استفاه از بادشکن های غیرزنده در حاشیه دریاچه ارومیه- آذربایجان شرقی
1399/02/30
تاریخ پایان:
1399/07/10
استان:
آذربايجان شرقي
شهرستان:
عجب شير
شهر:
عجب شیر
شمال :
575563 , 4142675
جنوب:
575968 , 4141932
شرق:
575908 , 4142417
غرب:
575483 , 4142300
به منظور کنترل و مقابله با گرد و غبار و تثبیت ماسه های روان و تقویت پوشش گیاهی منطقه طرح جامع مقابله با بیابان زایی در حوضه دریاچه ارومیه انجام گرفته که یکی از این طرحها اجرای بادشکن های غیرزنده در روستای شیشوان شهرستان عجب شیر به طول 41 کیلومتر از سال 1395می باشد. برای اجرای عملیات بادشکن غیرزنده در روستای شیشوان پس از تعیین محل احداث بادشکن کانالها و شیاریهایی به عمق 50 و عرض 40 سانتیمتر و به طولی برابر طول هر ردیف بادشکن احداث گردید. در این پروژه جمع آوری و آماده سازی سرشاخه های گز با ارتفاع حدود 1.5 متر صورت گرفت و خاکهای حاصل از عملیات خاکی به داخل پی ها ریخته شده و تسطیح لازم انجام گرفت و سپس به منظور تثبیت و استقرار سرشاخه های اجرایی بادشکن کوبیدن سطوح خاکبرداری شده انجام پذیرفت.
اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان آذربایجان شرقی
جوامع محلی
شرکت کشت و صنعت هدیه بهشتی
اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان آذربایجان شرقی: اجرای عملیات احداث بادشکن غیرزنده جهت کنترل فرسایش بادی
جوامع محلی: کمک در عملیات احداث بادشکن غیرزنده و جمع آوری سرشاخه های گز و مراقبت از عرصه های احیایی
شرکت کشت و صنعت هدیه بهشتی: پیمانکار
ندارد
باتوجه به اینکه یکی از اقدامات در مدیریت منابع طبیعی حفاظت از خاک است بنابراین با اجرای عملیات احداث بادشکن غیرزنده اولاً جلو حرکت ذرات خاک که اکثر (75%-55%) به شکل جهشی اتفاق می افتد گرفته و ثانیاً باعث تغییر توان اکولوژیکی منطقه گردیده است.
با احداث بادشکن غیرزنده باعث تغییر وضعیت اکوسیستم منطقه در جهت بهبود آن و زادآوری طبیعی گونه ای یکساله و چند ساله در منطقه شده است.
باعث توسعه توان اکولوژیکی منطقه و افزایش تاب آوری اکوسیستم در آن منطقه گردیده است.
حمایت از مزارع کشاورزی-باغها- حیوانات و ساختمانها از اثرات سوء بادهای شدید و طوفهانهای نمکی
ارتقاء آگاهی بهره برداران نسبت به مسائل بیابان زایی و فرسایش بادی و راههای مقابله با آن
در تغییر میکروکلیمای محلی و افزایش مقاومت گیاهان به شرایط سخت و کم آبی و همچنین افزایش تنوع گونه ای و تاب آوری محیط به شرایط سخت محیطی
انجام پروژه باعث بهبود وضعیت اکوسیستم منطقه و تغییر در وضعیت پوشش گیاهی شده و لذا ظرفیت منابع موجود را افزایش داده و این امر موجب تغییر دیدگاه جوامع محلی گردیده و دانش و آگاهی آنها را نسبت به اهمیت پروژه های بیابان زدایی افزایش می دهد.
با توجه به تاثیر احداث بادشکن غیرزنده در بهبود وضعیت اکوسیستم منطقه بنابراین این امر باعث مشارکت و همکاری جوامع محلی در طرح های بیابان زدایی در حاشیه دریاچه ارومیه خواهد گردید.
با توجه به اینکه احداث بادشکن باعث حفاظت خاک در برابر فرسایش بادی خواهد شد. لذا این امر باعث تثبیت خاک و بالا بردن کیفیت خاک منطقه با کاهش میزان فرسایش بادی در منطقه خواهد گردید و لذا در بهبود وضعیت اقتصادی جوامع محلی تاثیر بسزایی خواهد گذاشت.
