطقه گردید.

- جهاد کشاورزی: در خصوص واکاری و آبیاری طرح موجبات حمایت از طرح را فراهم نمود.

- بسیج سازندگی: در زمینه اقدامات حمایتی و ترویجی این طرح همکاری لازم را داشته است.

1- عدم استفاده از پتانسیل­ های معیشتی موجود در منطقه: فراهم آوردن اشتغال پایدار و متناسب با منابع طبیعی برای افراد مختلف در روستا

2- سطح پایین بهره­ گیری از مشارکت جوامع محلی در اجرای پروژه ­ها:

این پروژه موجب فراهم آوردن مشارکت مردم در کلیه مراحل اجرا و نگهداری طرح و افزایش قدرت تصمیم­ گیری جوامع محلی و اظهار نظر آن­ها گردیده است.

3- سطح اعتماد و انسجام اجتماعی پایین در بین جوامع محلی و دستگاه­ های اجرایی: این پروژه موجب ایجاد اعتماد بین جوامع محلی و مسئولین دستگاه های اجرایی بخصوص منابع طبیعی و همچنین سبب افزایش تعامل دوسویه بین جوامع محلی و دستگاه های دولتی و افزایش اعتماد به نفس در مشارکت­ اجتماعی این افراد گردیده است.

4- پایین بودن سطح مسئولیت ­پذیری جوامع محلی در امر حفاظت و احیای عرصه ­های طبیعی:

فرهنگ سازی، تشریح مزایا و منافع اجرای طرح برای ذینفعان محلی و همچنین ایجاد مشاغل پایدار برای بومیان و افراد محلی سبب تغییر نگرش بهره­ برداران در امر مدیریت منابع طبیعی و ترغیب و بالا بردن انگیزه در بین آن­ها در راستای حفاظت و احیاء آن در این پروژه بوده است.

5- کم رنگ بودن همکاری و مشارکت جوامع محلی و سازمان­ ها:

اجرای این پروژه باعث فراهم کردن مشارکت ­های بین سازمانی و افزایش تعامل بین جوامع محلی و سازمان­ های ذیربط گردیده است.

6- عدم وجود تشکل­، صندوق خرد روستایی و تعاونی مرتبط با منابع طبیعی:

تلاش در جهت تشکیل گروه ­های توسعه روستا و سازماندهی جوامع محلی در قالب صندوق­ های خرد روستایی در این پروژه با هدف واگذاری بخش درختان مثمره پروژه (گردوکاری) انجام گردید ولی به سبب اختلافات طایفه ای و قومی این مهم صورت نگرفت.

7- عدم آگاهی ­رسانی در قالب جلسات و دوره­ های آموزش مرتبط:

در این پروژه با تلاش و پیگیری های مستمر کارشناسان اداره منابع طبیعی، نیروهای بسیجی و ... تشریح مزایای اجرای پروژه برای دینفعان، دامداران و بومیان محلی سبب افزایش آگاهی و تقویت ظرفیت گروه ­های توسعه روستایی و جوامع محلی از طریق جلسات و دوره­ های آموزشی و ترویجی متعدد گردید.

1- عدم مشارکت یا سطح پایین مشارکت جوامع محلی در طرح­ ها و پروژه­ های اقتصادی منابع طبیعی و آبخیزداری:

بکارگیری جوامع محلی در قالب انعقاد قرارداد شرکت بومی منطقه با اداره کل منابع طبیعی در راستای تأمین بخشی از نیروی کارگری مورد نیاز طرح که خود منجر به ایجاد اشتغال در منطقه گردید.

2- عدم شرایط لازم در ارائه تسهیلات بانکی با سود اندک به جوامع محلی:

با وجود تلاش های مستمر در زمینه ایجاد صندوق در روستاهای منطقه، به دلیل اختلافات طایفه ای و قومی در هیچ روستایی صندوق تشکیل نگردید.  

3- عدم کاربری صحیح اراضی کشاورزی و درصد سودآوری پایین برای جوامع محلی:

به علت نبود پوشش گیاهی مکفی در بالادست و مخروبه بودن جنگل، ایجاد فرسایش بادی و آبی و نبود ذخایر و منابع آبی کافی در منطقه زراعت و کشت و کار در منطقه دارای سودآوری بسیار پایین بود که با اجرای این طرح بهره وری و راندمان تولید محصولات کشاورزی به میزان چشمگیری افزایش نشان داد.

همچنین همزمان با اجرای این پروژه، در قالب طرح های دیگر توزیع گونه ­های مثمره جهت کاشت بر روی اراضی شیبدار و همچنین تغییر الگوی کشت در بخش زیادی از اراضی کشاورزی به گیاهان دارویی مانند گل محمدی، زعفران، گل گاوزبان در برخی روستاها مانند ده چناشک، چمانی، دروک، کفش محله، دوجوز، قلعه قافه و زمین شاهی صورت گرفت که خود باعث استفاده صحیح از اراضی و افزایش درآمد و بهبود وضعیت معیشتی ساکنین محلی گردید.

1- سازگاری پایین فعالیت­ های اصلی جوامع محلی به ویژه کشاورزی و دامداری با شرایط و پتانسیل محیطی:

سازگار نمودن کشاورزی و دامداری سنتی با منابع محیطی از طریق ایجاد فرصت­ های شغلی مناسب و رونق مشاغل موجود و تغییر الگوی کشت

2- رواج دامداری سنتی در بین مردم بومی: کاهش سطح دامداری سنتی از طریق رونق فرصت­ های جایگزین مانند زراعت یا تعلیف دام با علوفه دستی و کشت شده

3- رها بودن اراضی شیبدار در منطقه و شرایط برای فرسایش:  اجرای جنگلکاری در جنگل های مخروبه بالادست و درختکاری مثمره و همچنین کشت یونجه در اراضی شیبدار با هدف درآمدزایی و جلوگیری از فرسایش خاک و آب

4- عدم استفاده و بهره ­گیری از دانش بومی در فعالیت­ ها:

احیای دانش بومی در منطقه و استفاده از آن­ها به عنوان مکمل دانش رسمی در اجرای موفق برنامه­ ها

5- عدم وجود مشاغل جایگزین به ویژه برای زنان روستایی: ترویج مشاغل خرد درآمدزا