اطلاعات پرسشنامه

اجرای پروژه پخش سیلاب حوزه آبخیز جهان شهرستان اسفراین استان خراسان شمالی


تاریخ شروع:
1397/09/19
تاریخ پایان:

استان:
خراسان شمالي
شهرستان:
اسفراين
شهر:
اسفراین

مختصات جغرافیایی UTM
شمال :
578000 , 4100000
جنوب:
572000 , 4080000
شرق:
576000 , 4088000
غرب:
572000 , 4088000

توضیحات :
حوزه آبخيز جهان به وسعت 9240 هكتار در 60 کیلومتری شهرستان اسفراین واقع شده است. باتوجه به سيلابهاب فصلي متعدددرحوزه وخسارات زيادي كه اين سيلابها برمردم منطقه تحميل مي كنند، همچنين وجود منابع آب درپايين دست حوزه كه درمعرض خشك شدن است بهترين گزينه جهت كنترل سيلابها ونفوذآنهادرسفره هاي آب زيرزميني عمليات آبخوانداري توام باعمليات بيولوژيك ومديريت منابع ومراتع مي باشد و از طرفي يكي ازقابليتهاي مهم حوزه وجود عرصه مناسب جهت عمليات آبخوانداري وپخش سيلاب است. لذا از ابتدای سال 97 تاکنون 86 میلیارد ریال اعتبار از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی جهت اجرای عملیات پخش سیلاب حوزه آبخیز جهان و تکمیل و توسعه پروژه پخش سیلاب مصوب و عملیات پخش سیلاب اجرایی گردیده است. این عملیات در مجموع در سطح عرصه 150 هکتار و حجم عمليات خاكي انجام شده در سال 97: 109380 و درسال 99 86000 مترمكعب مي باشد می باشد. اجرای این عملیات پتانسیل نگهداشت بیش از یک میلیون وچهارصد متر مکعب آب در سال در مخازنی که برای تله اندازی جریانات سیلابی احداث شده است را فراهم نموده است. رسالت ذاتی آبخوانداری و پخش سیلاب ، نفوذ باران و سیلاب به درون زمین و حفظ و پایداری آب در چرخه اکوسیستم طبیعت است که منجر به کاهش خسارات سیل، تقویت ذخیره آب در آبخوان چاه‌ها، چشمه‌ها و قنوات، بهبود وضعیت رطوبتی خاک، کاهش فرسایش آبی و بادی، احیای پوشش گیاهی و حفظ تعادل اکولوژیک عرصه‌های طبیعی می‌گردد. اهداف اجرایی این طرح، کنترل سیل و رسوب، بهره وری بهینه از سیلاب، افزایش آبدهی قنات ها، چشمه ها و چاه های آب زراعی و پیشگیری از خسارت سیل به اراضی کشاورزی و باغ ها و تاسیسات عمرانی و نیز توسعه کشاورزی و اشتغالزایی است.


1- حق مالکیت معنوی
اگر تمام و یا بخشی از بهترین تجربیات/ دانش بومی توضیح داده شده در این قالب تحت پوشش حق مالکیت معنوی برای سازمان ، نهاد، فرد، گروه، تشکل رسمی و یا بومی و جوامع محلی می باشد، مشخص کنید:

 پروژه پخش سیلاب حوزه آبخیز جهان به نمایندگی از سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور) می باشد و با مشارکت جوامع محلی در شهرستان اسفراین اجرا شده است.

توضیحی در مورد سازمان ، نهاد، فرد، گروه، تشکل رسمی و یا بومی و جوامع محلی صاحب حق بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه دهید:

اجرای پروژه زیر نظر اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان شمالی و اداره منابع طبیعی و اّبخیزداری شهرستان اسفراین به صورت هماهنگ و منسجم از همکاری پیمانکاران و مشارکت مردمی بهره برده و بصورت شایسته ای در پیشبرد اقدامات و اهداف متعالی پروژه همکاری می­نمایند.


2- طبقه بندی
بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده را بر اساس نوع عرصه/ ارتباط با ماموریت های محوری سازمان جنگلها مراتع و آبخیزداری/ و تاثیرات آن در اعمال بهترین تجربیات/ دانش بومی طبقه بندی کنید ( می توانید چندین گزینه را انتخاب کنید)
کاربری غالب در منطقه مشخص شده
جنگل خیر
مرتع خیر
بیابان خیر
حفاظت از عرصه های منابع طبیعی خیر
آبخیزداری/ آبخوانداری بلی
توان افزایی جوامع محلی خیر
سایر ( عنوان درج گردد) :

حفاظت از خاک و آب، بهبود شرایط معیشت،ایجاد معیشت جایگزین

کمک به اقدامات مدیریت منابع طبیعی
حفاظت و پیشگیری از تخریب :

علاوه بر كاهش خسارات سيلاب و افزايش منابع آبي، به طور متوسط فرسايش به ميزان 20 درصد كاهش یافته است و از خسارات سيلاب به مزارع و اماكن مسكوني پايين دست كاسته شده است.

احیاء :

افزایش 50 درصد پوشش و در نتیجه تولید علوفه

توسعه :

توسعه کشاورزی، توسعه دامداری، توسعه پوشش گیاهی

بهره برداری :

بهره برداری بهینه از روان آب حاصل شده در راستای بهبود سطح آب های زیرزمینی، پوشش گیاهی و ... 

