شرکت تولید گل نرگس چنار سیکان کبیرکوه (سابقه 60 ساله) شهرستان دره شهر- استان ایلام

شرکت تولید گل نرگس چنار سیکان کبیرکوه با مساحت حدود 40 هکتار از با سابقه فعالیت نزدیک به 60 سال  بصورت فعال در زمینه تولید گل نرگس در زمین دیم و آبی محدوده شهرستان دره شهر استان ایلام فعالیت دارد. این شرکت با استفاده از دانش بومی و با هدف ایجاد درآمد و کسب و بهره­برداری بهینه در زمین­های دیم و آبی منطقه توانسته بعنوان اولین تولید کننده گل نرگس بعنوان الگوی مناسبی برای کاشت این گل در سطح استان و شناخته شده که از تجربیات این مزرعه در شهرهای استان ایلام و استان های مجاور استفاده می­شود.

کمک به تقویت تنوع زیستی

کاشت بوته های گل نرگس در عرصه ­های طبیعی منجر به حفاظت از خاک، کاهش فرسایش خاک و در نتیجه جلوگیری از ایجاد رواناب ­ها در منطقه شده است.

با تولید گل نرگس، شرایط طبیعی منطقه بهبود یافته و بانک بذر منطقه تقویت شده بمرور زمینه برای حضور گونه های مرتعی نیز فراهم شده و به احیاء منطقه کمک نموده است.

کاشت گل نرگس توسط شرکت چنار سیکان دره شهر منجر به توسعه منابع طبیعی منطقه به میزان 40 هکتار شده است.

تولید گل نرگس ششپر در سطح 40 هکتار منجر به بهره برداری به میزان 1 میلیون بوته طی سال از اراضی منطقه شده است.

از جمله عوامل موفقیت تولید گل نرگس می­توان به استفاده از گونه های بومی جهت کاشت اشاره کرد، این مورد و اجرای عملیات های منظم کوددهی و آبیاری بوته­ها، منجر به بالاتر بودن مقاومت بوته های گل نرگس در مقابل عوامل خسارتزای خارجی باشد.

تهیه بروشورها، کلیپ ها و فیلم ­های آموزشی از مراحل مختلف تولید، برگزاری تورهای آموزشی برای علاقه ­مندان و بهره برداران از منابع طبیعی از جمله مواردیست که جهت افزایش آگاهی افراد استفاده شده است.

در مراحل مختلف تولید گل نرگس از توان افراد بومی استفاده شده و بومیان منطقه نیز بدلایل مختف مالی و فرهنگی به همکاری در تولید و حفظ محصولات از آسیب های جانبی همکاری داشته ­اند. اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام در بازدید و کارشناسی طرح و مراحل تولید توسط کارشناسان نقش داشته است

بسته به فصل و اقتضای تولید، تعداد 20 تا 70 نفر در مراحل مختلف تولید گل نرگس مشارکت دارند، این امر منجر به ایجاد درآمد برای بومیان و در نتیجه کاهش خسارت های ناشی از دست اندازی به محیط طبیعی و اراضی مرتعی منطقه می­شود.

با هدف گسترش دانش بومی تولید گل نرگس، اقدام به برگزاری تورهای آموزشی برای سایر علاقه مندان شامل بهره برداران داخل و خارج استان، دانشجویان و نیز تهیه کلیپ­های آموزشی شده است.

موفقیت تولید گل نرگس در منطقه منجر به ایجاد انگیزه بین بومیان جهت تولید گل نرگس در مناطق مستعد شده و همدلی و هاهنگی مضاعفی در انتقال تکنیک های کاشت و نیز حفاظت از عرصه­های کاشت شده است.

تولید و صادرات سالیانه بیش از یک میلیون بوته گل نرگس از مهمترین اثرات تولیدی و بهره ­وری بهینه بشمار می­رود.

