اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان یزد 

.

این پروژه در راستای حفاظت و پیشگیری از تخریب خاک و احیا پوشش گیاهی در بالادست مناطق مسکونی و تاسیسات زیربنایی برنامه ریزی گردیده است.

احیاء و توسعه پوشش گیاهی در معرض خطر با توجه به خشکسالی های اخیر و کاهش نزولات جوی مدنظر بوده است.

توسعه فعالیت های مشارکتی منابع طبیعی در راستای دستیابی به اهداف توسعه پایدار جهت رسیدن به پتانسیل تعادل خاک و پوشش گیاهی و همچنین کاهش بار فرسایشی،ناشی از فرسایش آبی مدنظر بوده است.

جهت  دستیابی به پوشش گیاهی پایدار و بهره برداری از محصولات قابل دسترس برای بهره برداران منطقه به منظور اصلاح وضعیت بحرانی حاکم بر محیط زیست منطقه در راستای بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی جوامع محلی مدنظر بوده است.

از گونه های بومی سازگار با منطقه باتوجه به خشکسالی حاکم و نظر به تولید علوفه و احیاء پوشش گیاهی تخریب شده و یا در معرض انقراض استفاده شده است.

با توجه به اینکه جوامع محلی پایین دست پروژه به خصوص در بخش کشاورزی و تامین علوفه دام به وضعیت آب و خاک مناطق بالادست وابسته می باشد و این پروژه در بالادست اراضی کشاورزی اجرا گردیده است و اثرات آن در بخش آب و خاک قابل لمس بر جوامع مذکور بوده است بدین ترتیب از ظرفیت سازی و آگاهی جوامع مذکور در راستای توسعه پروژه تقویت گردیده است.

با مشارکت و همکاری جوامع محلی و ساکنین منطقه جهت دستیابی به اهداف احیاء، توسعه پایدار و بهره برداری از پوشش گیاهی منطقه برنامه ریزی شده است. 

باتوجه به اینکه عمده فعالیت زیرساختی این پروژه بر تثبیت خاک و احیاء پوشش گیاهی استقرار بوده است بدین ترتیب اهداف توسعه پایدار منابع طبیعی از طریق توسعه این پروژه در این مناطق محقق میگردد.

از آنجایی که جوامع محلی منطقه در اجرا پروژه نقش پر رنگی ایفا نموده اند همزمان با اجرا پروژه موضوع ارتقا و اگاهی پروژه در دستورکار بوده به گونه ای که در حال حاضر جوامع محلی منطقه ظرفیت ایجاد و ساماندهی تشکل های اجرایی را دارد.

با توجه به اینکه پروژه در بالادست مناطق مسکونی اجرا گردیده است و وضعیت رواناب منطقه ظرفیت اجرا چنین پروژه هایی را دوچندان نموده است این محدوده به عنوان مناطق حساس فرسایشی و همچنین تامین کننده پارامترهای اکوسیستمیک تلقی میگردد که نقش به سزایی در بهبوده وضعیت اکوسیستم منطقه دارد.

از آنجایی که پوشش گیاهی ایجاد شده ضمن تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش آبی و کاهش تخریب زنجیره فرسایش تاثیرات مهمی را در احیاء و بازسازی منطقه داشته است استقرار گونه های یکساله در پناه گونه های درختی تامین کننده بخشی از علوفه تولیدی مورد نیاز دام بهره برداران منطقه میباشد.

به دلیل اینکه بخشی از اقتصاد و معیشت ساکنین منطقه در ابعاد مختلف به محدوده های اجرا پروژه و مناطق همجوار آن وابسته است  بازخوردآن بر وضعیت اقتصادی این مناطق قابل لمس میباشد.

از آنجایی که احیاء و توسعه پوشش گیاهی و تثبیت خاک به عنوان یکی از اهداف این پروژه مدنظر بوده است اجرا این پروژه و توسعه آن اثرات زیست محیطی بر مناطق پایین دست داشته به گونه ای که بار رسوب ناشی از فرسایش آبی در پایین دست منطقه اجرایی به وضوح دیده میشود.