سازگاری با شرایط نامطلوب نظیر خشکسالی/ طغیان امراض و آفات/ کاهش تولید علوفه و... :

 با توجه به افزایش ذخیره نزولات آسمانی و در نتیجه افزایش سطح آب های زیرزمینی، افزایش تولید علوفه و حفظ تنوع گونه ای موجب سازگاری با شرایط نامطلوب خشکسالی می گردد. 

ظرفیت سازی و ارتقاء آگاهی :

برگزاری کارگاه آموزشی در روستای جهان، دهنه اجاق و بکرآباد 

مشارکت، همکاری :

مشارکت جوامع محلی ساکن

کمک به اهداف توسعه پایدار منابع طبیعی
بهبود وضعیت اقتصادی :

با توجه به کنترل سیلاب و کاهش خسارت به اراضی کشاورزی و همچنین تأثیر بر افزایش تولید علوفه موجب افزایش درآمد و بهبود وضعیت اقتصادی  می گردد.

بهبود سرمایه های اجتماعی نظیر ایجاد و ساماندهی تشکلها، آموزش، ارتقاء آگاهی و... :

افزایش میزان مشارکت در بین شوراها، دهیاران و سایر افراد در ساکن در منطقه، همچنین آگاهی از اهمیت منابع طبیعی و تلاش در جهت حفظ و صیانت از آن

بهبود وضعیت اکوسیستم های منابع طبیعی :

با توجه به اثر مثبت این پروژه بر تقویت سطح آب های زیرزمینی، بهبود وضعیت پوشش گیاهی، حفظ خاک و همچنین بهبود وضعیت درآمد جوامع محلی بهبود وضعیت اکوسیستم های منابع طبیعی را از نظر حفظ بانک بذر، پوشش گیاهی، تنوع گیاهی و تثبیت خاک خواهند داشت.

نوع اثرات بهترین تجربیات/ دانش بومی در محدوده استفاده از آن
اثرات تولیدی و یا بهره وری :

افزایش پوشش گیاهی، افزایش تولید محصولات کشاورزی و دامی.

اثرات اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی :

ارتقای سطح فرهنگ حفظ منابع طبیعی، افزایش سطح مشارکت پذیری، افزایش میزان درآمد حاصل از محصولات کشاورزی و دامی

اثرات زیست محیطی :

فوايد زيادي در رابطه با حفظ مراتع و ارزش‌هاي غير علوفه‌اي، تلطيف هوا، حفظ گونه‌اي گياهي، تداوم اقتصاد پايدار و حفظ جمعيت موجود داشته است.     


3- تشریح موقعیت و شرایط
عنوان بهترین تجربیات/ دانش بومی و سال شروع

اجرای پروژه پخش سیلاب حوزه آبخیز جهان شهرستان اسفراین استان خراسان شمالی

موقعیت مکانی ( در صورت وجود نقشه ای ارائه دهید) باgps از اسامی رسمی و محلی برای تشریح این موفعیت استفاده نمایید

سيستم جغرافيايي

طول جغرافيايي

 "32  َ 45    ْ 57             تا        "00   َ 54    ْ 57             

عرض جغرافيايي

   "24   َ29    ْ37              تا        "40    َ52       ْ37

سيستم تصوير UTM

 

 

567725              تا                  580088

Y

4081504            تا                 4100585

راجع به وضعیت طبیعی محل به اختصار توضیح دهید
اقلیم :
  • اقليم منطقه در روش آمبرژه اقليم ارتفاعات و در روش دومارتن نيمه خشك مي باشد. در متوسط بارندگی سالانه حوزه 360 میلیمتر و بیشترین بارندگی ماهانه حوزه مربوط به ماه فروردين به میزان9/60 میلیمتر و در  ماههاي تير، مرداد و شهریور  مقدار بارندگي كمتر از 5 ميليمتر است. بارندگی سالانه حوزه بین280 میلیمتر در نقاط پست و 490ميليمتر در نقاط مرتفع متغیر می باشد. بيشترين مقدار آب حاصل از ذوب برف در ماه اسفند  به مقدار48 مليمتر مي باشد. حوزه جهان اسفراين داراي متوسط درجه حرارت ساليانه 3/8، متوسط حداقل درجه حرارت ساليانه5/3، متوسط حداکثر درجه حرارت ساليانه 1/13، حداقل مطلق ساليانه 26- دربهمن ماه و حداكثر مطلق ساليانه7/37 درجه سانتیگراد در تير ماه می باشد. بیشترین یخبندان در ماه بهمن به مدت 27 روز اتفاق می افتد و تعدادروزهاي يخبندان در طول سال114روز مي باشد. بیشترین میزان رطوبت نسبی در حوزه مورد مطالعه در فصل زمستان وکمترین آنها در فصل تابستان مشاهده شده است. بيشترين فشار بخار اشباع متوسط در تير و كمترين مقدار در بهمن مشاهده مي شود و فشاربخار اشباع واقعي در تير ماكزيمم و در بهمن مينيمم است. اقليم منطقه در روش آمبرژه اقليم ارتفاعات  و در روش دومارتن نيمه خشك مي باشد. در روش منحني آمبرو ترميك فاصله زماني اواسط آبان لغايت اواسط ارديبهشت منطبق بر دوره مرطوب محاسبه گرديد. جهت تعيين اقليم حوزه روش دومارتن پيشنهاد مي گردد باد غالب منطقه جنوب شرقي و به ميزان 6/12 درصد از كل بادها مي‌باشد. ميزان تبخير از طشتك در حوزه برابر1899ميليمتر برآورد گرديد همچنين ميزان تبخير از سطح آزاد آب در حوزه فوق الذكر 1398 ميليمتر مي باشد. ميزان تبخير- تعرق پتانسيل در ماه اوج (تير) برابر 139مقدار تبخير- تعرق ساليانه با روش بلاني كريدل 631ميليمتر برآورد گرديد. مقدار تبخير- تعرق واقعي با روش تورك 310 و روش كوتاين 294 ميليمتر محاسبه شد. با توجه به اقليم منطقه روش كوتاين جهت برآورد تبخير- تعرق واقعي مناسب تشخيص داده شد.
خاک :