توسعه شرکت ها و تعاونی ها و تشکل های مردمی
همکاری تعاونی و تشکل های منابع طبیعی در اجرای پروژه ها
با اجرای پروژه بیابان زدایی در منطقه همکاری تشکل های مردمی و تعاونیهای منابع طبیعی در اجرای این پروزه ها گسترش خواهد یافت و این امر باعث بهبود وضعیت سرمایه های انسانی و همچنین بالا بردن میزان اگاهی مردم منطقه نسبت به مسائل و مشکلات بیابان زایی و تخزیب سرزمین خواهد شد.
با توجه به اینکه ایجاد بادشکن باعث افزایش درجه حرارت خاک منطقه مورد نظر شده و جوانه زنی سریع تر و رشد گیاه بهتر می شود و همچنین تغییر میکروکلیمای محلی موثر بوده و باعث افزایش درصد پوشش گیاهی و بهبود وضعیت زیست محیطی و تنوع گیاهی و حیوانی در حاشیه دریاچه ارومیه خواهد گردید و توان اکولوژیکی منطقه را بهبود خواهد داد.
با توجه به تاثیر مثبت احداث بادشکن غیر زنده بر خصوصیات خاک باعث اقزایش مواد آلی در سطح خاک شده و در دراز مدت سبب بهبود ساختار خاک و بدنبال آن افزایش تولید و بهره وری و درآمد جوامع محلی خواهد شد.
مهمترین دستاوردهای مثبت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی عملیات انجام شده شامل: بهبود وضعیت معیشتی جوامع محلی، حفاظت از شهرستانهای درگیر با فرسایش بادی و طوفانهای گردو غبار در منطقه، کاهش خسارات اقتصادی، کاهش بیماریهای تنفسی و بهداشتی، بهره برداری اقتصادی از جله چرای دام می باشد. بنابراین هدف کلی اجرای پروژه حفاظت از سرزمین در مقابل تخریب و فرسایش و هجوم ریزگردهای نمکی می باشد. لذا با حفاظت مراتع و اراضی کشاورزی و مسکونی تاثیر بسزایی در تثبیت جوامع محلی و بهره برداران بومی و تداوم معیشت و تولید آنها خواهد داشت.
با احداث بادشکن غیرزنده در منطقه شاهد افزایش تنوع گونه ای گیاهی و جانوری در منطقه بودیم و این امر سبب حفاظت از اکوسیستم شکننده حاشیه دریاچه ارومیه و بالا رفتن توان تاب آوری و تحمل اکوسیستم منطقه در برابر خطراتی چون رواناب، طوفانهای نمکی، ریزگردها و خشکسالی خواهد شد.
پروژه بادشکن غیرزنده در روستای شیشوان شهرستان عجب شیر به طول 41 کیلومتر در سال 1395 النجام گرفته است.
در فصل زمستان حاکمیت توده هوای خشک و سردسیری در سطح منطقه حاکم است.
شورو سدیمی- نمکزار
پایین ترین قسمت ( ارتفاع) حوضه آبریز دریاچه ارومیه همتراز با سطح دریاچه می باشد. ارتفاع سطح آب دریاچه ارومیه از سطح آبهای آزاد بطور معمول حدود 1274 متر است. حاشیه دریاچه ارومیه منطقه ای دشتی و تقریبا صاف می باشد.
پوشش گیاهی حاشیه دریاچه ارومیه از نظر فرم رویشی در 6 گروه علفی- بوته- خشی- درخچه ای شبه درختی- درختی قرار دارند و گیاهان هالوفیت مثل Salsola و هالکنموم در منطقه پوشش مناسبی دارد.
متوسط بارندگی سالانه 250.8 میلیمتر می باشد
سطح درآمد سالانه برای هر خانوار ساکن در محل حدود 250 تا 500 میلیون ریال
فعالیت اصلی منطقه زراعی- باغی و دامداری
مالکیت اراضی و حق بهره برداری رسمی و عرفی از منابع طبیعی منطقه مورد مطالعه جزو اراضی ملی و در مالکیت دولت می باشد.
