اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان 

اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان که صاحب حق طرح مذکور بوده و ازطریق اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان همدان اجرا گردیده است.

ندارد

افزایش پوشش گیاهی و علوفه ای و در نتیجه حفاظت و پیشگیری از تخریب (هم حفاظت فیزیکی و هم بیولوژیکی) ،جلوگیری از فرسایش خاک، کنترل فرسایش بادی و نفوذ آب در جهت آبخوانداری و آبخیزداری

در پی کاشت گونه های مناسب و حفاظت از منطقه و افزایش گونه های مرتعی، پوشش گیاهی و علوفه ای قابل مشاهده است.

ایجاد جنگل کاری دست کاشت شهیدرجایی(حیدره) که باعث توسعه بیولوژیک و آبخوانداری منطقه شده و همچنین افزایش سرانه فضای سبز در  در شهر همدان را در پی دارد

پارک جنگلی حیدره در مجاورت شهر همدان، باغات منطقه فخرآباد و روستای حیدره قرار گرفته که همین مهم باعث مراجعه مردم به منطقه و استفاده از ظرفیت فضای سبز ایجاد شده و همچنینی افزایش گردشگر می شود.

از طرفی به دلیل اختصاص 30 هکتار از منطقه به کشت بذر بادام بصورت دیم و موفق بودن کشت بادام امکان بهره برداری اقتصادی  از ثمره  میوه آنها  و بهبود وضع معیشتی(اقتصادی) مردم منطقه را در پی خواهد داشت.

با توجه به شرایط منطقه، گونه های مقاوم به خصوصیات خاک ، شیب های متفاوت و اقلیم منطقه برای جنگلکاری انتخاب شده است،که باعث جلوگیری از عدم آسیب نهال های کاشته شده در اثر شرایط مختلف مانند : سرمازدگی، کم آبی و آفات شده  و دستیابی به اهداف مدنظر (جلوگیری فرسایش خاک ، افزایش پوشش گیاهی و ...) نیز شده است

به دلیل مجاورت جنگل کاری با شهر کلاس های مختلف آموزشی با موضوع حفظ و جلوگیری از آتش سوزی و بهره برداری اصولی برای بازدیدکنندگان برگزار گردیده و کلاس های آموزشی- ترویجی در منطقه حیدره (پلاکی که جنگل کاری درآن واقع شده) و همچنین  باغداران اطراف جنگلکاری به منظور آگاه سازی  از فواید طرح برگزارشد و از ظرفیت پیمانکاران و جوامع محلی در جهت کاشت و نگهداری جنگل کاری استفاده شده است.

همکاری جوامع محلی و نیروهای بومی  مناطق اطراف محدوده جنگلکاری به اجرای طرح از طریق نهالکاری و نگهداری ، اجرای سیستم آبیاری قطره ای و جلوگیری از حریق احتمالی و دیگر برنامه های اجرایی طرح.

جذب گردشگر از اکوتوریسم

 ایجاد بازارچه دائمی در فصل برداشت محصول،

تولید و اشتغال جوامع محلی

افزایش سطح فرهنگ عمومی اهالی در جهت ایجاد  فضای سبز و جنگل کاری و حفظ آن و از طرفی نیز با بهبود شرایط اقتصادی جوامع محلی از مهاجرت آنها از منطقه جلوگیری شده و همچنین از ظرفیت تعاونی فراگیر شهرستانی در اجرای پروژه استفاده شده است.

 ایجاد جنگل کاری مذکور و قرق و حفاظت منطقه  موجب بهبود و افزایش پوشش گیاهی، جلوگیری از فرسایش خاک،افزایش نفوذپذیری آب و جلوگیری از وقوع سیلاب،تلطیف هوا که با توجه به نزدیکی شهر تاثیر مستقیم و بسزایی در این چالش دارد و همچنین  بهبود فلور جانوری(افزایش زاد و ولد گونه های مختلف پرندگان مانند کبک)  در منطقه را دارد

حداکثر بهره وری و استفاده از محیط با کمترین مداخله و با قید حفظ و ارتقای کیفیت محیط زیست