حوزه مطالعاتی جهان اسفراین دارای سه تیپ فیزیوگرافی کوهها، تپه ها و فلاتها می باشد. خاکهای این حوزه در دو رده  EntisolsوInceptisols  قرار می گیرند. این خاکها دارای تکامل نسبی بوده و افق Calcic در خاکهای اینسپتی سول مشاهده می شود. رژیم حرارتی مزیک و رژیم رطوبتی زریک می باشد. با توجه به بافت خاک سطحی و میزان عمق خاک و نوع لایه محدود کننده گروه هیدرولوژیک C بیشترین مساحت را در حوزه دارا می باشد.

توپوگرافی :

حوزه آبخیز جهان با مساحتی در حدود 60/9239 هکتار در حوزه آبخیز کویر مرکزی و از نظر تقسيمات كشوري محدوده حوزه آبخيز جهان در دهستان بام  به مركزيت روستاي بام از بخش بام و صفي آباد به مركزيت شهر صفي آباد در شهرستان اسفراين به مركزيت شهر اسفراين در استان خراسان شمالي قرار دارد. مهمترین آبادی های موجود در محدوده حوزه، روستاهای جهان، چهارمست، کاریزدر و بکرآباد می باشند که در داخل حوزه قراردارند.

 اين حوزه با توجه به عوامل  موثر در تقسيم بندي حوزه از قبيل توپوگرافي، آبراهه و ... به زير حوزه هاي کوچکتري تقسيم شد كه نتيجه آن ايجاد 16 زيرحوزه هيدرولوژيک و 8 زير حوزه غير هيدرولوژيک و 8 زيرحوزه تركيبي هيدرولوژيك تشکيل شده است. شایان ذکر است که حوزه آبخیز جهان اسفراین دارای هفت خروجی بوده، که مهمترین آنها رودخانه دره جهان می باشد.

پوشش گیاهی :

حوزه جهان شهرستان اسفراين با مساحت 60/9239 هکتار داراي 5 تيپ گياهي و 148 گونه مرتعي مي باشد. از مساحت فوق فقط 9/5302 هكتار متعلق به مراتع مي باشند. در ميان گياهان منطقه گون ،گياهان بالشتكي، قياق ،علف پشمكي و هزار خار نقش عمده اي را در تشكيل تيپهاي گياهي منطقه دارند. خلاصه اي از تيپهاي گياهي منطقه در جدول زير آورده شده است.

 توليد قابل بهره‌برداري اين تيپها 378490كيلوگرم مي‌باشد و اين علوفه 6308 واحد دامي را در مدت 30 روز (AUM) تعليف مي كند مي‌باشد. در تمام سامانهاي عرفي منطقه دام مازاد بر ظرفيت مرتع وجود دارد.علت اين امر، توان كم مرتع به دليل ضعيف بودن تشكيلات زمين شناسي، عدم وجود مرتع در بعضي سامانها، تبديل مراتع در پايين دست حوزه به اراضي زراعي، ورود دام عشايري بدون مجوز چرا به مراتع مي باشد. براي جلوگيري از ازدياد دام در منطقه بايد شغلهاي جديد، و استفاده از علوفه پسچر اراضي زراعي پايين دست منطقه، علوفه كاري وكاهش دام در سامانها را اجرا كرد.

گرايش مرتع

وضعيت مرتع

درصد تاج پوشش

درصد لاشبرگ

درصد سنگ و سنگ ريزه

درصد خاك لخت

كد تيپ

منفي

متوسط

38

2

35

25

I

منفي

فقير

16

0

54

30

II

ثابت

متوسط

33

4

43

20

III

مثبت

خوب

40

5

38

17

IV

منفي

فقير

22

4

48

26

V

كد تيپ

علامت اختصاري

نام فارسي

هكتار

درصد از كل

درصد از مرتع

I

As.go-Ac.kh

St.ba

گون- كلاه ميرحسن- گيس پيرزن

1428/7

15/5

26/9

II

Am.ly-As.go-St.ba

بادام كوهي گون- گيس پيرزن

551/6

6/0

10/4

III

Br.to-Co.c

-Ag.in

علف پشمكي- هزار خار- قياق

958/5

10/4

18/1

IV

Br.to-On.co-Ag.in

علف پشمكي- اسپرس خاردار- قياق

901/0

9/8

17/0

V

Co.Co-Br

to-As.

