اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان در جهت حفظ، احياء، توسعه و بهره‌برداري اصولي از جنگل‌ها، مراتع، اراضي جنگلي، بيشه‌هاي طبيعي، حفاظت‌ و حمايت از آب و خاك كشور از طريق مديريت علمي بر حوزه‌هاي آبخيز و رعايت اصول توسعه پايدار این تجربه موفق را انجام داده است.

اداره کل منابع طبیعی  و آبخیزداری استان همدان

ایجاد بانک اطلاعاتی شامل هواشناسی، هیدرومتری، فرسایش و رسوب، پوشش گیاهی، آب های زیرزمینی، نفوذ پذیری

از طریق اطلاعات بدست آمده و پایش آنها نتایج ارزشمندی کسب خواهد شد که با استناد به این نتایج برنامه ریزی در جهت جلوگیری از فرسایش، اجرای پروژه های آبخیزداری و حفاظت و پیشگیری از تخریب ، حفاظت فیزیکی و بیولوژیکی (بوته کاری) اقدام خواهدشد.

در ایستگاه معرف زوجی گنبد در قسمت معرف به دلیل اجرای عملیات قرق ، بذر کاری و بوته کاری باعث افزایش پوشش گیاهی و علوفه ای و جلوگیری از فرسایش و رسوب و ترسیب کربن گردیده است

اجرای پروژه های بیواوژیک و مکانیکی آبخیزداری در منطقه اجرای طرح باعث بهبود عملیات بیولوژیک و آبخوانداری  و تبع آن توسعه فضای سبز در مناطق پایین دست شده است.

با تغییرات اقلیمی نظیر خشک سالی  گونه های مقاوم کشت گردیده  و  در شرایط کمبود علوفه  نیز گونه های مرتعی مناسب  جایگزین گردیده و با اجرای عملیا آبخیزداری مشکلات ناشی از خشکسالی به حداقل رسیده است .

ایستگاه معرف زوجی گنبد یکی از مرکز مهم در زمینه آموزش و افزایش آگاهی وآموزش گروهی و بهره برداری دانشجویان و مراکز علمی می باشد  و همچنین با آموزش انجام شده در منطقه اجرای طرح ، اهالی مشارکت مناسبی چه در زمان بوته کاری و چه در زمان قرق و رعایت آن داشته اند.

در اجرای پروژه گنبد از نظرات و مشورت مراکز علمی استفاده شده و باتوجه به آموزش های داده شده و تبیین اهمیت این پروژه اهالی مشارکت، همکاری و همبستگی همگانی در سطح حوزه در جهت جلوگیری از ورود دام به حوزه، عدم تخریب منطقه را  با اداره کل منابع طبیعی داشته اند

با اجرای طرح های آبخیزداری ( بیولوژیک و مکانیکی) در منطقه تغذیه منابع آبهای زیرزمینی  انجام شده و همین امر رونق باغداری و بهبود شرایط کشت را فراهم آورده و به تبع آن رونق درآمد و بهبود شرایط اقتصادی بهره برداران منطقه را در پی داشته است.

ازطرفی نیز با استفاده از نتایج و آمار بدست آمده از ایستگاه گنبد می توان برنامه ریزی مناسب و دقیق تری برای انجام پروژه ها لحاظ نمود که قطعا با اجرای پروژه ها براساس نتایج علمی می توان به موفقیت دست پیدا کرد که محاسن بسیاری از جمله بهبهود شرایط اقتصادی اهالی خواهد داشت

آموزش یکی از اهداف تعیین شده در اجرای پروژه ایستگاه معرف زوجی گنبد بوده است و پس از اجرای برگزاری تورهای مختلف آموزشی از منطقه انجام شده است  پایان نامه و مقالاتمتعددی با استفاده از نتایج تحقیقات این مرکز نوشته شده اشت.

براساس آموزش ها و برگزاری کلاسهای آموزشی برای اهالی منطقه و افزایش آگاهی آنها از دلایل احداث این ایستگاه همراهی بسیا خوب دهیار و شورای اسلامی روستای گنبد باعث اجرای موفق این پروزه شده  و در نتیجه  مشارکت مناسبی چه در زمان بوته کاری و چه در زمان قرق و رعایت آن داشته اند.

کاهش فرسایش و رسوب در حوزه ، افزایش تنوع پوشش گیاهی منطقه و به تبع آن افزایش تنوع گونه های جانوری ، تغذیه منابع آب زیرزمینی و افزایش رطوبت در منطقه

با افزایش سطح مناب آب زیرزمینی و بهبود وضعیت چاهها ، افزایش کاشت نهال های مثمر و غیر مثمر را درپی داشته است  و همچنین به دنبال جلوگیری از وقوع سیلاب و کاهش فرسایش و رسوب  باغات پایین دست این پروژه آسیب کمتری دیده و موجب بهره وری بیشتر  اهالی از باغات شده است.