ایجاد چاله های فلسی شکل  همراه کشت نهال گلدانی و بذرکاری در امتداد اوئدها به  منظور مدیریت هرز آب و توسعه پوشش گیاهی

دشت خضرآباد شهرستان اشکذر

• اقلیم: گرم و خشک ( بارندگی 100 میلی متر و درجه حرات 27 درجه سانتی گراد)

• 
  

دشت

 در منه دشتی، قلم،تاغ

 منابع آب محدوده اجرای پروژه وابسته به نزولات جوی و هرز آب های بالادست می باشد

سطح درآمد : به دلیل بحرانهای اخیر خشکسالهای وابستگی سطح درآمد در این بخش و بخش های وابسته کاهش یافته و معیشت ساکنین به نوعی از طریق فعالیت در کارخانه های شهرستانهای همجوار تامین می گردد

منابع اصلی و فرعی درآمد :

درآمد ساکنین منطقه در حال حاضر وابسته به کشاورزی بوده اگرچه بخش زیادی از مردم در کارنجات تولیدی فعالیت دارند و دامداری و دامپروری رونق چندانی ندارد

مالکیت اراضی و حق بهره برداری رسمی و عرفی از منابع طبیعی شامل زمین/ آب/ تولیدات مرتع جنگل/ کیاهان دارویی و... : اراضی ملی بوده  و در داخل طرح مدیریت جامع حوزه آبخیز قرار دارد

با توجه به نوع نزولات جوی منطقه و از طرفی محدودیت منابع آبی اجرای پروژه های مدیریتی نقش بسزایی در حفاظت خاک و احیاء پوشش گیاهی دارد به گونه ای که با اجرای این روش ضمن حفاظت خاک پوشش گیاهی منطقه احیا و توسعه می یابد و اثرات فرسایش خاک در حد چشمگیری کاهش می یابد که نقش بسزایی در کاهش خسارات به مناطق مسکونی، تاسیسات و ... پایین دست دارد.

کاهش نزولات جوی

از آن جایی که سطح سفره آب زیر زمینی در منطقه به دلیل بحرانهای خشکسالی و هم چنین بهره برداری غیر مجاز کاهش یافته است و شق ها نیز در بخش های مختلف بخصوص در پایین دست توسعه یافته است و این مهم نیز تاثیر قابل ملاحظه ای بر پوشش گیاهی منطقه دارد و نوع نزولات جوی حاکم بر منطقه نیز باعث فرسایش خاک و در ادامه فرسایش بادی و جابجایی حجم زیادی از رسوبات می گردد توسعه این پروژه در دستور کار قرار گرفته استاز طریق احداث چاله فلسی با رعایت اصل زیگزاگی در امتداد اویدها به گونه ای که بخشی از هرز آب ها در این چاله ها جمع شده و در مراحل  بعدی از طریق کشت نهال گلدانی و بذرکاری گونه های بومی و سازگار با منطقه شرایط استقرار پوشش گیاهی را میسر نموده به گونه ای که هزینه های اجرایی در این روش به منظور توسعه بیولوژیک گونه ها به شدت کاهش می یابد. 

از طریق احداث چاله فلسی با رعایت اصل زیگزاگی در امتداد اویدها به گونه ای که بخشی از هرز آب ها در این چاله ها جمع شده و در مراحل  بعدی از طریق کشت نهال گلدانی و بذرکاری گونه های بومی و سازگار با منطقه شرایط استقرار پوشش گیاهی را میسر نموده به گونه ای که هزینه های اجرایی در این روش به منظور توسعه بیولوژیک گونه ها به شدت کاهش می یابد. 