اشتغالزایی نیروهای بومی در فصول مختلف کاری منجر به کسب درآمد و کاهش میل به مهاجرت در منطقه شده است. در ارتباط با اثرات اجتماعی فرهنگی نیز، همکاری در کاشت گل نرگس، حفظ و نگهداری پوشش گیاهی، افزایش آگاهی افراد بومی نسبت به پتانسیل منطقه در کاشت گیاهان و نیز استفاده ­های تفرجی می­توان اشاره نمود.

حفظ خاک، افزایش تنوع زیستی، ترسیب کربن و تقویت نفوذ و ذخیره نزولات جوی از مهمترین اثرات تولید گل نرگس در منطقه بشمار می­رود.

شرکت تولید گل نرگس چنار سیکان کبیر کوه دره شهر استان ایلام

نیمه خشک گرمسیری

خاک های این اراضی کم عمق تا نیمه عمیق سنگریزه دار با بافت سبک تا نسبتا سنگین برآورد گردیده است  

عمدتا هموار و در بخش هایی کوهستانی

پوشش گیاهی مرتعی و در بخش هایی پوشش درختی تنک دیده می ­شود

استفاده از آب دو چشمه موجود و آب­های سطحی و آبراهه­ های منطقه، میانگین بارش ده ساله 455 میلیمتر است

متوسط درآمد افراد بومی منطقه تا 7 میلیون تومان است، عمده منابع درآمدی شامل دامپروری، کشاورزی و کارگری های فصلی- دایمی تولید گل نرگس است.

7. انتقال تجربیات بدست آمده به افراد محلی و غیربومی

4. استفاده از گونه گل نرگس که قابلیت کاشت در عرصه­ های شیبدار و خاک­ های سبک دارای تهویه را دارد.

5. بهره برداری اقتصادی گل نرگس و کاهش نیاز به دامداری و در نتیجه کاهش تخریب عرصه های منابع طبیعی

ابتدا پیازهای گل نرگس را در فصول سرد سال در اراضی مناسب کاشته و با بهره گیری از باران های پاییزه و زمستانه اقدام به تامین نیاز آبی پیازهای کاشته شده می­ نمایند. برداشت محصولات تا دو هفته بعد از آخرین باران های فصلی و قبل از شروع فصول گرم و خشک انجام می ­گیرد.

1- انتخاب محل مناسب کاشت که خاک از تهویه مناسبی برخوردار است، جهت رشد بهتر و شادابتر گل نرگس

2- استفاده از چاله­ های هلالی در مناطق شیبدار بمنظور استفاده بهینه از نزولات جوی

3- کاشت 5 تن پیاز گل نرگس در هر هکتار

4- انتخاب عمق کاشت 20 تا 25 سانتی­متر که منجر به زماندهی بیشتر به پیازها جهت رشد و دسترسی به افق­ های نمناکتر خاک شده است

5- جابجایی پیازهای منطقه هر پنج سال یکبار در اراضی آبی و ده سال یکبار در زمین های دیم به نوعی منجر به زنده شدن دوباره پیازها

6- تولید بوته به روش آبی- بارانی با فاصله کاشت بیشتر 

با اهداف اقتصادی- (اشتغالزایی و کسب درآمد) اجتماعی (جلوگیری از مهاجرت و خالی شدن منطقه)- فرهنگی (افزایش آگاهی مردم منطقه نسبت به چگونگی و اهمیت تولید گل نرگس، ارتقاء فرهنگ حفظ منابع طبیعی) و نیز زیست محیطی (حفظ منابع آب و خاک، حفاظت و بهبود تنوع زیستی، ترسیب کربن) اقدام به کاشت گل نرگس شده است. کاشت پیاز گل نرگس (نام محلی نرگس ششپر) به دو صورت کپه­ای (اراضی شیب­دار) و ردیفی در اراضی مسطح انجام می­شود. در هر چاله 3 تا 5 پیاز گل نرگس در عمق 20 سانتی­متر کاشته شده به میزان 5 تن در هکتار و حداقل فاصله کاشت در چاله ها برای مناطق مسطح 50 و مناطق شیبدار 70 سانتی­متر است.