به دنبال بهبودشرایط اقتصادی اهالی منطقه اجرای طرح در اثر باغداری و بهبود تولیدات باغی و ایجاد شغل های ثانویه باعث بهبود سرمایه های اجتماعی نظیر ایجاد و ساماندهی بهره برداران ، جلوگیری ازمهاجرت و کوچ اهالی و افزایش امید خواهد شد.

بهبود وضعیت اکوسیستم های منابع طبیعی و زیست محیطی دراثر قرق و غنی سازی منطقه راستای پایداری و حفظ محیط زیست بوده است

کنترل فرسایش بادی و آبی  و نفوذ آب در جهت آبخوانداری و آبخیزداری

افزایش رطوبت در منطقه

مقایسه تاثیرات مدیریت قرق در حوزه 

 حداکثر مطلق درجهٔ حرارت هوا در اين استان ۳۶/۸، و حداقل مطلق آن ۲۹/۶- و متوسط حرارت آن ۹/۶ درجهٔ سانتى‌گراد است. گرم‌ترين ماه‌هاى سال با حداکثر دماى ۳۵ درجهٔ سانتى‌گراد تير و مرداد است و سردترين ماه‌هاى سال، با ميانگين ۲۵/۴- درجهٔ سانتى‌گراد دى و بهمن است.به استناد همين گزارش، ميزان سالانهٔ بارندگى بيش از ۳۰۰ ميلى‌متر است که در ماه‌هاى مختلف سال متغير است؛ به طورى که در فروردين حداکثر ۹۵ ميلى‌متر، در ارديبهشت ۸۲ ميلى‌‌متر، در خرداد ۸۱ ميلى‌متر و در بقيهٔ ماه‌ها نيز به تناسب فصل متغيّر است. استان همدان با ۱۴۳ روز يخ‌بندان در سال يکى از سردترين استان‌هاى کشور است. سردترين ماه‌هاى سال، دى، بهمن، اسفند و گاهى فروردين است

بافت خاک عمدتاً شنی رسی بوده  ، در شیب ها باتوجه به عدم استقرار خاک عمق خاک متوسط به پایین می باشد که با اجرای قرق و استقرار گونه های مرتعی بافت سنگین موجود در برخی نقاط منطقه اصلاح می شود.

ارتفاع منطقه از سطح دریا 2319-2042 متر می باشد، منطقه کوهستانی با شیب متوسط 20.2% است و از نظر توپوگرافی منطقه دارای دو بخش تپه ماهور و کوهستان است.

منطقه مورد نظر دارای پوشش گیاهی با وضعیت خوب و متوسط با گونه های شاخص آستراگالوس، بروموس و آکانتوفیلوم است.

منطقه دارای آبراهه های فصلی با چشمه فصلی می باشد که با اجرای عملیات آبخیزداری تغذیه این چشمه ها بهتر صورت می گیرد .

سطح درآمد اهالی منطقه متوسط  می­باشد.

منابع اصلی در آمد دامداری ، باغداری و کشاورزی می باشد

تاثیر اجرای طرح در بهبود وضعیت مرتع و زادآوری گونه های موجود ،جلوگیری از تخریب و تاثیر آن بر شاخص اقتصادی با افزایش درآمد و شاخص های اجتماعی  و انسانی.

تخریب عرصه ها دراثر چرای مفرط دام و سیر قهقهرایی که مرتع در پیش گرفته بود همچنین وقوع سیلاب و افزایش فرسایش از عوامل اصلی شرایط بد اقتصادی و مهاجرت اهالی بود

 از دلایل عدم موفقیت در انجام پروژه های آبخیزداری ، عدم وجود اطلاعات کافی و کاربردی  در هر منطقه و در فاز مطالعات می باشد که قطعا با دستیابی به این داده های اماری بلند مدت و کوتاه مدت و اطلاعات دقیق و کاربردی، انجام مطالعات بر روی حوزه آبخیز نیز دقیقتر انجام می شود که منجر به  موفقیت پروژه های اجرا شده می گردد.

 ایستگاه معرف زوجی گنبد با در اختیار گذاشتن این اطلاعات( میزان رسوب ، میزان فرسایش، اطلاعات هواشناسی و...) ، کمک بسزایی در انجام مطالعات دقیق  و  اجرای پروژه ها با درصد موفقیت بالا می کند.