هزار خار- علف پشمكي- قياق

1463/0

15/8

27/6

كل

 

 

5302/9

57/4

100

وضعیت منابع آب :

حوزه آبخیز جهان  از شمال به کوه های شاه جهان، از جنوب و جنوب غرب به روستاهای کاریز در و دهنه اجاق، از شرق به کوه های شاه حسن،گل دره و قره دیزه، از غرب به کوه خزان ختم می شود. به لحاظ آب و هوایی منطقه دارای آب و هوای سرد و کوهستانی است. میزان متوسط بارندگی 157 میلیمتر است. راستای عمومی رودخانه شمال شرق - جنوب غرب است. بلند ترین قله در منطقه به حدود 3000 متر در دیدگاه شکار بانی در شمال شرق منطقه می رسد. مهمترین آبادی های حوزه عبارتند از : جهان، چهار مست،کاریز در است که روستاهای دهنه اجاق و دستجرد نیز در نزدیکی حوزه قرار دارند.

تکتونيک فعال و وجود گسل ها و درز و شکاف در برخی قسمتهای آن، در ظهور چشمه موثر بوده است. منابع آبی حوزه بیشتر از نوع آبرفتی، سازندی، گسلی هستند. تقریباً اغلب چشمه ها یا از سفره های آب زیرزمینی در اعماق آبرفتها نشت می کنند یا از شکستگی ها ظاهر می شوند. به دلیل کوهستانی بودن و همچنینی ساختار زمین شناسی منطقه ، چشمه های نشتی ، زهکشی و عمدتا از طریق بستر آبراهه ها و رودخانه های اصلی و غیره وجود دارد.آمار برداری چشمه ها شامل طول و عرض جغرافیایی،ارتفاع چشمه،نوع چشمه،نام مالک،روستا یا عارضه زمین شناسی مجاور آن،نوع مصرف،آبدهی ،وضعیت چشمه و غیره می باشد.در حوزه آبخیز مورد مطالعه 18 دهنه چشمه با دبی 0.1 تا 1 لیتر در ثانیه شناسایی و پراکندگی و موقعیت آنها بر روی نقشه منابع آب ارائه شده است. آمار و اطلاعات انوع چشمه به همراه سایر مشخصات در جدول زیر آمده است.اکثر چشمه های حوزه،آبرفتی(از نوع زهکشی و نشتی)و سازندی با دبی متغیر می باشد.آبدهی چشمه ها در فصل بهار و به خصوص در ماههای فروردین و اردیبهشت،زیاد و از فصل تابستان کمتر می گردد.در این گزارش دبی به صورت  لحظه ای و بدون در نظر گرفتن دبی متوسط سالیانه آورده شده است

حوزه آبخیز جهان اسفراین به دلیل شرایط خاص مورفولوژیکی و فراهم بودن شرایط لازم جهت حفر قنات تعداد 14 رشته قنات وجود دارد.


وضعیت غالب شرایط اقتصادی – اجتماعی مردم ساکن در محل و یا در مجاورت آن
سطح درآمد، منابع اصلی و فرعی درآمد، مالکیت اراضی و حق بهره برداری رسمی و عرفی از منابع طبیعی شامل زمین/ آب/ تولیدات مرتع جنگل/ کیاهان دارویی و... :

1-زراعی: در مجموع درآمد خالص ناشي از فعاليتهاي زراعي برابر با13709077500 ريال در كل حوزه است. سرانه هر بهره بردار از بخش كشاورزي برابر با 28982474ريال در سال و درآمد خانوار به طور ماهانه برابر با  2415206ريال مي‌باشد.

2-دامی: بنابراين درآمد خالص نهايي روستاها وعشاير از بخش دامداري برابر با 3730535696  ريال است.كه بيشترين درآمد دامداري حوزه ناشي از فروش بره وبزغاله بدست مي آيد.به طور ميانگين سرانه هر خانوار از بخش دامداري برابر با  4292906ريال  در سال ودرآمد هر خانوار به طور ماهانه برابر با  357742 ريال مي‌باشد.  درآمد خالص نهايي روستاها وعشاير از بخش دامداري برابر با 3730535696ريال است.كه بيشترين درآمد دامداري حوزه ناشي از فروش بره وبزغاله بدست مي آيد.به طور ميانگين سرانه هر خانوار از بخش دامداري برابر با 4292906 ريال  در سال ودرآمد هر خانوار به طور ماهانه برابر با 357742   ريال مي‌باشد.

منابع اصلی و فرعی درآمد :

منابع اصلی درآمد کشاورزی و دامپروری است. درآمد فرعی برداشت از زرشک کوهی

مالکیت اراضی و حق بهره برداری رسمی و عرفی از منابع طبیعی شامل زمین/ آب/ تولیدات مرتع جنگل/ کیاهان دارویی و... :  

بهره­برداری از مراتع به صورت مشاعی بوده و اغلب اراضی زراعی دارای تداخلات با اراضی ملی می باشد. برخی از ارضی زراعی و باغات و مستثنیات اهالی دارای سند مالکیت می باشد. بهره برداری از گیاهان دارویی به جز سامان های عرفی دارای طرح مرتعداری و طرح بهره برداری به صورت غیر هدفمند برداشت و با قیمت نازلی به فروش می رسد.