نقاط اشتراک شامل:

1. استفاده از توان افراد بومی در مراحل مختلف تولید گل نرگس

2. استفاده از دانش بومی جهت تولید گل نرگس

3. بهره برداری از خدمات اقتصادی تولید گل نرگس برای بومیان منطقه

نقاط تفاوت شامل

1. کاشت پیاز گل نرگس در عمق بیشتر

2. استفاده از روش آبیاری بارانی با استفاده از منابع آبی موجود در منطقه

3. صادرات محصولات به استان های مختلف و نیز خارج از کشور

4. رعایت فاصله کاشت بهینه بر اساس آزمون و خطا

5. برگزاری دوره ها و تورهای آموزشی برای علاقه مندان، دانشجویان، مجریان و بهره برداران

1. برگزاری دوره های آموزشی برای دانشجویان، مجریان و بهره برداران

2. تهیه کلیپ ها و فیلم های آموزشی، بروشورها و تراکت ها از مراحل مختلف تولید گل نرگس

3. معرفی طرح در صداو سیما استان بمنظور آگاهی بخشی به سایر مجریان سطح استان

1. شرکت چنار سیکان کبیرکوه دره­ شهر (اولین نرگس کار حوزه جنوب کشور) به شماره ثبت 924

2. افراد بومی منطقه، بهره برداران بومی 

1. اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام

2. اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان دره شهر

3. سازمان صدا و سیما استان ایلام

شرکت چنارسیکان دره شهر بعنوان مجری تولید کننده گل نرگس و بومیان منطقه در مراحل مختلف تولید تا برداشت گل نرگس فعالیت داشته ­اند. اداره منابع طبیعی آبخیزداری استان ایلام و شهرستان دره شهر نیز در انجام امور مشاوره ای تولید و نگهداری گل نرگس، اعزام کارشناسان در مواقع لزوم، فراهم نمودن بستر بازدیدهای میدانی برای مجریان و بهره برداران مناطق و شهرستان های مجاور، تهیه کلیپ ها، بروشورها و تراکت های آموزشی نقش داشته­ اند. صدا و سیمای استان ایلام در تهیه فیلم آموزشی و مصاحبه با مجری، در شناسایی و معرفی شرکت برای علاقه مندان نقش داشته است.

اثرات اقتصادی – اجتماعی ( از جمله فرهنگی)

اثرات اقتصادی شامل:

- ایجاد اشتغال و کسب درآمد برای افراد بومی منطقه

- صادرات گل نرگس به میزان سالیانه 1 میلیون بوته به کشور عراق و ارزآوری به داخل کشور

اثرات اجتماعی- فرهنگی شامل:

- افزایش آگاهی افراد منطقه در ارتباط با نحوه کاشت و برداشت گل نرگس

- افزایش آگاهی افراد منطقه در ارتباط با پتانسیل های درآمدزایی در منطقه

- ایجاد انگیزه و علاقه مندی بین بومیان منطقه جهت اجرای طرح های مشابه، حفاظت و حراست از منابع طبیعی

- کاهش تخریب عرصه های منابع طبیعی در نتیجه افزایش آگاهی افراد بومی

جلوگیری از شسته شدن خاک

حفظ بارش ها و جلوگیری از ایجاد رواناب ها

کمک به حفظ و بهبود تنوع زیستی منطقه

ترسیب کربن

1. ایجاد سایت الگویی تولید گل نرگس برای آموزش بهره برداران داخل و خارج از استان

2. صادرات محصولات تولیدی به خارج از استان و کشور عراق 

- استفاده از تکنیک­ های کاشت مناسب برای پیاز گل نرگس (حاصل شده از آزمون و خطا)، نظیر فاصله بهینه کاشت، عمق کاشت، نوع و دوره آبیاری، کودپاشی با ماشین و غیره منجر به حداکثر بهره وری همراه با کاهش هزینه ها شده است.