1- تولید آمار و اطلاعات جهت برنامه ریزی توسعه پایدار با توجه به چالش های زیستی کشور
2- ایجاد آمار و اطلاعات جهت نشان دادن اثربخشی آبخیزداری در کاهش فرسایش و رسوب و روان آب

3-تولید آمار و اطلاعات جهت تحلیل های ملی و منطقه ای به منظور اولویت بندی برنامه های حفاظت خاک

4-  ایجاد کانون یادگیری و آموزشی

5-  افزایش پوشش گیاهی منطقه و بهبود وضعیت مرتع

6-بررسی اثر بخشی

1-برداشت های دوره ای میزان پوشش گیاهی و فرسایش و رسوب و رواناب

2-تهیه و تدوین آمار و اطلاعات

3- پایش و تجزه و تحلیل آمار و اطلاعات

4- احداث بندهای گابیون و خشکه چین درمنطقه

5-بازدیدهای دانشجویی و مسئولین مراکز علمی و پژوهشی

ایستگاه معرف زوجی گنبد به دو قسمت معرف و شاهد تقسیم شده است:

  در حوزه معرف کلیه عملیات بیولوژیک و مکانیکی آبخیزداری انجام شده ، منطقه قرق گردیده  ولی در حوزه شاهد عملیات خاصی   ( آبخیزداری ، احیا و اصلاح و قرق و...)   صورت نمی گیرد که با بررسی و مقایسه این دو حوزه و اطلاعات و آمار بدست امده و تجزیه و تحلیل این امار ، نتایج بسیار مفیدی حاصل می شود.

تامین تجهیزات و ادوات جهت ایستکاه های هواشناسی، هیدرومتری و پیزومتری

قرق از جمله اقدامات صورت گرفته جهت مهیا شدن شرایط استقرار و رشد گونه های کلاس 1 هستند.

1-در جهت کنترل رواناب و رسوب بندهای  کنترل سیل و رسوب (ملاتی، گابیونی و خشکه چین) در حوزه معرف

2-جهت کنترل فرسایش انجام عملیات بیولوژیکی(بذرپاشی) و کپه کاری) و قرق مراتع در حوزه معرف

3-جهت افزایش پوشش گیاهی با مدیریت قرق مرتع و عملیات بیولوژیکی و کشت نهال انجام شده است.

4-آماده سازی آمار و تجهیزات موردنیاز جهت انجام بازدید علمی و ترویجی و کارهای پژوهشی و علمی و دانشگاهی و استفاده از یافته های علمی دانشجویی جهت افزایش کارایی و فعالیت های اجرایی مرتبط با حوزه

تامین تجهیزات و ادوات جهت ایستکاه های هواشناسی، هیدرومتری و پیزومتری -تهیه و تدوین آمار و اطلاعات ، برداشت های دوره ای میزان پوشش گیاهی و فرسایش و رسوب و رواناب، پایش و تجزیه و تحلیل آمار و اطلاعات

استفاده از ظرفیت مشارکت اهالی روستا در اجرای عملیات حفاظت، قرق و نگهداری با کمک نتایج طرح های پژوهشی ایستگاه  در جهت بهینه سازی فعالیت های اجرایی

بله

فلسفه وجودی ایستگاه معرف زوجی گنبد در تاتثیرگذاری بر روی پروژه ها و ازایش دستیابی به نتیج مورد نظر می باشد که در انجام مطالعات و اجرای پروژه ها نقش و تاثیر آن مشخص خواهد بود در همین راستا در اجرای بسیاری از پروزه های آبخیزداری در سطح استان از اطلاعات و داده های این استگاه استفاده می شود، همچنین مراکز علمی و تحقیاتی مانند مرکز تحیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان، دانشکده منابع طبیعی ملایر و دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان از اطلاعات و امکانات موجود در این ایستگاه بهره برده اند.

بحث اجرای قرق در فرسایش و افزایش پوشش گیاهی

بحث نتایج کشت گیاهان و نهالها

اثربخشی عملیات سازه ای و تعمیم آن در سایز حوزه ها

1-شورای اسلامی روستای گنبد

2- دهیاری روستا گنبد

3-عشایر کوچ رو منطقه

نقش سه مورد مذکور در همراهی و مشارکت با اداره کل منابع طبیعی در احداث و همگام با این اداره در روند اجرایی ایستگاه  بوده است

4- تعاونی های فراگیر شهرستانی در نگهداری و پرداخت هزینه های جاری  وعمرانی ایستگاه.