بر پایه چه معیار و شاخصهایی بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده را اثرگذار در مدیریت پایدار منابع طبیعی و آبخیزداری می دانید

-شاخص هایی که بر اساس آن پروژه پخش سیلا ب حوزه آبخیز جهان به عنوان طرحی موفق در کشور شناخته شده است یه شرح ذیل گزارش می شود:

-تشکیل کمیته های سازمانی در سطوح مختلف

-اشتغالزایی و درامدزایی در روستاها

-رضایت و استقبال روستاهای هدف

-مطالعات تدوین سند راهبردی استانی

-بازدیدها از سایر پایلوت های موفق

-مستندسازی


4- تشریح مشکلات ( علل مستقیم و غیر مستقیم) و اهداف بهترین تجربیات/ دانش بومی
تشریح مشکلات و چالشهای منطقه در رابطه با مدیریت منابع طبیعی و آبخیزداری

از مشکلات و چالش های طرح مدیریت جامع حوزه های آبخیز استان خراسان شمالی می توان به مواردی چون توسعه نامتوازن اقتصادی، عدم مدیریت یکپارچه، تخریب اراضی، سیل خیزی و فرسایش پذیری، مهاجرت و رفاه اجتماعی پایین اشاره کرد.

-موانع سياستي: اگرچه دولت ايران سياست هايي را براي پرداختن به تخريب منابع طبيعي و محيط زيست تدوين كرده است، اما فقدان يك دستورالعمل سياستگذاري منسجم، براي رويكردي هماهنگ در مديريت جامع منابع طبيعي، مانعي مهم بوده است. سياست هاي سازمان هاي مختلف در اغلب اوقات با هم سازگاري نداشته و بعضاً در تضاد با هم هستند. گرچه تلاش هايي در راستاي جامع سازي سياستگذاري و فعاليت ها انجام شده، اما اين تلاش ها از بي تعهدي ها و عدم پايبندي سازماني و سياسي،بسيار آسيب ديده اند.و منجر به عدم پایداری فعالیتهای انجام شده در سطح محلی شده است. بنابراين، ارتقاي تعهد سازماني، سياسي و پايبندي براي اجرا، پايدارسازي هماهنگي جامعيت ميان بخش ها و نهادهاي مختلف بستگي دارد. فقدان مشوق هاي مالي جوامع محلي و ساير دست اندركاران براي حفاظت از منابع طبيعي در ادامه مسیر پروژه، تامين نامناسب بودجه و عوامل مرتبط ديگر، موجب مي شود تا منابع مالي قابل استفاده براي مديريت جامع منابع طبيعي، متناسب با نيازها نباشد.

چالشهایی که توسط بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده حل می شود را توضیح دهید

الف- جهت ارتقاي بهره وري و رقابت پذيري بخش كشاورزي؛ كشت محصول با توجه به اقليم و متناسب با دانش بومي، آموزش نحوه استفاده از تناوب كشت با توجه به دانش بومي، استفاده بهينه از نهاده هاي كشاورزي و دامي، تغيير الگوي كشت براي حذف گياهان پرآب خواه و تقويت زير ساخت ها (آب ، راه ، ...) پیشنهاد می­شود.

ب- جهت افزايش درآمد از طريق توسعه بخش دامداري ودامپروري؛ مديريت مرتع و آموزش چراي كنترل شده دام تا احياء كامل مراتع پیشنهاد می­شود.

ج- جهت تنوع بخشي به فعاليت هاي اقتصاد روستايي به ويژه در فعاليت هاي غير كشاورزي براي بهبود فرصت هاي شغلي و درآمد ؛ توسعه صنايع تبديلي مرتبط با مزيت هاي منطقه، تقويت نواحي صنعتي روستايي و گسترش و توسعه بازار هاي صنايع دستي پیشنهاد می شود.

د- جهت ظرفيت سازي محيطي براي پيشبرد رشد پايدار اقتصاد روستايي؛ تقويت پست بانك به صندوق هاي اعتباري خرد و تقويت شبكه هاي بانك كشاورزي پیشنهاد می­شود.

اهداف اجرایی بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده را مشخص کنید

این پروژه به منظور تقويت آبهاي زيرزميني وكنترل سيلاب وفرسايش در حوزه جهان شهرستان اسفراين انجام شده است. در راستای دستیابی به این هدف، سه مولفه مکمل زیر تعیین شده است:

  1. پي ريزي اقدامات سنجيده و مناسب در به حداقل رساندن ضايعات محصولات در مراحل پيشين و پسين توليد
  2. تقويت خدمات ترويجي تقاضا محور براي كشت ارگانيك و استفاده مؤثر (ومحدود) از نهاده هاي بيروني
  3. تقويت شبكه زير ساختي و پشتيبان بخش كشاورزي
  4. دتغيير نظام رمه گرداني وتبديل آن به دامداريهاي كوچك وبزرگ نيمه صنعتي وصنعتي با توجه به قابليت توليد علوفه در منطقه
  5. تقويت و توسعه فعاليت هاي صنعتي مكمل و تبديلي با توجه به قابليت هاي توليد محصولات كشاورزي و مواد معدني در مناطق روستايي
  6. توسعه فعاليت هاي صنعتي در مقياس كوچك و متوسط در محيط هاي روستايي با تاكيد بر فرآوري منابع بلافاصل روستايي
  7. تقويت و گسترش پوششي هدفمند شبكه بانكي و خدمات مالي خرد محلي

1-ارتقا سطح درک و دانش عمومی

2- ایجاد شرایط مناسب جهت توامند سازی ذینفعان

3-ارائه رویکردهای مبتنی بر جوامع محلی

به طور کلی هدف نهایی این طرح، توسعه مدیریت یکپارچه منابع طبیعی تجدید شونده و سازگاری با شرایط اقلیمی با توجه به مشارکت کلیه ذینفعان اعم از مردان، زنان، کودکان، جوانان تا ضمن تامین منافع جهانی زیست محیطی با حمایت و حفاظت از ظرفیت  و توان زیست بوم ها کالاها و خدمات مورد نیاز معیشت مردم محلی مهیا شود.


