کشاورزی

با توجه به شرایط اقلیمی و میزان بارندگی پایین در منطقه، وجود تابستان های گرم و خشک و همچنین سطح تبخیر افزایشی، پروژۀ مدیریت رواناب ضمن حفظ رطوبت خاک و ذخیره نزولات، موجبات حفاظت خاک را فراهم آورده و مانع از فرسایش خاک می شود.

به منظور اصلاح و احیاء مراتع و همچنین مقابله با بیابان اجرای این پروژه، باعث افزایش درصد موفقیت های استقرار بوته و علفهای یکساله شده و شرایط را برای تجدید و احیای مراتع منطقه به وجود آورده است.

با وجود این که باعث حفظ رطوبت در خاک شده است، از طرفی باعث استقرار گیاهان مرتعی بومی نیز شده است. لذا این عملکرد با در پی داشتن موفقیت استقرار پوشش گیاهی بومی تا حدودی باعث حفاظت و توسعه پوشش گیاهی در مراتع شده است.

پوشش گیاهی ضعیف مراتع در منطقه باعث کاهش ظرفیت مراتع و بهره برداری از آن ها شده است که با اجرای عملیات مدیریت رواناب و موفقیت حاصل از آن در راستای تقویت پوشش گیاهی، ظرفیت مراتع شرایط بهتری پیدا کرده و سطح بهره برداری را افزایش داده است.

یک اصل مهم جهت سازگاری با شرایط نامطلوب خشکسالی و شرایط بد اقلیمی است که ذخیره نزولات توسط حفیره های ایجاد شده درصد موفقیت استقرار پوشش گیاهی را در مراتع افزایش داده و همین امر با ازدیاد درصد پوشش گیاهی موجب افزایش تولید علوفه شده است.

با توجه به وجود دامداران روستایی در مراتع منطقه، برگزاری دوره ها و کارگاه­ های آموزشی و ترویجی و همچنین بازدیدهای محلی و منطقه ای موجبات ارتقاء دانش و آگاهی آن ها شده است که همین امر زمینه ای برای ظرفیت سازی دامداران جهت یک عملیات احیایی و اصلاحی در مراتع شده است. 

افزایش درصد موفقیت عملیاتهای مدیریت رواناب با همراهی و همکاری دامداران و جوامع محلی در جانمایی محل بوده است به طوری که در زمینه قرق منطقه خود جوامع محلی محافظ منطقه می باشند  به عبارتی از آنجا که موفقیت ذخیره نزولات آسمانی کاهش هزینه های دامداری را در پی دارد و این موضوع برای جوامع محلی و دامداران نیز اثبات شده است باعث گردیده جهت موفقیت پروژه مدیریت رواناب این قشر با اداره منابع طبیعی همراه گردند

مدیریت رواناب با افزایش درصد موفقیت ذخیره نزولات و ممانعت از هدر رفت آب منطقه و افزایش پوشش گیاهی منطقه و در نهایت افزایش میزان بهره برداری  از آن باعث کاهش هزینه هایی از جمله تامین آب می‌گردد که به عبارتی می توان گفت یک کارکرد مستقیم و مهم در بهبود وعضیت اقتصادی به شمار می آید. ضمن اینکه با در نظر گرفتن حسابداری سبز و نقش مهم که هر بوته در حفظ اکوسیستم و میکرو کلیمای منطقه می گذارد ارزش بسیاری بالایی در بهبود وضعیت اقتصادی به شمار می آید.

افزایش سرمایۀ اجتماعی در گرو انسجام و مشارکت اجتماعی و همچنین ارتقاء آگاهی است. از این رو با توجه به برگزاری کارگاه های آموزشی و ترویجی و جلسات مختلف، و استفاده از نظرات و پیشنهادات جوامع محلی و دامداران در عملیات احیایی و اصلاحی مراتع و بیابان، همبستگی و انسجام خوبی در بین دامداران به وجود آمده که این امر باعث بهبود سرمایه اجتماعی در منطقه شده است.