1-پروژه توسط اداره کل منابع طبیعی استان و اداره منابع طبیعی شهرستان همدان اجرا و در خصوص نگهداری و حفاظت طرح مذکور از ظرفیت شرکت های خصوصی و فراگیر استفاده شده است.

2-مشاوره اساتید دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی استان همدان

3- مرکزتحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان

نقش موارد 2 و 3 در رفع نواقص ، تجزیه و تحلیل داده های آماری و معرفی ایستگاه به دانشجویان و سایر مراکز علمی بمنظور بهر گیری از ظرفیت های موجود

1- دانشگاه بوعلی سینا کمک در تهیه گزارشات و نقشه های پایه حوز هو رفع نواقص و پایش اطلاعات و معرفی حوزه مذکور به سایر مراکز علمی

2-مرکز تحقیقات کمک در جانمایی تاسیسات حوزه و پایش اطلاعات بدست آمده

3-  دانشگاه بوعلی سینا و مرکز تحقیقات کمک در تجزه و تحلیل داده ها و آمار

4- تعاونی های فراگیر شهرستانی در نگهداری و پرداخت هزینه های جاری  وعمرانی ایستگاه

5-  نقش دهیاری ، شورای اسلامی در همراه نمودن مردم منطقه  با اداره کل منابع طبیعی در احداث و همچنین مشارکت و همراهی  با این اداره درعملیات اجرایی مانند جلوگیری از تخریب ، رعایت قرق و ... در  ایستگاه  بوده است

1-     ارتقاء سطح آگاهی عمومی اهالی

2-     افزایش رفاه عمومی

3-     تولید و اشتغال

1. اصلاح و احیاء مراتع (افزایش سطح تاج پوشش گیاهی و کیفیت مراتع
2. تغییر وضعیت مرتع و بهبود گرایش مرتع
3. کنترل فرسایش خاک و کاهش ریزگرد های منطقه
4. افزایش نفوذپذیری خاک و کاهش سیل و رواناب

افزایش ذخیره نزولات آسمانی و سطح سفره های آبهای زیر زمینی در پایین دست

1- تاثیر  مثبت در اجرای عملیات آبخیزداری در استان های مجاور ومناطق مشابه از نظر توپوگرافی و اقلیمی

2-      افزایش نهالکاری مثمر در خارج محدوده طرح (باغات انگور و باغات میوه)

خیر، تحلیل هزینه-فایده به عمل نیامده است.

بلی با توجه به بهبود پوشش گیاهی منطقه و  کنترل فرسایش و راون آب، تثبیت خاک و کاهش گرد و غبار منطقه و رضایت و استقبال ساکنین با مدیریت حوزه از اثربخشی فعالیت ها حوزه و رونق کشاورزی در منطقه می توان طرح مزبور را دارای اثر بخشی مثبت و پایدار دانست.با حذف عوامل تخریب فشار بر اکو سیستم برداشته می شود و اکو سیستم مرتع به پایداری می رسد.

بله . با توجه به اینکه پروژه مذکور جزء اولین تجربیات این قبیل پروژه ها در سطح کشور می باشد استفاده از تجربیات به دست آمده در این حوزه مورد استفاده در سایر استان ها بوده است.

دانشگاه ها و مراکز علمی نسبت به سوق دادن طرح ها و پایان نامه ها و پروژه های ابخیزداری در حوزه گنبد

اثرات وجود ایستگاه معرف زوجی گنبد بعنوان یک مرکز علمی و تحقیقاتی  براجرای پروژه ها و همچنین معرفی آن بعنوان کانون یادگیری و توانمندسازی کارشناسان و نیروهای شاغل مرتبط در این حوزه در استان و استان های مجاور و بهره گیری مراکز علمی و تحقیقاتی از این ایستگاه بمنظور افزایش تجربه دانشجویان از اثرات مثبت و غیرقابل انکار این طرح در حوزه منابع انسانی می باشد

با استفاده از نتایج حاصله از این ایستگاه و تجزیه و تحلیل آنها اجرای پروژه های بعدی در تمام مناطق استان با موفقیت و کسب نتایج موردنظر همراه خواهد بود و ضررو زیان مالی در اثر عدم اجرای مناسب پروژه ها به حداقل خواهد رسید. کاهش هزینه های آبخیز نشینان به دلیل تامین منابع آب و  از طریق کاشت نهال های مثمر و غیر مثمر و افزایش سطح درآمد از این موارد.

تثبیت خاک و کنترل فرسایش بادی

افزایش هوموس خاک و حاصلخیزی آن

کنترل فرسایش آبی و افزایش نفوذپذیری خاک

افزایش سطح آبهای زیرزمینی