5- فعالیت ها
روشهای معمول در رابطه با اهداف و فعالیتهای بهترین تجربیات/ دانش بومی را تشریح کنید

از فعالیتهای پروژه مدیریت جامع  در بخش تقویت انسجام سازمانی می توان به برگزاری جلسات متعدد در سه کارگروه در سطح استانی، شهرستانی و هسته کارشناسی بین بخشی اشاره کرد.

همچنین از فعالیتهای پروژه مدیریت جامع  در حوزه توانمندسازی و مشارکت جوامع محلی می توان به ظرفیت سازی، نیاز سنجی، اولویت بندی مشکلات و تحلیل آنها و برگزاری دوره های آموزشی بر اساس نیاز مردم (88707 نفر- ساعت) ، ایجاد تشکل های محلی از جمله 14 گروه برنامه ریزی و توسعه و صندوق اعتباری خرد با عضویت بیش از 1054 نفر از جوامع محلی، فعالیتهای مشارکتی بیولوژیکی از جمله اجرای 4400 هکتار قرق مشارکتی و مرمت و احداث 6 باب آبشخور در روستاهای هدف، پروژه های مشارکتی منابع آب از جمله احداث کانال بتنی انتقال آب در 5 روستای هدف به طول 5800 متر، برگزاری تورهای آموزشی- مطالعاتی و مستندسازی تمامی فعالیتها، استفاده از سوخت های جایگزین و انرژی های نو از جمله توزیع تنورگازی و آبگرمکن خورشیدی به تعداد 35 عدد، راه اندازی معیشتهای جایگزین از جمله توسعه صنعت قالی بافی و تابلو فرش و چرخه تولید نخ از پشم و چرخه تولید نخ ابریشمی از نوغان و توسعه صنعت نساجی، تلاش در راستای اصلاح الگوی کشت و توسعه کشت محصولات با نیاز آبی کم از جمله کشت مزرعه الگویی زعفران  اشاره کرد- اصلاح نژاد دام به منظور خروج دام از مرتع-تهیه طرح مرتعداری به منظور حفظ،احیاء و بهرهبرداری پایدار از مراتع و...

توضیح مختصر در خصوص تکنیک و روشهای اعمال بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه دهید

- مردم محلي و بومي و گروه های برنامه ریزی و توسعه در اجرای تمامي پروژه ها مسئولیت می پذیرند  و آنها تشويق مي شوند تا در فرايند تصميم گيری، برنامه ریزی و اجرا  مشاركت كنند و این امر یکی از سیاست ها و روش هایی است که منجر به موفقیت طرح و استقبال مردمی شده است.

توضیح مختصری راجع به فعالیت های اصلی با توجه به اهداف اجرایی ارائه دهید. فعالیتهای هر هدف اجرایی مشخص شده در بند فوق را بیان نمائید.

-مردم محلي و بومي و گروه های برنامه ریزی و توسعه در اجرای تمامي پروژه ها مسئولیت می پذیرند  و آنها تشويق مي شوند تا در فرايند تصميم گيری، برنامه ریزی و اجرا  مشاركت كنند و این امر یکی از سیاست ها و روش هایی است که منجر به موفقیت طرح و استقبال مردمی شده است.

نقاط اشتراک و تفاوت بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده و مزایای آن را در مقایسه به با روش های معمول مرتبط بیان کنید

تفاوت ها: 1-تصمیم گیری بر عهده ی مردم می باشد 2- اعتماد سازی 3-پیگیری جهت رفع نیاز های جوامع محلی براساس اولویت های بیان شده از جانب ایشان

نقاط اشتراک: اهداف مشخص و در هر دو روش به سود جوامع محلی و سیستم دولتی می باشد. زمان بر است و نیاز به اعتبارات و اختصاص به موقع بودجه دارد. 

آیا اقدامی در ارتباط با الگو سازی و بهره برداری از بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده در طرح های اجرایی مرتبط صورت گرفته است؟ در صورتی که جواب مثبت است تشریح نمائید.

بله- تعمیم تجربیات بدست آمده از دانش بومی و روش های موفق و آزموده شده در حوزه آبخیز جهان به سایر نقاط حوزه و سایر حوزه های شهرستان


6- سازمان ها / نقش آفرینان درگیر ( همکاری، مشارکت و نقش دست اندرکاران)
نام و مشخصات تشکلها، سازمانهای مردم نهاد، تعاونیها، انجمن ها و سایر بخشهای غیر دولتی مشارکت کننده در این تجربه موفق را بیان کنید
2 مورد :

- جوامع محلی

گروه دست اندركار به واسطه اجراي پروژه، جوامع محلي به ويژه مردم فقير و آسيب پذير آن جوامع هستند. اين گروه نه تنها بر سرمايه هاي مهم و جهاني محيط زيست و تنوع زيستي موثر هستند، بلكه به ميزان كيفيت و سطح دسترسي به منابع طبيعي محلي، به شدت به آن وابسته هستند. 