اجرای پروژه مدیریت رواناب ضمن احیای پوشش بومی منطقه و رطوبت خاک، باعث جلوگیری از فرسایش خاک شده است. لذا ادامه این روند باعث بهبود وضعیت اکوسیستم طبیعی منطقه شده است. به طوری که با افزایش تنوع پوشش گیاهی و میزان درصد آن در مراتع، شرایط را برای حضور موجودات خاکزی فراهم نموده است. به بیان دیگر، با حفظ رطوبت باعث ایجاد یک اکوسیستم کوچک شده است که این مهم توانسته است باعث حفظ و بهبود اکوسیستم به صورت مستقیم و غیر مستقیم در مرتع شود.

اجرای عملیات مدیریت رواناب با جلوگیری از دست رفتن رطوبت خاک شرایط را برای رشد و احیای پوشش بومی فراهم کرده و بهبود وضعیت اکوسیستم مرتعی را ایجاد کرده است. افزایش درصد پوشش گیاهی و به دنبال آن تولید علوفه در مرتع، میزان ظرفیت مراتع را افزایش داده است.

ایجاد فرصت های شغلی و منابع جدید درآمدی به صورت فصلی به عنوان مهم ترین اثرات اقتصادی، بالا رفتن میزان مشارکت و همدلی و همچنین حس مسئولیت پذیری در بین دامداران به عنوان مهم ترین اثرات اجتماعی و استفاده از نظرات دامداران در اجرای پروژه و رفع تعارضات داخلی و خارجی در بین دامداران به عنوان مهم ترین اثرات فرهنگی حاصل از اجرای پروژه مدیریت رواناب بوده است.

با وجود شرایط اقلیمی و خشکسالی های پی در پی طی سال های گذشته، مراتع مور نظر را با خطر بیابانی شده مواجه کرده و پدیده ریزگردها در منطقه به وجود آمده و روند افزایشی داشته است. بدین منظور پروژه مدیریت رواناب یکی از عملیاتی است که برای همین منظور استفاده شده است که ضمن جلوگیری از روند فرسایشی خاک، باعث میزان درصد موفقیت استقرار پوشش گیاهی و افزایش آن در منطقه شده است. این همان اثرات زیست محیطی پروژۀ محسوب میشود.

مدیریت رواناب منطقه بحرکان شهرستان هندیجان به مساحت 1000 هکتار سال اجرا 1399

موقعیت مکانی – جهزینهاده بحرکان- حد فاصل امامزاده میرمحمد تا امامزاده میر نعمان

خاک:رسی- بافت سنگین و خاک نفوذناپذیر

توپوگرافی :منطقه مسطح و بدون پستی و بلندی با شیب خیلی کم حدود 1 درصد

پوشش گیاهی:پوشش گیاهی فقیر-گیاهان یکساله- با غالبیت گونه های شورپسند

وضعیت منابع آب: تنها نزولات جوی که بصورت رواناب در سطح جریان پیدا می کنند

در منطقه مورد نظر بدلیل هدر رفت منابع آبی که بصورت نزولات جوی می باشد و در سطح در قالب رواناب سطحی جریان پیدا می کنند. پروژه مدیریت رواناب با احداث هلالی و گوراب هایی در سطح که در واقع تله های آبی می باشند رواناب منطقه را به دام انداخته و تا مدت ها ذخیره می نماید.که به تبع آن دامداران منطقه از آب ذخیره شده بعنوان شرب دام استفاده می نمایند و همچنین زیستگاه پرندگان نیز محسوب می شود

خشکسالی های پی در پی ، میزان تبخیر بیش از حد،  پدیده گرد و غبار در منطقه، کمبود آب برای آبیاری، ظرفیت چرای بالاتر از توان منطقه، شخم و شیار اراضی که به علت فقر اقتصادی جوامع محلی و همچنین سطح پایین درآمدی، از مهم ترین مکشلات و چالش های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی منطقه است.