تولید محصول بادام از طریق کشت بذر بصورت دیم

افزایش سرانه فضای سبز و ایجاد منطقه تفرجگاهی

بهبود وضعیت اقتصادی مردم مناطق اطراف پارک از طریق جذب گردشگر و مردم شهر به این منطقه ،افزایش دانش اهالی از طریق برگزاری کلاس های متعدد آموزشی ترویجی و مشارکت آنها در زمان اجرای طرح و حفظ آن

ترویج فرهنگ درختکاری و بهره برداری اصولی از منابع طبیعی به دلیل مجاورت پروژه به شهر که میتواند تغییری مهم و بنیادی در نوع نگرش بهره برداری از طبیعت ایجاد کند.

جنگلکاری باعث تثبیت خاک و افزایش آب سفره های زیرزمینی،افزایش پوشش گیاهی کف منطقه تلطیف هوا شده  و تاثیرمستقیم در مقابله با پدیده گرد وخاک  و آلودگی هوا دارد که در راستای پایداری و حفظ محیط زیست است.

طرح جنگل کاری حیدره (شهید رجائی) که در سال 1380عملیات اجرایی آن آغاز شده است. به میزان 120 هکتار

منطقه مورد مطالعاتی حیدره (محدوده جنگلکاری حیدره)  در غرب شهر همدان و در ارتفاعات شرقی روستای حیدره و در مجاورت باغات فخر آباد همدان واقع گردیده است و راه دسترسی به پارک به سمت روستاهای حیدره، سولان و امامزاده محسن است. 

اقلیم منطقه سرد و نیمه خشک می باشد و بیشترین بارندگی در فروردین ماه و کمترین بارندگی در شهریور ماه می باشد. متوسط دمای سالانه منطقه 11/2 درجه سانتی گراد تعیین شده است. 

وجود شیست های دگرگونی و لایه خاک ناشی از فرسایش آن- فرسایش پذیری بالای منطقه بخصوص در شیب های تند- بافت خاک در برخی نقاط سنگ ریزه- توانایی تولید رواناب کم تا متوسط به دلیل نفوذپذیری خاک در برخی نقاط منطقه. 

کمترین نقطه ارتفاعی موجود در تپه حیدره 1905 و بیشترین نقطه ارتفاعی 2088 می باشد و فاصله حداقل و حداکثر ارتفاع محدوده مورد مطالعه حدود 193 متر می باشد (2000-1894). میانگین شیب منطقه مورد مطالعه 29/8 درصد محاسبه شده است. 

قبل از پروژه پوشش غالب مرتعی و درختچه ای مانند بادامک ، شیرخشت  بوده و معمولا از گیاهان علفی یکساله بود  که بعد از جنگلکاری و قرق منطقه گونه های غالب این منطقه درختان بادام، زبان گنجشک، کاج تهران، سرو نقره ای، کاج سیاه، سرو خمره ای، سنجد و اقاقیا می باشند. 

آب مورد نیاز برای آبیاری جنگلکاری حیدره در سال های اولیه احداث دستی و با به کارگیری تانکرهای آبرسانی صورت می گرفت اما در حال حاضر در کل محدوده جنگلکاری شده سیستم آبیاری قطره ای اجرا گردیده که از نقاط قوت پروژه است و آب مورد نیاز از  چشمه های دشت میشان و طریق جوی احداثی از میدان میشان تامین و در دو استخر ذخیره آب ،ذخیره می گردد. میزان بارندگی محدوده 413 میلی متر است. 

سطح درآمد اهالی منطقه نسبتاً پایین می باشد که با احداث این  جنگل کاری و اجرای کامل این طرح باعث جذب گردشگر به این منطقه شده و باعث افزایش درآمد برای روستاها و مناطق اطراف محدوده مطالعاتی خواهد شد. منابع اصلی درآمد روستاهای اطراف محصولات زراعی و باغی می باشد. مالکیت اراضی و حق بهره برداری رسمی و عرفی از منابع طبیعی شامل زمین/ آب/ تولیدات مرتع و جنگل/ گیاهان داروئی و مالکیت دولتی است و یکی از اهداف طرح گردشگری است. هدف کلان طرح بهبود و توسعه وضعیت بهره برداری و مدیریت جاذبه هاست و مهم تر از همه جلوگیری از تخریب محیط زیست منطقه می باشد. 