در صورتیکه این تجربه موفق با مشارکت دستگاه های اجرایی دولتی / دیگر انجام شده نام دستگاه های مذکور را ذکر نمایید
2 مورد :

- سازمان جنگلها ، مراتع و آبخیزداری کشور

-  اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی

-اداره آموزش، ترویج و مشارکتهای مردمی منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی

-اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان اسفراین


نقش دست اندرکارانی را که نام بردید ( دولتی و غیر دولتی) در برنامه ریزی، و اجرا و پایش و ارزیابی بهترین تجربیات/ دانش بومی ذکر کنید

 اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان شمالی و اداره منابع طبیعی شهرستان : تامین اعتبار، برنامه ریزی و هماهنگی جهت اجرای طرح 

 اداره آموزش و ترویج اداره کل منابع طبیعی وآبخیزداری: برگزاری دوره ها و بازدیدهای 

-نقش جمعیت ساکن و مجاور در موفقیت پروژه

پروژه بر مشاركت جوامع محلي در برنامه ريزي، اجرا و پايش فعاليت ها تمركز و توجه ویژه دارد. 


7- اثر بخشی
در مورد اثرات کاربرد بهترین تجربیات/ دانش بومی در منطقه اجرای آن توضیح دهید (دو اثر اولویت دار در زمینه های عنوان شده ذکر شود

اثرات اقتصادی – اجتماعی ( از جمله فرهنگی)

2 مورد :

اثرات اقتصادی – اجتماعی ( از جمله فرهنگی)

بهبود معیشت مردم و رفاه اقتصادی از طریق افزایش میزان بهره وری پایدار از اراضی و بهره برداری بهینه از منابع آبی؛ کمک به درآمد زایی در مناطق روستایی؛ ایجاد مشاغل جایگزین؛ بهبود کیفیت زندگی از طریق افزایش منافع اقتصادی و ارتقا وضعیت سلامت در این مناطق؛ روستاهای مشارکت کننده بواسطه اصلاح شرایط موجود، پایدار سازی و افزایش اقدامات حفاظتی و مولد (کالا و خدمات محیط زیستی) در منابع طبیعی (خاک، آب، پوشش گیاهی) منافع اقتصادی و زیست محیطی کسب می کنند.

بهبود وضعیت منابع طبیعی و آبخیزداری

2 مورد :

بهبود وضعیت منابع طبیعی و آبخیزداری

تحقق منافع محیط زیستی، منافع مهمی را در راستای توسعه انسانی به همراه خواهد داشت. برخی از این منافع عبارتند از: 1- توقف روند نزولی بهره وری منابع طبیعی و رشد و تعالی آن؛ 2- احیاء پوشش گیاهی و بهبود تنوع زیستگاهی در مراتع، جنگل ها  و یا اراضی جنگلی تخریب شده ؛ 3- افزایش (تنوع زیستی گونه های گیاهی و حیوانی) در محصولات کشاورزی، احشام و یا منابع جنگلی؛ 4- حفاظت از تنوع فرهنگی ایران به موازات روش های پایداری که  برای بهره برداری از مراتع و جنگل ها در صورت می پذیرد. بنابراین دستاوردهای پروژه، فقر و تنگدستی را کاهش خواهد داد. توسعه معیشتهای جایگزین در میان جوامع روستایی و ارتقا تولید و کاهش شدت چرا در عرصه های طبیعی به توسعه پایداری منجر خواهد شد و منافع گروههای اصلی روستایی نظیر کشاورزان، دامداران و آبخیز نشینان را به همراه خواهد داشت.

در مورد دو اثر خارج از محدوده اعمال بهترین تجربیات/ دانش بومی توضیح دهید ( اثرات آن در مناطق اطراف مشاهده می شود)
2 مورد :

1-پیروی ساکنین سایر حوزه های آبخیز از این روش.

2-حفظ خاک و آب موجب منتفع شدن ساکنین مناطق پایین دست از آب کافی می شود و همینطور جلوگیری از انباشت رسوبات در سد موجب افزایش طول عمر سد و افزایش ذخیره ی آب سد موجب تامین آب شرب و مصرفی ساکنین شهر های استان می گردد.

تاثیر بر تخریب سرزمین، تنوع زیستی و تغییر اقلیم

به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر کاهش تخریب سرزمین دارد؟ تخریب سرزمین به عوامل انسانی و یا طبیعی اطلاع می شود که در دراز مدت موجب کاهش قابلیت تولید خاک می گردند

بله/خیر خیر

به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر حفظ تنوع زیستی دارد؟

بله/خیر خیر

به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر تعدیل و یا سازگاری با اثرات تغییر اقلیم دارد؟ منظور از تغییر اقلیم در این سند کلیه اقداماتی است که موجب کاهش انتشار کربن اتمسفری و یا افزایش ترسیب یا ذخیر کربن در پوشش گیاهی و خاک می گردد. توسعه پوشش گیاهی از اقدامات شاخص ترسیب کربن در بخش منابع طبیعی می باشد.