چالش هایی که بر اثر اجرای عملیات مدیریت رواناب تا حدودی رفع گردیده است:

- حفاظت از فرسایش خاک

- ذخیره نزولات منطقه

- جلوگیری از ایجاد گرد و غبار و ریزگردها

- افزایش درصد موفقیت استقرار پوشش گیاهی منطقه

- اشتغال و بکارگیری موقت و فصلی جوامع محلی و درنتیجه عدم تعارض به منابع ملی

مدیریت رواناب:

استفاده از روش مثلثی در پیاده سازی موقعیت هر هلالی و یا گوراب در سطح برای عدم ایجاد تونل آبی به منظور ذخیره حداکثری رواناب منطقه

الگوگیری از برکه های موجود در منطقه به لحاظ شیب پهنا و عمق

نقاط مشترک بین تجربه با روش معمول، ذخیره آب منطقه و استقرار گونه های بومی است و نقاط تفاوت بین تجربه با روش معمول، از لحاظ شکل و هندسه حفیره ها بوده که با توجه به ضریب رواناب منطقه جانمایی شده است

بله. این طرح با برگزاری دوره های آموزشی و ترویجی و جلسات متعدد با دامداران مراتع مختلف در شهرستان توجیح و در پروژه های احیایی و اصلاحی و مقابله با بیابان زایی مورد استفاه قرار گرفته و در حال برنامه ریزی در سطح استان است.

پیمانکاران بومی منطقه با مشارکت جوامع محلی

- اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خوزستان

- مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان هندیجان

- اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان به عنوان کارفرما در این بخش و پیمانکاران منابع طبیعی و آبخیزداری استان به عنوان مجری اجرای طرح ­ها و پروژه­ های مختلف احیایی و اصلاحی در مراتع مذکور بودند.

- مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان که همکاری و مشارکت لازم در زمینۀ آگاهی و برگزاری کلاسهای آموزشی فعالیت داشتند

اثرات اقتصادی – اجتماعی ( از جمله فرهنگی)

بهبود وضعیت منابع طبیعی و آبخیزداری

1-جلوگیری از تخریب مناطق مرتعی و ... پایین دست

مهمترین تاثیر ممانعت از تخریب و از بین رفتن راه های مواصلاتی جاده ای که در پایین دست محل پروژه قرار دارند که مانع ایجاد سیلاب شده و حجم آبی که از بالادست به سمت پایین در حرکت بوده را کنترل می نماید و همچنین تقویت پوشش گیاهی

هزینه این پروژه (مدیریت رواناب) یکبار بوده و دیگر نیازی به نگهداری و مراقبت ندارد و در مقابل عملیات بیولوژیک توجیه اقتصادی بالاتری دارد.

بصورت بلند مدت پایدار می باشد

 بله- در دو سمت غرب و شرق شهرستان هندیجان بسط داده شده است که در واقع کانونهای 6 و 7 مناطق بحرانی این شهرستان و استان خوزستان می باشد

 اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان با مشارکت اداره شهرستان در راستای ارتقاء دانش و آگاهی دامداران نسبت به مبارزه بیولوژیک با بیابان زایی و سازگاری محیطی دوره های آموزشی و ترویجی جهت اجرای آن در سایر مناطق برگزار نموده اند.

- عدم بهره گیری از پتانسیل مشارکتی دامداران در امر احیا و اصلاح مراتع: ایجاد زمینه مناسب در مشارکت دامداران از تصمیم گیری تا اجرای پروژۀ مذکور و بالا بردن حس مسئولیت پذیری 

- وجود تعارضات و اختلافات بین دامداران در حفاظت از مراتع: کاهش سطح اختلافات بین دامداران با بهبود سرمایه اجتماعی و انسجام درونی بین آن ها

- کم رنگ بوده سطح اعتماد بین دامداران و اداره منابع طبیعی و آبخیزداری: ایجاد زمینه اعتماد بین دامداران با برگزاری دوره های آموزشی و جلسات ایجاد شده

- عدم در نظر گرفتن فرسایش خاک (بادی و آبی) در سایر پروژه های مرتعی: کاهش خسارت های احتمالی ناشی از فرسایش های بادی و آبی

- کاهش هزینه های اجرایی با استفاده از بکارگیری فاکتورهای محیطی

- محدودیت زمانی در اجرای سایر پروژه ها: قابلیت اجرا در سطح وسیع در مدت زمان کوتاه و با سرعت بالا

- محدودیت اجرای سایر پروژه ها در مناطق با شدت فرسایش بالا: قابلیت اجرا در مناطق با فرسایش بالا