تفاوت اجرای این روش با سایر روشهای بیابان زدایی نوع چاله های یا سازه های احداث شده و زاویه طراحی نسبت به اوئدها می باشد که ضمن جمع آوری نزولات جوی استمرار جریان آب نیز تا پایان مسیر اوئدها نیز فراهم است که می توان این روش را در مقایسه با سایر روشهای بیومکانیکی ترجیع داد 

تفاوت اجرای این روش با سایر روشهای بیابان زدایی نوع چاله های یا سازه های احداث شده و زاویه طراحی نسبت به اوئدها می باشد که ضمن جمع آوری نزولات جوی استمرار جریان آب نیز تا پایان مسیر اوئدها نیز فراهم است که می توان این روش را در مقایسه با سایر روشهای بیومکانیکی ترجیع داد 

این پروژه در سطح 200 هکتار در دشت خضر آباد شهرستان اشکذر  و در داخل طرح مدیریت جامع حوزه آبخیز اجرا شده است هم چنین این پروژه در سطح حداقل 1000 هکتار در حوزه شهرستان میبد نیز اجرا شده است.

این پروژه توسط اداره کل منابع طبیعی استان یزد پیشنهاد و از طریق ساکنین منطقه اجرا شده است

این پروژه صرفا توسط اداره کل منابع طبیعی با همکاری جوامع محلی و ساکنین منطقه اجرا شده است

کلیه مراحل اجرای این پروژه با تامین اعتبار اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان یزد و مشارکت ساکنین منطقه اجرا شده است.

1- کاهش هزینه های اجرایی در مقایسه با سایر روشهای بیومکانیکی حداقل به میزان  50 درصد

2-  کاهش خسارات به تاسیسات پایین دست از طریق احیاء پوشش گیاهی و کاهش فرسایش خاک

1- استقرار بهتر نهال در عرصه ها و کمک به احیاء و توسعه پوشش گیاهی و کمترین آثار تخریب خاک

2-  کاهش فرسایش پذیری و افزایش نفوذپذیری خاک

1_تقویت و ظرفیت سازی جوامع محلی جهت انجام فعالیت های مشارکتی 

2_گاهش و قطع زنجیره فرسایش بخصوص در بحث اثرات فرسایش بادی مناطق پایین دست

بله – نوع سازه و روش های اجرایی در این پروژه ضمن تاثیرات مثبت در بخش های مختلف خاک و پوشش گیاهی به لحاظ اقتصادی و کاهش هزینه ها روشی مطلوب در راستای عملیات بیابان زدایی، احیایی و آبخیزداری در مناطق مختلف می باشد

بله – به دلیل تلفیق روش مکانیکی و بیولوژیکی پایداری مطلوبی نسبت به روشهای صرفا بیولوژیکی و صرفا مکانیکی بوده و این روش اثر بخشی بهتری نسبت به سایر روشها در این استان  و مناطق مشابه دارد

با توجه به وجه مشابه عرصه های منابع ملی در اکثر مناطق استان  برنامه ریزی توسعه این روش در صورت تاامین اعتبار در دستور کار این اداره کل قرار دارد

اداره کل منابع طبیعی و بویژه بخش معاونت فنی و اداره امور بیابان این روش را تایید و توسعه ان را  در دستور کار قرار داده است

نیاز به آموزش مجریان و جوامع محلی ضروری است.

در ابتدا می بایست اعتبارات لازم توسط دستگاههای دولتی فراهم گردد و پس از آموزش به جوامع محلی و استفاده از گونه های اقتصادی توسعه پروژه را به جوامع محلی واگذار نمود و اعتبارات پیشتیبانی مالی را می بایست تامین کرد.

رعایت زاویه مناسب بین سازه و اوئد مورد نظر ضروری است در غیر این صورت امکان آبگیری چاله ها کاهش و به دنبال آن میزان موفقیت در سبزینگی نهال و بذرها کاهش می یابد .رعایت تعداد سازه متناسب با  میزان رواناب منطقه خواهد بود و افزایش و یا کاهش سازه های احداث شده ضمن تاثیر بر هزینه ها بر دبی آب در پایین دست و یا فرسایش و تخریب خاک تاثیر بسزایی دارد که لازم است توجه جدی گرددکشت نهال گلدانی یا بذور مورد نظر در پایداری سازه  و احیا پوشش تاثیر فراوانی دارد که لازم است در زمان مناسب انجام گردد.