در انتخاب گونه برای احداث جنگل کاری  و مناطق گردشگری همواره سه عامل مهم: هدف، مسائل زیست محیطی یا اکولوژیکی منطقه و مسائل اقتصادی و اجتماعی باید مورد توجه قرار گیرد در این پروژه به دلیل شرایط اقلیمی منطقه از گونه هایی استفاده شده که علاوه بر زیبایی با محیط نیز سازگاری داشته باشند. مطالعه حاضر بر مبنای این هدف کلی یعنی حداکثر کردن بهره وری و استفاده از محیط با کمترین مداخله و با قید حفظ و ارتقای کیفیت محیط زیست منطقه انجام شده است. 

ارزش بالای اراضی مجاور شهر موجب تخریب و تصرف اراضی توسط سودجیان شده بود که موجب آسیب جدی به طبیعت و منابع طبیعی  میگردد همچنین شیب بالای اراضی موجب تشدید فرسایش در منطقه شده  که با اجرای طرح جنگل کاری و قرق  و حفاظت از آن تاحد مطلوبی چالش ها مرتفع گردید 

از جمله عواملی که اثر نامطلوب روی درختان منطقه دارد موضوع کمبود آب بوده بخصوص در نقاطی که خاک ضعیف و کم عمق است را می توان نام برد.  که این مشکل نیز  با اجرای سیستم آبیاری قطره ای حل گردید

تراس بندی انجام شده جهت کشت بذر بادام موجب افزایش نفوذپذیری خاک منطقه شده است

تفریح و تفرج در مناطقی همچون پارک های خارج شهری به صورت نیاز برای شهروندان درآمده است. این مسئله در کنار نیازها و ویژگی های شهر همدان ضرورت اجرای طرح های جامع توسعه و احیای منابع طبیعی را ایجاب می کند. تپه حیدره به دلیل موقعیت خوبی که در شهر همدان دارد به منظور ایجاد مجموعه ای تفریحی در کنار مسائل اقتصادی- اجتماعی همچنین برای جلوگیری از فرسایش خاک و جلوگیری از رواناب و دیگر مسائل زیست محیطی و اکولوژیکی در این منطقه اقدام به جنگلکاری با گونه های سازگار با شرایط اقلیمی منطقه شده است. ارزش بالای اراضی مجاور شهر موجب تخریب و تصرف اراضی توسط سودجیان شده بود که موجب آسیب جدی به طبیعت و منابع طبیعی شده بود همچنین شیب بالی اراضی موجب تشدید فرسایش در منطقه شده  که با اجرای طرح جنگل کاری و قرق  و حفاظت از آن تاحد مطلوبی چالش ها مرتفع گردید

1- حفظ فضای سبز و ارزش های زیست محیطی 2- توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی منطقه با تقویت نیروهای اقتصادی موجود 3- فراهم آوردن بستری برای آموزش و اثرگذاری بر طیف استفاده کنندگان در جهت حفظ طبیعت 4- فراهم آوردن امکانات و فرصت های جدید برای گردشگری 

باتوجه به اهداف احداث طرح(جنگل کاری  شهیدرجایی) که توسعه فضای سبز ، جلوگیری از فرسایش و حفاظت از منطقه ، اکوتوریسم و و کاهش آلودگی هوای شهر همدان می باشد ،جنگل کاری و کاشت نهال با استفاده از گونه های مقاوم به شرایط منطقه و حتی المقدور گونه های مقاوم به کم آبی براساس طرح مصوب شده در کمیته فنی اجرا شده است

.نهال کاری با استفاده از گونه های مقاوم مانند کاج سیاه ، بادام ، سرو نقره ای و مناسب به شرایط منطقه  که در چاله ای به ابعاد 70*70*70 که به فواصل 4*4  روی خطوط تراز کشت گردید لازم به توضیح است چاله ها با استفاده از بیل مکانیکی حفر گردید ،در مناطقی که خاک شرایط خوبی نداشت  اصلاح و بهبود بافت خاک با استفاده از خاک زراعی و کودپوسیده حیوانی  انجام شد و به دلیل کمبود آب و محدودیت منابع آب در منطقه استفاده بهینه از منابع موجود و جلوگیری از هدررفتع آب بسیار ضروری بنظر میرسید که برهمین اساس نسبت به اجرای سیستم آبیاری قطره ای اقدام گردید.