- بهره گیری از توان جسمی و فکری نیروهای بومی منطقه برای مراحل مختلف کاشت، منجر به تولید گل نرگس با هزینه کمتر و کیفیت بیشتر شده است.

- استفاده از پتانسیل تولیدی عرصه ­ها جهت تولید گل نرگس (بجای تولید محصولات زراعی که با توجه به نوع خاک و توپوگرافی منطقه امکان تولیدشان فراهم نبوده یا بازدهی کافی را ندارند)، امکان بهره برداری مالی و اقتصادی بیشتر را فراهم کرده است.

با توجه به موارد زیر شامل:

1. جلوگیری و کاهش فرسایش خاک

2. جلوگیری از ایجاد رواناب ها و نفوذ بهتر آب در خاک

3. افزایش آگاهی بومیان منطقه در ارتباط با تولید گل نرگس

4. بکارگیری و اشتغال نیروهای بومی و در نتیجه کاهش فشار تخریب بر عرصه ­ها

می­توانیم به پایدار بودن این تجربه موفق صحه بگذاریم.

به سایر شهرستان های استان و کشور که بلحاظ شرایط اقلیمی و خاکی شرایط مشابه با منطقه را داشته باشند امکان تولید گل نرگس با توجه به تکنیک های ارائه شده را خواهند داشت.

اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام و شهرستان دره شهر در مقاطع مختلف نسبت به اعزام کارشناسان جهت مراحل مختلف تولیدی گل نرگس اقدام نموده اند. همچنین اقدام به تهیه کلیپ­ های آموزشی، بروشور و تراکت ها جهت معرفی تولید کننده برتر گل نرگس از جمله فعالیت ­های اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام جهت حمایت از شرکت چنارسیکان دره شهر بشمار می­رود.

1. آموزش و آگاهی بخشی از روش های تولید گل نرگس به افراد بومی نقش موثری در ایجاد انگیزه برای اجرای پروژه های مشابه دارد

2. گزارش و درک موفقیت طرح ­ها برای علاقه­ مندان و مجریان منابع طبیعی، منجر به بازخورد مثبت و ایجاد انگیزه برای استفاده بهینه از عرصه های منابع طبیعی و جلوگیری از تخریب شان دارد.

1- استفاده از آب چشمه موجود در منطقه جهت آبیاری بارانی که در کاهش هزینه­ ها و کیفیت نهال­های تولیدی تاثیر بسیار مثبتی دارد

2- جایگزین کردن کودپاشی با ماشین بجای نیروی انسانی که منجر به کاهش چشمگیر هزینه­ ها و پخش یکنواخت کود در سطح منطقه شده است

3- جابجایی پیازهای منطقه هر پنج سال یکبار به نوعی منجر به زنده شدن دوباره پیازها، عدم نیاز به خرید مجدد پیاز و در نتیجه کاهش هزینه های تولیدی شده است

1- انتخاب محل مناسب کاشت که خاک از تهویه مناسبی برخوردار است، جهت رشد بهتر و شادابتر گل نرگس

 2- استفاده از چاله ­های هلالی در مناطق شیبدار بمنظور استفاده بهینه از نزولات جوی

3- کاشت 5 تن پیاز گل نرگس در هر هکتار (این میزان به منزله ظرفیت برد مزرعه بوده و طی آزمایش و خطا بدست آمده است)

 4- انتخاب عمق کاشت 20 تا 25 سانتی­متر که منجر به زماندهی بیشتر به پیازها جهت رشد و دسترسی به افق­ های نمناکتر خاک شده است

5- تولید بوته به روش آبی- بارانی با فاصله کاشت بیشتر باید باشد تا فضادهی به بوته­ ها بیشتر و در نتیجه منجر به افزایش تولید محصولات گردد.