بله/خیر خیر

به اعتقاد شما آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی که پیشنهاد نموده اید اثر مثبتی بر ارتقاء تاب آوری عوامل انسانی و طبیعی مرتبط دارد؟ منظور از تاب آوری قابلیت حفظ کارکرد سیستم در مواجه با یک شوک و یا ننش ناشی از عوامل اقلیمی و یا انسانی می باشد.

بله/خیر خیر
آیا توجیه اقتصادی و تحلیل هزینه – فایده برای اثرات بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده انجام شده است؟ در صورتی که جواب مثبت است توضیح دهید

بله- افزایش درآمد جوامع محلی از طریق افزایش پوشش گیاهی، کاهش فرسایش، کاهش اثر سیلاب­ها که موثر بر بهبود کشاورزی و دامداری منطقه است.

آیا اثر بخشی این تجربه موفق و یا دانش بومی را پایدار می دانید درصورتی که جواب بلی است دلایل خود را بیان کنید

بله با توجه به اینکه اجرای پروژه بر اساس مطالعات حوزه آبخیز و نظرات و پیشنهادات جوامع محلی اجرا شده است و موجب پایداری اکوسیستم منطقه می گردد لذا پایدار است.


8- قابلیت تکرار و تعمیم
آیا بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده به سایر مناطق بسط داده / معرفی شده است؟ اگر بلی به کجا

برنامه ریزی شده است به سایر مناطق تعمیم داده شود.
آیا دستگاه های دولتی اقدامات حمایتی/ تشویقی . ترویجی جهت تعمیم بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده را انجام داده اند اگر جواب بلی است نوع اقدامات را تشریح نمائید

بله- انعقاد تفاهم نامه های مختلف به منظور تجمیع منابع اعتباری دستگاه های اجرایی

به اعتقاد شما بهترین تجربیات/ دانش بومی ارائه شده امکان تعمیم با درصدی از سازگاری به منطقه دیگر دارد؟ اگر بلی در چه سطحی؟

محلی

محلی بلی

کدام شهر و شهرها

استانی خیر

سایر استانها(کدام استان و استانها)

ملی خیر

خاور میانه (کدام کشور یا کشورها)

منطقه ای خیر

سایر کشورهای نقاط جهان(کدام کشور یا کش.رها)

بین المللی خیر

9- درس آموخته ها
مربوط به منابع انسانی

منابع انسانی برای هر پروژه و الگو یکی از مهمترین منابع و پتانسیل های در خور توجه می باشد. باید از منابع انسانی آگاه و متخصص برای پروژه های مشارکتی استفاده کرد. و در ادامه در جهت رفع نیازهای مادی و حفظ انگیزه و فعالیت بیشتر عوامل تلاش کرد 

- با توجه به تلاش مسئولین و دست اندرکاران استان به خوبی با اهمیت پروژه های مشارکتی آشنا شده اند و این موضوع  از طرف آن ها مورد قبول قرار گرفته است.  افزایش سطح درک و آگاهی جوامع محلی. 

-تقویت سرمایه های اجتماعی، اعتماد سازی مردم و افزایش انگیزه مشارکت مردم به طرق مختلف من جمله حمایت های مادی و جلب اعتماد افراد نفوذپذیر در جامعه محلی بسیار اهمیت دارد .

- تجربه نشان داده است جوامع محلی پس از برگزاری کارگاه های آموزشی رفته رفته به پروژه و اهداف آن اعتماد بیشتری خواهند کرد و روحیه مشارکت پذیری در آن ها بالاتر می رود اما آنچه که اهمیت دارد پاسخ مناسب به این اعتماد از طریق فراهم نمودن امکانات و زیرساخت ها و ایجاد اشتغال است که  نیاز  به حمایت همه جانبه مسئولین دارد

مربوط به جنبه های مالی

افزایش درآمد از طریق بهبود شرایط (افزایش آبدهی چاه های موجود) برای کشاورزی و دامپروی

مهار سیلاب های فصلی و نفوذ آب به داخل زمین و جلوگیری از جاری شدن سیلاب که باعث بروز خسارت به زمینهای کشاورزی و تاسیسات در پایین دست منطقه پخش می شدند.  


مربوط به جنبه های فنی

با توجه به نظرات ارائه شده در کنار نظرات کارشناسی اجرای پروژه از نظر فنی در سطح بهتری قرار دارد.

مردم محلي و بومي و گروه های برنامه ریزی و توسعه در اجرای تمامي پروژه ها مسئولیت می پذیرند و آنها تشويق مي شوند تا در فرايند تصميم گيری، برنامه ریزی و اجرا  مشاركت كنند و این امر یکی از سیاست ها و روش هایی است که منجر به موفقیت طرح و استقبال مردمی شده است.

با توجه به اینکه تمامی مراحل اجرای پروژه با مشارکت جوامع محلی است لذا مردم بهتر به ماهیت اهداف منابع طبیعی و اهمیت حفظ و صیانت از آن پی برده ­اند

- خود جوامع محلی نیز در حال حاضر به این نتیجه رسیده اند که کمبود آب وجود دارد پس باید به سمت کشت های جایگزین و روش های آبیاری جدید حرکت کنند