  در مناطقی که  کشت بذر بادام و بصورت دیم انجام شده، عملیات تراس بندی، کاشت بذر بادام شیرین و عملیات پرورشی( مبارزه با آفات و علف های هرز ) سله شکنی اقدام گردیده

حفاظت و قرق منطقه : اطلاع رسانی عمومی و بکارگیری نگهبان 24 ساعتی در فصول مورد نیاز

کاشت و نگهداری نهال :نهال کاری با استفاده از گونه های مقاوم مانند کاج سیاه ، بادام ، سرو نقره ای و مناسب به شرایط منطقه  که در چاله ای به ابعاد 70*70*70 و به فواصل 4*4  روی خطوط تراز کشت گردید که چاله با استفاده از بیل مکانیکی حفر گردید

آبیاری:به دلیل کمبود آب نسبت به اجرای اجرای سیستم آبیاری قطره ای بمنظور استفاده بهینه از منابع آب موجود اقدام گردید

احداث بانکت به فواصل 4 متر از یکدیگر و در بعضی جاها به فواصل 3 متر از یکدیگر و بر روی خطوط تراز- حفر گودال به فواصل 4 متر- کشت مخلوط نهال سوزنی برگ و پهن برگ - انتخاب گونه مقاوم با شرایط منطقه 

افزایش سرانه فضای سبز و ایجاد پارک جنگلی جهت استفاده عموم و رعایت اصول فنی کشت

استفاده از سیستم آبیاری قطره ای برای استفاده بهینه از منابع آب موجود

بادام کاری درسطح 30 هکتار بصورت دیم و ایجاد تراس بندی

استفاده از ظرفیت بهره برداران و شرکت های بومی در اجرای عملیات،

حفر کانال حفاظتی مرز حائل اراضی ملی 

1- برگزاری کلاس های آموزشی در روستاهای اطراف( روستاهای سولان ، وفرجین، موییجین) و شهر مریانج که در مجاورت جنگل کاری واقع شده است و آگاه سازی آنان از فواید طرح. 

2- برگزاری تورهای ترویجی برای آشنایی با پروژه مذکور برای اداراتی چون هلال احمر - شهرداری - دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا

تعاونی فراگیر شهرستان همدان

دهیاری و شورای اسلامی روستای حیدره

شرکت تعاونی نهرآبشار الوند

1- پروژه توسط اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان و اداره منابع طبیعی شهرستان همدان انجام گردید و در حال حاضر با توجه به احاله مدیریت جهت اجرای طرح در اختیار شهرداری با  نظارت منابع طبیعی در حال انجام است. 

2- شرکت آب منطقه ای همدان

3- جهادکشاورزی شهرستان همدان

4- نیروی انتظامی

5- سازمان پارک ها و فضای شهرداری همدان

- شرکت آب منطقه ای و شرکت تعاونی نهرآبشار الوند : تامین آب جنگل کاری و نظارت بر تخصیص سهمیه آب

جهادکشاورزی: کمک در طراحی  و اجرای سیستم آبیاری قطره ای

شهرداری همدان : کمک در نهال کاری و نگهداری جنگل کاری و کمک در جهت اطفا حریق از طریق سازمان آتش نشانی

- کمک به اجرای طرح از طریق نهالکاری و جلوگیری از حریق احتمالی و دیگر برنامه های اجرایی طرح 

2-  اداره آموزش، ترویج و مشارکت های مردمی اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان همدان باهمکاری دهیاری و شورای اسلامی روستای حیدره کلاس هایی با موضوع منابع طبیعی و اهمیت آن برگزار  و اهمیت اجرا و نگهداری پروژه را تبیین نمودند.