ارتقاء مشارکت جوامع محلی در پروژه های مقابله با فرسایش بادی و گردغبار
افزایش اشتغال زایی جوامع محلی
افزایش آگاهی و دانش مردم منطقه نسبت به مسئله بیابان زایی
بهبود وضعیت زیست محیطی و تنوع زیستی منطقه
کانون چشمه های نمکی و فرسایش بادی در این منطقه (حاشیه دریاچه ارومیه) تهدیدی بر کیفیت هوای کلانشهر تبریز و روستاهای در ضلع شرقی حاشیه دریاچه ارومیه است که در صورت غفلت سلامت جمعیت انسانی و منابع طبیعی این مناطق را با خطر مواجه می کند.
اجرای پروژه بادشکن غیرزنده سبب کاهش لثرات طوفانهای نمکی گردیده و این امر باعث کاهش مشکلات بهداشتی و تنفسی گردیده همچنین باعث بهبود وضعیت خاک منطقه احیایی گردیده است.
شناسایی کانونهای فرسایش بادی
جلوگیری از حرکت ماسه های روان و مهار کانون های بحرانی فرسایش بادی و گردو غبار
بهبود وضعیت معیشتی جوامع انسانی منطقه طرح
این بادشکن 6 تا 10 برابر ارتفاع خود بر روی سرعت باد تاثیر داشته و سرعت آن را کاهش و از فرسایش بادی جلوگیری می کنند.
فرصتی برای رشد گیاهان بومی منطقه را فراهم کرده و در صد پوشش گیاهی منطقه و توان اکولوژیکی آن را افزایش می دهد
برای مقابله با حرکت ریزگردها و گرد و غبار در این منطقه از سرشاخه های درخت گز به ارتفاع 120سانتیمتر و از نوع بادشکن شطرنجی استفاده گردید.
جهت ایجاد بادشکن غیرزنده از نوع شطرنجی از سرشاخه های خشکیده درخت گز موجود در منطقه استفاده گردید و این کار با همکاری و مشارکت مردم محلی انجام گرفت.
به دلیل پسروی آب دریاچه ارومیه و کاهش سطح تراز آبی دریاچه شاهد ظهور عرصه هایی در ناحیه شرقی دریاچه هستیم و بدلیل شوری بالا منطقه فاقد پوشش گیاهی است و در معرض فرسایش بادی قرار دارد. بنابراین برای جلوگیری از حرکت ریزگردها و ایجاد گردو غبار در منطقه ایجاد بادشکن های غیرزنده راه حلی مناسب است.
در روش معمول از حفر کانال و همچنین برای مهار طوفانها و جلوگیریی از فرسایش خاک از سرشاخه های گز استفاده گردید.
اشتراک: طبق روش معمول ازسرشاخه گز استفاده گردید.
تفاوت: از گونه های گیاهی دیگر نیز می توان استفاده کرد ولی بعلت عدم وجود گیاهان مورد نظر و با توجه به در دسترس بودن سرشاخه های گز در منطقه اجرای عملیات سریعتر صورت گرفت و با هزینه کم اجرا شد.
بله
همانطور که مستحضرید برای کنترل و مدیریت مناطق بیابانی از 3 روش متداول شامل:
عملیات بیولوژیکی ، عملیات بیو مکانیکی و مدیریتی استفاده می شود. پروژه مقابله با گرد و غبار و فرسایش بادی در حاشیه دریاچه ارومیه حدود 3800 هکتار عملیات بیولوزیکی و در حدود 31725 هکتار اجرای سیستم چرای و قرق و مدیریتی صورت گرفته است و در حدود 400 هکتار عملیات بیومکانیکی صورت پذیرفته است.
جوامع محلی روستای شیشوان شهرستان عجب شیر
شرکت کشت و صنعت هدیه بهشتی
اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان آذربایجان شرقی
جوامع محلی
شرکت کشت و صنعت هدیه بهشتی
اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان آذربایجان شرقی: اجرای عملیات احداث بادشکن جهت کنترل فرسایش بادی
جوامع محلی: کمک در عملیات احداث بادشکن و مراقبت از عرصه های احیایی
شرکت کشت و صنعت هدیه بهشتی پیمانکار طرح مورد نظر بودند.