1- جذب گردشگر

2- افزایش سطح فرهنگ عمومی اهالی در جهت فضای سبز و جنگل کاری و حفظ آن 

3- ایجاد تولید و اشتغال برای نیروهای کار بومی از طریق مشارکت و فعالیت در پروژه نگهداری از جنگل کاری

1- افزایش سطح تاج پوشش گیاهی 

2- کنترل فرسایش خاک و جلوگیری از رواناب

3- افزایش نفوذپذیری خاک

4- افزایش ذخیره نزولات آسمانی و سطح سفره های آب زیرزمینی

1- جنگلکاری های مذکور علاوه بر جذب گردشگر در محدوده مورد مطالعه باعث گردش طبیعت گردان به روستاها و مناطق اطراف شده

2- افزایش نفوذپذیری و کاهش خطر سیل خیزی منطقه 

3- تغذیه سفره های آب زیرزمینی و پرآب شدن چاه ها و قنوات باغات اطراف 

4- ترسیب کربن و تولید اکسیژن

5-تلطیف هوا

6- ایجاد منظره زیبا در دامنه الوند از داخل شهر 

بله، با توجه به اینکه یکی از اهداف مهم این طرح موضوع گردشگری است می توان اقتصادی بودن این طرح را توجیه کرد.

بله – اثرات اجرای طرح باتوجه به برنامه ریزی صورت گرفته و تاثیر ان بر منطقه پایدار بوده و درختکاری منطقه باعث حفظ خاک و جلوگیری از فرسایش خاک و جلوگیری از رواناب در مناطق پرشیب محدوده طرح شده و تلطیف هوا و جذب گردشکر به منطقه با توجه به قرارگیری تپه حیدره در نزدیک شهر و همچنین باعث زیباسازی و سرسبزی محیط اطراف شهر شده است.

 بله – جنگل کاری  اکباتان که در حاشیه شرقی شهر همدان و مجاورت سد اکباتان و روستای تفریجان واقع شده است

بله –  شهرداری همدان با بازدید از منطقه و بکارگیری تجارب موفق این پروژه در پروژه های در دست احداث خود استفاده نموده

از معضلات و مشکلات موجود در جوامع روستایی وجود بیکاری و پایین بودن سطح درآمد آنهاست که باعث تعرض به منابع طبیعی و همچنین ایجاد مشکلات اجتماعی می نماید لذا بر همین اساس استفاده از نیروی های بومی و دارای اطلاعات تجربی و علمی موجب پیشبرد پروژه و دستیابی به اهداف موردنظر گردیده است که از ابتدای پروژه مشارکت نیروهای بومی در کاشت و نگهداری  جنگل کاری منطقه تاثیر مثبتی در این زمینه داشته  و باتوجه به تأثیرات مثبت اجرای طرح قطعاً اهالی منطقه انگیزه ی بسیار زیادی در نگهداری و موفقیت طرح خواهند داشت.  باتوجه به مجاورت جنگل کاری حیدره به شهر همدان و واقع شدن در دامنه الوندو همچنین امکان تبدیل شدن به پارک جنگلی امکان ایجاد منطقه گردشگری (اکوتوریسم) و ایجاد درآمدزایی از طریق ورود گردشگر را دارد.

 نیاز شهرهمدان به توسعه فضای سبز و لزوم ایجاد پارکهای جنگلی بمنظور جلوگیری از آلودگی هوا، ایجاد تفرجگاه از یک طرف و همچنین ارزش بالای زمین در این منطقه و احتمال تصرف اراضی ملی توسط سودجویان الز طرف دیگر لزوم اجرای طرح جنگل کاری حیدره را بیش از پیش نمایان می سازد که با جانمایی مناسب (در شیبهای شمالی و مشرف به شهر  ) و کاشت نهال و به تبع آن حفاظت و قرق منطقه  تاثیر مثبت و بسیا خوبی بر این مشکلات داشته است.

وجود لایه بازدارنده شیست در عمق 50 سانتی متری خاک در منطقه باعث گردید ابعاد چاله ها به 70*70*70 افزایش پیدا کرده که با شکستن و عبور از این لایه بازدارنده امکان استقرار و زنده مانی نهالهای کاشته شده بیشتر می شود.