اثرات اقتصادی – اجتماعی ( از جمله فرهنگی)
مشارکت و همکاری جوامع محلی در اجرای پروژه ها
جلوگیری از مهاجرت روستائیان و کاهش فقر
بهبود وضعیت منابع طبیعی و آبخیزداری
حفظ منابع آب و خاک و کنترل رواناب سطحی و کاهش اثرات سیل
کاهش میزان فرسایش بادی در منطقه و وقوع ریزگردها
کاهش میزان فرسایش بادی و همچنین اثرات سوء ریزگردها بر دستگاه تنفسی جوامع محلی و شهرهای پیرامون حاشیه دریاچه ارومیه
اثرات اقتصادی و اجتماعی از جمله بر سطح درآمد خانوارهای روستایی و تولید و بهره وری تولیدات
جلوگیری از مهاجرت روستائیان
به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر کاهش تخریب سرزمین دارد؟ تخریب سرزمین به عوامل انسانی و یا طبیعی اطلاع می شود که در دراز مدت موجب کاهش قابلیت تولید خاک می گردند
به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر حفظ تنوع زیستی دارد؟
به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر تعدیل و یا سازگاری با اثرات تغییر اقلیم دارد؟ منظور از تغییر اقلیم در این سند کلیه اقداماتی است که موجب کاهش انتشار کربن اتمسفری و یا افزایش ترسیب یا ذخیر کربن در پوشش گیاهی و خاک می گردد. توسعه پوشش گیاهی از اقدامات شاخص ترسیب کربن در بخش منابع طبیعی می باشد.
به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر ارتقاء تاب آوری عوامل انسانی و طبیعی مرتبط دارد؟ منظور از تاب آوری قابلیت حفظ کارکرد سیستم در مواجه با یک شوک و یا ننش ناشی از عوامل اقلیمی و یا انسانی می باشد.
با احداث بادشکن غیرزنده در منطقه موجب حفاظت خاک و اراضی کشاورزی و باغات در منطقه گردیده است و این امر در افزایش درآمد کشاورزان و مهاجرت روستائیان به شهرهای دیگر کمک شایانی خواهد کرد.
بله
زمانی که با مشارکت مردمی کارهای پروژه انجام یابد، اثربخشی آن بیشتر و همچنین ادامه پروزه میسر خواهد شد.
بهبود ساختار خاک وحفاظت از اراضی کشاورزی در حاشیه دریاچه
جلوگیری از تخریب سرزمین
حفاظت از سکونتگاههای شهری و روستایی پیرامون دریاچه
بله
گزارش اقدامات و اثربخشی ان به سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور انعکاس یافته است
خیر
محلی
کدام شهر و شهرها
سایر استانها(کدام استان و استانها)
خاور میانه (کدام کشور یا کشورها)
سایر کشورهای نقاط جهان(کدام کشور یا کش.رها)
یکی از عوامل بازدارنده در بخش منابع انسانی کمبود نیروی کار بود و همچنین همزمانی این پروژه با فصل برداشت محصولات کشاورزی در منطقه مورد نظر بود که باعث مشکل در بکارگیری نیروی کار گردید.
اعتبارات در نظر گرفته شده برای این طرح ناکافی بوده و برای کسب نتیجه مطلوب نیاز به تخصص حداقل دو برابر بودجه در نظر گرفته شده در سال 99 باشد.
همچنین در فصل برداشت محصولات کشاورزی نیروی کار موجود در منطقه تقاضای کارمزد بیشتری داشتند که با توجه به بودجه در نظر گرفته شده عملا امکان پذیر نبود.
استفاده از گیاهان موجود در منطقه برای ایجاد بادشکن باعث فقر گیاهی در منطقه می شود. در احداث بادشکن باید دقت لازم بعمل آید تا از سرشاخه های خشکیده استفاده شود تا آسیبی به پوشش گیاهی منطقه وارد نگردد یا از مناطق نزدیکتر که دارای پوشش گیاهی غنی تری هستند استفاده گردد.